Του Thomas L. Friedman
The New York Times
Συγκρατήστε το καπέλο και το πορτοφόλι σας. Από τα τέλη του Ψυχρού Πολέμου, το παγκόσμιο σύστημα κρατήθηκε ενωμένο σε μεγάλο βαθμό χάρις σε τέσσερις ζωτικές κυρίαρχες συμφωνίες. Σήμερα όλες τρίζουν από τα θεμέλια και χρειάζονται ανοικοδόμηση. Το αν και πώς θα συμβεί αυτή θα καθορίσει πολλά για το τι περιέχει το πορτοφόλι σας και αν το καπέλο σας το πάρει ο αέρας. Ας το πω απλά: η Ε.Ε. υφίσταται τριγμούς. Ο αραβικός κόσμος υφίσταται τριγμούς. Το αναπτυξιακό μοντέλο της Κίνας δέχεται πιέσεις και το καπιταλιστικό μοντέλο των ΗΠΑ, με κινητήρα τις πιστώσεις, υπέστη προειδοποιητικό έμφραγμα. Η αναμόρφωση οποιουδήποτε από αυτά θα ήταν τεράστιος στόχος. Η ταυτόχρονη αναμόρφωση όλων -την ώρα που ο κόσμος είναι πιο διασυνδεδεμένος από κάθε άλλη φορά- είναι ιλιγγιώδης. Βρισκόμαστε ξανά «παρόντες στη δημιουργία» - όμως, τίνος; Ας αρχίσουμε με τη Μέση Ανατολή, την πετρελαιοπηγή του κόσμου. Οι Λίβυοι εκδίωξαν τον δικτάτορά τους όπως οι Τυνήσιοι, οι Αιγύπτιοι και οι Υεμένιοι, ενώ Σύροι και Ιρανοί ελπίζουν να ακολουθήσουν. Εν καιρώ, κάθε ολοκληρωτικό καθεστώς της Μέσης Ανατολής θα εκθρονιστεί ή θα εξωθηθεί να μοιραστεί την εξουσία.
Το παλαιό μοντέλο δεν μπορεί να διαρκέσει. Ήταν βασισμένο σε βασιλιάδες και στρατιωτικούς δικτάτορες που λυμαίνονταν τα πετρελαϊκά έσοδα και παρέμεναν στην εξουσία προστατευμένοι από καλοπληρωμένους στρατιώτες, εξαγοράζοντας σημαντικά μέλη του πληθυσμού τους. Αυτό το διέλυσε μια αραβική νεολαία που μπορεί να δει πώς ακριβώς ζουν όλοι οι άλλοι και δεν είναι πλέον έτοιμη να δεχθεί να μένει πίσω, χωρίς εκπαίδευση, χωρίς δουλειά, ταπεινωμένη και αδύναμη. Αυτές οι κοινωνίες, ωστόσο, θα αργήσουν να γράψουν δικό τους κοινωνικό συμβόλαιο για το πώς να ζουν χωρίς άνωθεν σιδερένια γροθιά.
Ήταν καλή ιδέα η Ε.Ε. και η Ευρωζώνη: ας φτιάξουμε μια νομισματική ένωση και ένα κοινό νόμισμα, ας αφήσουμε όμως τον καθέναν να έχει δική του δημοσιονομική πολιτική, αρκεί να ορκιστεί να δουλεύει και να αποταμιεύει σαν τους Γερμανούς. Πολύ καλό για να είναι αληθινό. Τα μεγάλα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς τα έσοδα για να χρηματοδοτηθούν από εγχώρια παραγωγή, οδήγησαν σε συσσώρευση δημοσίου χρέους, κυρίως προς τις ευρωπαϊκές τράπεζες, και έπειτα σε εξέγερση των πιστωτών. Σήμερα καταρτίζεται νέα συμφωνία με τα σπάταλα PIGS (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία). Πόση όμως λιτότητα μπορούν να απορροφήσουν αυτές οι χώρες, ιδίως αν υπάρξουν νέες κοινωνικές εντάσεις λόγω της βαθύτερης ύφεσης; Η Ε.Ε. θα περάσει από μια χαοτική, συγκλονιστική μετάβαση που δεν την έχει ακόμα προεξοφλήσει η αγορά. Η Κίνα στηρίχθηκε σε ένα μοντέλο βασισμένο στο σκόπιμα υποτιμημένο νόμισμα και την ανάπτυξη ελέω εξαγωγών, με χαμηλή εγχώρια κατανάλωση και υψηλή αποταμίευση. Η συμφωνία Κόμματος/λαού -σας δίνουμε δουλειά και βελτίωση βιοτικού επιπέδου, μας δίνετε δύναμη- απειλείται. Η ανεργία σε ΗΠΑ και Ευρώπη αποδυναμώνει το κινεζικό μοντέλο. Και η Κίνα γερνά. Χρειάζεται περισσότερη ελευθερία και κανόνες δικαίου. Στις ΗΠΑ, τις τελευταίες δεκαετίες συντηρήσαμε μια μεσαία τάξη με στεροειδή (εύκολες πιστώσεις, δάνεια μειωμένης εξασφάλισης) και λιγότερους μυς (παιδεία, καινοτομία). Ο μόνος τρόπος να βγούμε είναι μια νέα, υβριδική πολιτική με μείωση δαπανών, αύξηση φόρων, φορολογική μεταρρύθμιση και επενδύσεις σε υποδομή, εκπαίδευση, έρευνα και παραγωγή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούνται οι φίλοι που καταθέτουν τις απόψεις τους να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο για να διευκολύνεται ο διάλογος. Μηνύματα τα οποία προσβάλλουν τον συγγραφέα του άρθρου, υβριστικά μηνύματα ή μηνύματα εκτός θέματος θα διαγράφονται. Προτιμήστε την ελληνική γλώσσα αντί για greeklish.