Hisham Matar
Anatomy of a Disappearance
The Dial Press, 2011
Του Robert F. Worth
The New York Times Book Review
Από τότε που ένας Τυνήσιος πλανόδιος πωλητής που ονομαζόταν Mohamed Bouazizi έθεσε φωτιά στον εαυτό του και κάηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, άνθρωποι από όλο τον κόσμο διερωτώνται συχνά πώς μια νέα γενεά των Αράβων επαναστατών έμαθε να κάνει κάτι που οι γονείς τους δεν μπόρεσαν: Να αντισταθούν και να νικήσουν ένα κράτος βάναυσης αστυνόμευσης. Γιατί πήρε τόσο πολύ χρόνο; Γιατί οι προηγούμενες εξεγέρσεις απέτυχαν; Και πόση ζημία έχει γίνει στις κοινωνίες που αγωνίζονται τώρα, με κόστος τόσο πολύ αίμα, να δημιουργηθούν εκ νέου; Για τους δυτικούς αναγνώστες, αυτό που φάνηκε συχνά να απουσιάζει - όπως και στα χρόνια του Ιράκ - ήταν οι αυθεντικοί διερμηνείς και αυτόπτες μάρτυρες, κάποιος που θα μπορούσε να μιλήσει στους πολιτισμούς και να μας κάνει να αισθανθούμε του κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους και τις αιτίες που τροφοδότησαν την επανάσταση.
Κανένας δεν διαδραματίζει αυτόν τον ρόλο, κατά την άποψή μου, με τόση δύναμη, όση αυτή του Hisham Matar, ενός μυθιστοριογράφου που αποχώρησε από τη Λιβύη στην ηλικία 9 ετών και μετανάστευσε αργότερα στη Μεγάλη Βρετανία. Η μυθιστοριογραφία του Matar περιστρέφεται γύρω από τους γονείς του, και ειδικά τον πατέρα του, ένα Λίβυο αποστάτης που απήχθη από τους πράκτορες του συνταγματάρχη Muammar EL-Qaddafi στο Κάιρο το 1990 και μεταφέρθηκε στην πασίγνωστη φυλακή Abu Selim της Τρίπολης, και η όποια μοίρα του παραμένει άγνωστη. «Υπάρχουν περίοδοι που η απουσία του πατέρα μου είναι τόσο βαριά που μοιάζει σαν να κάθονται πολλά παιδιά μαζί πάνω στο στήθος μου», γράφει ο Matar στις πρώτες γραμμές της δεύτερης νουβέλας του «Anatomy of a Disappearance». «Άλλες φορές δεν μπορώ καν να υπενθυμίσω τα ακριβή χαρακτηριστικά γνωρίσματα του προσώπου του και πρέπει να βγάλω τις παλιές φωτογραφίες που κρατώ σε έναν παλαιό φάκελο στο συρτάρι του γραφείου μου», συνεχίζει ο συγγραφέας.
Ο πατέρας του συγγραφέα του βιβλίου ζούσε σε έναν κόσμο μυστικών συνεδριάσεων και μεγάλων πολυτελών αιθουσών που μπορεί να φαίνεται γοητευτικός σε κάποιον που είναι έξω από το χορό. Αντί αυτού, όμως, ο Matar γράφει και τα δύο από τα μυθιστορήματά του από την σκοπιά ενός ευαίσθητου παιδιού, το οποίο επικεντρώνεται στις λεπτομέρειες, όπως την κίτρινη κηλίδα που προέρχεται από τον εμετό από το στόμα ενός καταδικασμένου οικογενειακού φίλου που στέκεται στην αγχόνη, το κομμένο δέρμα του φύλακα που χαμογελά και περιμένει σε ένα άσπρο αυτοκίνητο έξω από τη οικογενειακή κατοικία, καθώς και τις νυχτερινές ομολογίες της μεθυσμένης μητέρας του, η οποία έπνιγε τη μοναξιά και τον πόνο της στα μπουκάλια του grappa που εισαγόταν παράνομα.
Άλλοι Άραβες συγγραφείς έχουν προσπαθήσει να μεταβιβάσουν τις σκληρότητες της δικτατορίας κατά τη διάρκεια των περασμένων δεκαετιών, από τον Αιγύπτιο νομπελίστα Naguib Mahfouz στη δεκαετία του '50, στον σύγχρονο Ιρακινό μυθιστοριογράφο Mahmoud Saeed. Οι φιλόδοξοι συγγραφείς που επηρεάζουν το κοινό αναδύονται κάθε χρόνο, ακόμη και στις πιο απίθανες χώρες όπως τη Σαουδική Αραβία. Και η Αραβική Άνοιξη είναι πιθανό να εμπνεύσει ακόμη περισσότερες. Αλλά πολλοί ταλαιπωρούνται ακόμα από τη λογοκρισία, την ανεπαρκή μετάφραση ή τις πολιτικές ατζέντες τους. Ο Matar γράφει στα αγγλικά, σε εξαιρετικά ισχυρή πεζογραφία. Φαίνεται μεμονωμένα ισορροπημένος για να διαδραματίσει το ρόλο του λογοτεχνικού πρεσβευτή μεταξύ δύο κόσμων που έχουν κλειδωθεί από καιρό στην αμοιβαία καχυποψία και την άγνοια. Σε έναν βαθμό, τα μυθιστορήματα του Matar είναι παραλλαγές σε ένα θέμα και τα δύο διηγούνται αγόρια που ζουν στη σκιά ενός ισχυρού και σκληρού πατέρα.
Anatomy of a Disappearance
The Dial Press, 2011
Του Robert F. Worth
The New York Times Book Review
Από τότε που ένας Τυνήσιος πλανόδιος πωλητής που ονομαζόταν Mohamed Bouazizi έθεσε φωτιά στον εαυτό του και κάηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, άνθρωποι από όλο τον κόσμο διερωτώνται συχνά πώς μια νέα γενεά των Αράβων επαναστατών έμαθε να κάνει κάτι που οι γονείς τους δεν μπόρεσαν: Να αντισταθούν και να νικήσουν ένα κράτος βάναυσης αστυνόμευσης. Γιατί πήρε τόσο πολύ χρόνο; Γιατί οι προηγούμενες εξεγέρσεις απέτυχαν; Και πόση ζημία έχει γίνει στις κοινωνίες που αγωνίζονται τώρα, με κόστος τόσο πολύ αίμα, να δημιουργηθούν εκ νέου; Για τους δυτικούς αναγνώστες, αυτό που φάνηκε συχνά να απουσιάζει - όπως και στα χρόνια του Ιράκ - ήταν οι αυθεντικοί διερμηνείς και αυτόπτες μάρτυρες, κάποιος που θα μπορούσε να μιλήσει στους πολιτισμούς και να μας κάνει να αισθανθούμε του κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους και τις αιτίες που τροφοδότησαν την επανάσταση.
Κανένας δεν διαδραματίζει αυτόν τον ρόλο, κατά την άποψή μου, με τόση δύναμη, όση αυτή του Hisham Matar, ενός μυθιστοριογράφου που αποχώρησε από τη Λιβύη στην ηλικία 9 ετών και μετανάστευσε αργότερα στη Μεγάλη Βρετανία. Η μυθιστοριογραφία του Matar περιστρέφεται γύρω από τους γονείς του, και ειδικά τον πατέρα του, ένα Λίβυο αποστάτης που απήχθη από τους πράκτορες του συνταγματάρχη Muammar EL-Qaddafi στο Κάιρο το 1990 και μεταφέρθηκε στην πασίγνωστη φυλακή Abu Selim της Τρίπολης, και η όποια μοίρα του παραμένει άγνωστη. «Υπάρχουν περίοδοι που η απουσία του πατέρα μου είναι τόσο βαριά που μοιάζει σαν να κάθονται πολλά παιδιά μαζί πάνω στο στήθος μου», γράφει ο Matar στις πρώτες γραμμές της δεύτερης νουβέλας του «Anatomy of a Disappearance». «Άλλες φορές δεν μπορώ καν να υπενθυμίσω τα ακριβή χαρακτηριστικά γνωρίσματα του προσώπου του και πρέπει να βγάλω τις παλιές φωτογραφίες που κρατώ σε έναν παλαιό φάκελο στο συρτάρι του γραφείου μου», συνεχίζει ο συγγραφέας.
Ο πατέρας του συγγραφέα του βιβλίου ζούσε σε έναν κόσμο μυστικών συνεδριάσεων και μεγάλων πολυτελών αιθουσών που μπορεί να φαίνεται γοητευτικός σε κάποιον που είναι έξω από το χορό. Αντί αυτού, όμως, ο Matar γράφει και τα δύο από τα μυθιστορήματά του από την σκοπιά ενός ευαίσθητου παιδιού, το οποίο επικεντρώνεται στις λεπτομέρειες, όπως την κίτρινη κηλίδα που προέρχεται από τον εμετό από το στόμα ενός καταδικασμένου οικογενειακού φίλου που στέκεται στην αγχόνη, το κομμένο δέρμα του φύλακα που χαμογελά και περιμένει σε ένα άσπρο αυτοκίνητο έξω από τη οικογενειακή κατοικία, καθώς και τις νυχτερινές ομολογίες της μεθυσμένης μητέρας του, η οποία έπνιγε τη μοναξιά και τον πόνο της στα μπουκάλια του grappa που εισαγόταν παράνομα.
Άλλοι Άραβες συγγραφείς έχουν προσπαθήσει να μεταβιβάσουν τις σκληρότητες της δικτατορίας κατά τη διάρκεια των περασμένων δεκαετιών, από τον Αιγύπτιο νομπελίστα Naguib Mahfouz στη δεκαετία του '50, στον σύγχρονο Ιρακινό μυθιστοριογράφο Mahmoud Saeed. Οι φιλόδοξοι συγγραφείς που επηρεάζουν το κοινό αναδύονται κάθε χρόνο, ακόμη και στις πιο απίθανες χώρες όπως τη Σαουδική Αραβία. Και η Αραβική Άνοιξη είναι πιθανό να εμπνεύσει ακόμη περισσότερες. Αλλά πολλοί ταλαιπωρούνται ακόμα από τη λογοκρισία, την ανεπαρκή μετάφραση ή τις πολιτικές ατζέντες τους. Ο Matar γράφει στα αγγλικά, σε εξαιρετικά ισχυρή πεζογραφία. Φαίνεται μεμονωμένα ισορροπημένος για να διαδραματίσει το ρόλο του λογοτεχνικού πρεσβευτή μεταξύ δύο κόσμων που έχουν κλειδωθεί από καιρό στην αμοιβαία καχυποψία και την άγνοια. Σε έναν βαθμό, τα μυθιστορήματα του Matar είναι παραλλαγές σε ένα θέμα και τα δύο διηγούνται αγόρια που ζουν στη σκιά ενός ισχυρού και σκληρού πατέρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούνται οι φίλοι που καταθέτουν τις απόψεις τους να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο για να διευκολύνεται ο διάλογος. Μηνύματα τα οποία προσβάλλουν τον συγγραφέα του άρθρου, υβριστικά μηνύματα ή μηνύματα εκτός θέματος θα διαγράφονται. Προτιμήστε την ελληνική γλώσσα αντί για greeklish.