Τουρκία: το χαμένο ραντεβού του ΑΚΡ με τους Κούρδους

του Matthieu Chaumet (στο L'Express)
Πρώτη φορά κόμμα εξουσίας, το ΑΚΡ, υποσχέθηκε διάλογο με τους Κούρδων, αλλά δεν κατόρθωσε να επιβάλει το «κουρδικό ζήτημα» στη δημόσια συζήτηση και στον εθνικό διάλογο. Χειρότερα, αυτή η κυβέρνηση, όπως και πολλές προκάτοχες της, αφήνει τη διαχείριση του προβλήματος μόνο στους αστυνομικούς και στρατιωτικούς.
«Δεν υπάρχει κουρδικό πρόβλημα». Συνοπτικός και κατηγορηματικός όπως πάντα, ο Πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έκλεινε τον Μάιο 2011 το βιβλίο που είχε ανοίξει στις 12 Αυγούστου 2005.
Στη διάρκεια ομιλίας του στο Ντιγιαρμπακίρ , την πρωτεύουσα του τουρκικού Κουρδιστάν», ήταν ο πρώτος εν ενεργεία ηγέτης που παραδέχτηκε ότι υπάρχει «κουρδικό πρόβλημα» στην Τουρκία» .
Το ΑΚΡ σύντομα θα γιορτάσει τα εννέα χρόνια του στο τιμόνι της χώρας. Το κόμμα επανήλθε στην εξουσία για άλλα τέσσερα χρόνια μετά από καθαρή νίκη , ( 49,9% των ψήφων) στις βουλευτικές εκλογές της 12ης Ιουνίου. Και ενώ το 2002 και ιδίως το 2007 ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το ΑΚΡ κατάφεραν να πείσουν το εκλογικό σώμα των Κούρδων, σήμερα πήρε φωτιά το μπαρούτι.

Πάλι ο φαύλος κύκλος της βίας
Στρατιωτική κλιμάκωση.
Από τις εκλογές του Ιουνίου, το PKK (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν), το οποίο είχε ανακοινώσει τον Φεβρουάριο το τέλος μιας μονομερούς εκεχειρίας για έξι μήνες, επανέλαβε τις επιθέσεις του στις τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας, πολλαπλασιάζοντας τον αριθμό των θανατηφόρων κτυπημάτων.
Ο πόλεμος που ξεκίνησε το 1984, και που προκάλεσε 45 000 νεκρούς, ξεκίνησε πάλι εντονότερη. Σχεδόν κάθε μέρα, καταγράφονται θάνατοι. Η τουρκική κυβέρνηση αναγκάζεται να σκληρύνει τη θέση της, καθώς η επιθυμία για εκδίκηση αυξάνεται και οι κηδείες των στρατιωτών που παράγουν τους πρώτους τίτλους των δελτίων των μέσων μαζικής ενημέρωσης επίσης.

Τα αντίποινα δεν άργησαν να εμφανιστούν. Στα μέσα Αυγούστου, παρά την εκεχειρία που αποτελεί παραδοσιακά ο μήνας του Ραμαζανιού, ο Πρωθυπουργός διέταξε το βομβαρδισμό των θέσεων του ΡΚΚ στο Ιράκ, προκαλώντας το θάνατο εκατό ανταρτών, σύμφωνα με το τουρκικό Γενικό Επιτελείο. Και στις 13 Σεπτεμβρίου, ο υπουργός Εσωτερικών Ναΐμ Σαχίν απείλησε να βυθιστεί βαθύτερα στη στρατιωτική οδό.
«Θα μπορούσαμε να πραγματοποιήσουμε μια χερσαία επιχείρηση, όπως την αεροπορική, σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή», μια πρεμιέρα μετά την τελευταία εισβολή στο βόρειο Ιράκ το 2008.

Άρνηση ορκωμοσίας
Όσο για τους αγωνιστές της κουρδικής υπόθεσης, τους αυτονομιστές και υποστηρικτές του PKK, οι τελευταίες εκλογές άφησαν μια πικρή γεύση. Η πολιτική ναυαρχίδα τους, το BDP (Κόμμα για την Ειρήνη και τη Δημοκρατία), το οποίο αγωνίζεται για το δικαίωμα στην εκπαίδευση στην κουρδική γλώσσα, κατάφερε να εκλέξει 35 βουλευτές στην Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας.
Όμως, οι νεοεκλεγείς βουλευτές αρνήθηκαν και αρνούνται ακόμη να ορκιστούν και να καθίσουν στην Άγκυρα . Διαμαρτύρονται για τη συνεχιζόμενη φυλάκιση πολλών από αυτούς που κατηγορούνται για «συνεργασία με τρομοκρατική οργάνωση». Φυλακισμένοι, αλλά τους είχαν επιτρέψει να θέσουν υποψηφιότητα για τις εκλογές χωρίς όμως να συμμετάσχουν στη προεκλογική εκστρατεία.

Προεκλογική εκστρατεία σε τεταμένο κλίμα



Η προεκλογική εκστρατεία ήταν ηλεκτρισμένη, με την ανθολογία των αλληλοκατηγοριών, των εθνικιστικών διατριβών, των συλλήψεων, και της βίας από τις δύο πλευρές. Η κουρδική πλευρά, το BDP ξεκίνησε μια εκστρατεία πολιτικής ανυπακοής η οποία καλούσε σε μποϊκοτάζ ό, τι συνδέεται με το κράτος.
Από τη πλευρά των αρχών, πάνω από 3.000 άτομα συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια των τριών μηνών πριν από τις εκλογές με το αιτιολογικό της συνενοχής με το PKK. Το ίδιο επιχείρημα προβλήθηκε, όταν το Ανώτατου Εκλογικό Δικαστήριο, ακύρωσε την υποψηφιότητα των επτά υποψηφίων του BDP, προκαλώντας βίαιες διαμαρτυρίες. Με τη διαμεσολάβηση του Αμπντουλάχ Γκιουλ, Πρόεδρου της Δημοκρατίας, επετράπη σε ορισμένους από αυτούς να συμμετάσχουν.

Άλλη στιγμή ακραίας έντασης, η επίθεση με χειροβομβίδα κατά της αυτοκινητοπομπής του πρωθυπουργού , στις 4 Μαΐου, κατά τη διάρκεια ενός οργανωμένου ταξιδιού στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας. Ένας αστυνομικός σκοτώθηκε.
Πολύ λυπηρός απολογισμός λοιπόν σε σχέση με τις αναδυόμενες ελπίδες με την άφιξη του ΑΚΡ.

2002: Ώρα ελπίδας και εμπιστοσύνης
Το ΑΚΡ αφού ανέλαβε την εξουσία τον Νοέμβριο του 2002 έφερε αρχικά τις προσδοκίες των διαφόρων συνιστωσών της τουρκικής κοινωνίας, που επιθυμούν μια πιο δημοκρατική κοινωνία, είτε αυτές αυτοπροσδιορίζονται ως ισλαμιστές είτε ως Κούρδοι. Το ΑΚΡ κατάφερε να εκπροσωπήσει το λαό της Ανατολίας και της υπαίθρου, συντηρητικό και θρησκευτικό, τους σουνίτες που είχαν εγκαταλειφτεί από το κράτος. Εναντίον αυτής της περιθωριοποιημένης τάξης αντιστεκόταν το αστικό καταστημένο, δυτικοποιημένο, Κεμαλιστικό, ο πραγματικός κάτοχος της εξουσίας στην Τουρκία.
Το AKP έδωσε πρώτα εξασφαλίσεις στους μεταρρυθμιστές. Η θανατική καταδίκη του ηγέτη του ΡΚΚ Αμπντουλάχ Οτσαλάν μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη. Κατάργησε την θανατική ποινή και τα ειδικά δικαστήρια και ήρε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης στο Κουρδιστάν.
Στο πολιτιστικό πεδίο επίσης: τα κουρδικά πολιτικά κόμματα είχαν τη δυνατότητα να κάνουν την εκστρατεία τους στην κουρδική γλώσσα, μια γλώσσα που εισήχθη στη δημόσια τηλεόραση, πριν από τη δημιουργία το 2009 μιας τηλεοπτικής αλυσίδας που εκπέμπει μόνο στα κουρδικά, κάτι αδιανόητο 10 χρόνια νωρίτερα.

Αλλά παρά τις προόδους αυτές, ο λογαριασμός δεν φτάνει για πολλούς Κούρδους. Πράγματι, η καταπίεση που ασκείται από τον στρατό ο οποίος μέχρι το 2010 ήταν κράτος εν κράτει, συνεχίστηκε στο Κουρδιστάν.

Μια πρώτη προειδοποίηση το Μάρτιο του 2009
Στις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου 2009, το ΑΚΡ αναδείχτηκε νικητής, αλλά έχασε έδαφος σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκλογές. Το φιλοκουρδικό κόμμα της εποχής, το DTP (Κόμμα Δημοκρατικής Κοινωνίας) κέρδισε το 5% των ψήφων σε εθνικό επίπεδο, και έως 80% σε ορισμένες επαρχίες.
Σαν μια ένεση αφύπνισης , αυτό το εκλογικό σώμα έσπρωξε το ΑΚΡ να δείξει περισσότερο ενεργό δράση για το «κουρδικό ζήτημα». Η κυβέρνηση ανακοίνωσε την προετοιμασία ενός σχεδίου «δημοκρατικού ανοίγματος». Αυτό έγινε τον Νοέμβριο του 2009, όταν ο Πρωθυπουργός παρουσίασε με μεγάλη λαμπρότητα στο Κοινοβούλιο το αποτέλεσμα των «από τέσσερις μήνες εργασιών» και «τέσσερα χρόνια προετοιμασίας». Αλλά το αποτέλεσμα δεν στάθηκε στο ύψος των προσδοκιών, παρά την ανακοίνωση της έγκρισης της κουρδικής γλώσσας στα σχολεία. Μόλις μετά βίας ακούστηκε η λέξη «Κούρδος» στον χώρο του κοινοβουλίου.

Η Ρήξη
Απογοήτευση λοιπόν, θυμός, ένα μήνα αργότερα, τον Δεκέμβριο, όταν το Συνταγματικό Δικαστήριο διέλυσε το DTP για δεσμούς με το ΡΚΚ. Τον Σεπτέμβριο του 2010, η απόσταση αυξήθηκε ακόμα περισσότερο, όταν οι Κούρδοι, με κάλεσμα του BDP, μποϊκόταραν μαζικά το συνταγματικό δημοψήφισμα . Ένα μήνα αργότερα άνοιξε η δίκη KCK (Ένωση των Κουρδικών Κοινοτήτων), όπου 151 αιρετοί αξιωματούχοι και Κούρδοι πολιτικοί ηγέτες είχαν κατηγορηθήκαν για «σαμποτάζ της ενότητας και της ακεραιότητας του κράτους».
Στρατηγική ή απελπισία, ο Πρωθυπουργός στράφηκε σιγά σιγά προς τους εθνικιστικούς ψηφοφόρους, που ανασύρθηκαν σε όλη την προεκλογική εκστρατεία για τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου 2011.
Ωστόσο, μέχρι τον Ιούνιο, η ειρήνη φαινόταν δυνατή. Μια Έκκληση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν , κάποια σημάδια ανοίγματος στο εσωτερικό του ΑΚΡ και μυστικές διαπραγματεύσεις με το PKK άφηναν κάποιες ελπίδες.
Οι επόμενες κοινοβουλευτικές εργασίες για το νέο σύνταγμα -ένας από τους στόχους του οποίου είναι να εξασφαλίσει μεγαλύτερες ατομικές ελευθερίες και δικαιώματα στις εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες- άφησε μια ελπίδα για κάποιο άνοιγμα από τον Πρωθυπουργό. Αλλά τίποτα δεν ήρθε από αυτόν.

Μια αυταρχική στροφή
Ξεκίνησε νέος κύκλος βίας. Το ΑΚΡ απέτυχε να φέρει την ειρήνη. Πλειοψηφικό κόμμα που έγινε ηγεμονικό, που κατάφερε να υποτάξει το στρατό κάτω από την κηδεμονία των πολιτικών , το ΑΚΡ και ο ηγέτης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συγκεντρώνει σήμερα σχεδόν όλες τις εξουσίες.
Ο ολοένα και πιο αυταρχικός τρόπος με τον οποίο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κυβερνά σήμερα την Τουρκία θέτει ερωτήματα, όταν αυτός θέλει να γίνει η Τουρκία το πρότυπο για τις αραβικές επαναστάσεις . Σήμερα, αυτός που πήρε τα ηνία του κράτους ως αντίπαλος κρατά όλους τους μοχλούς της εξουσίας. Ενώ θέλει να δημιουργήσει ένα προεδρικό σύστημα για το οποίο διεκδικεί το χρίσμα, θα μεταβεί προς το ρωσικό μοντέλο;

L’Express

http://infognomonpolitics.blogspot.com