Υψηλό ρίσκο από Ερντογάν σε Μ. Ανατολή

Η προσπάθεια εξασφάλισης της συμπάθειας των Αράβων ανησυχεί τους νατοϊκούς

The Guardian

Οι δύο ομιλίες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Κάιρο, πρώτο σταθμό της περιοδείας του σε χώρες της Βόρειας Αφρικής (Αίγυπτος, Τυνησία, Λιβύη), έδωσαν το στίγμα της εκστρατείας του, που στόχο έχει να αναδειχθεί η Τουρκία μείζων παίκτης στη Μέση Ανατολή. Η παρέμβαση του Τούρκου πρωθυπουργού γίνεται στο φόντο των κατακλυσμιαίων ανατροπών που φέρνει η Αραβική Ανοιξη και μιας σπάνιας κινητικότητας στο μέτωπο της διένεξης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων.

Οι επευφημίες που απέσπασε ο Ερντογάν από πλήθη Αιγυπτίων επιβράβευσαν τη σθεναρή στάση της Αγκυρας έναντι του Ισραήλ, σε αντιδιαστολή με τη στενή συμμαχία των δύο χωρών κατά τις προηγούμενες δεκαετίες. Σημείο καμπής αποτέλεσε η σκληρή αντιπαράθεση της περασμένης χρονιάς, με αφορμή την αιματοχυσία στον Στολίσκο της Ελευθερίας, που μετέφερε βοήθεια προς την παλαιστινιακή Λωρίδα της Γάζας.

Η αναζήτηση ισχυρού περιφερειακού ρόλου από την πλευρά της Τουρκίας κατά τα τελευταία χρόνια συμβαδίζει με την απογοήτευση για το γεγονός ότι οι φιλοδοξίες που έτρεφε επί μακρόν για ένταξη στην Ε. E. προσκρούουν στην αρνητική στάση Γαλλίας και Γερμανίας, έστω κι αν τυπικά το θέμα της ένταξης βρίσκεται πάντα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Πολύς θόρυβος έχει γίνει για τη «νεο- Οθωμανική» πολιτική, μέσω της οποίας η σύγχρονη Τουρκία επιδιώκει να ανακτήσει την επιρροή που διέθετε στις ένδοξες εποχές της αχανούς, αλλά ευάλωτης αυτοκρατορίας, η οποία τελικά κατέρρευσε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτά όμως αποτελούν παλιές ιστορίες. Λίγοι νέοι Αραβες θυμούνται σήμερα ότι οι Τούρκοι απαγχόνιζαν ομοεθνείς τους, εθνικιστές ηγέτες στη Δαμασκό ή ότι πολεμούσαν αραβικές φυλές που υποστηρίζονταν από τους Βρετανούς κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής Χετζάζ, η οποία συνέδεε τη Δαμασκό με τη Μεδίνα.

Σε αντίθεση με το Ιράν, το οποίο κατηγορείται ότι παίζει το χαρτί των φατριαστικών συγκρούσεων, υποστηρίζοντας ένοπλες οργανώσεις σιιτών στο Ιράκ και τον Λίβανο, η Τουρκία εμφανίζεται στο στερέωμα των σουνιτών μουσουλμάνων ως μια συμπαθητική δύναμη, με μια ενστικτώδη κατανόηση των κυρίαρχων διαθέσεων της περιοχής. Ο θαυμασμός που εμπνέει οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι εμφανίζεται πολύ περισσότερο τολμηρή και συγκρουσιακή έναντι του Ισραήλ από τα περισσότερα αραβικά κράτη, με σημείο αναφοράς την ξεκάθαρη καταδίκη του ισραηλινού πολέμου στην ελεγχόμενη από τη Χαμάς Λωρίδα της Γάζας, το 2008.

Πέραν αυτών, το πολιτικό της σύστημα προβάλλει ως χρήσιμο μοντέλο για τις αραβικές χώρες που αναδύονται από δεκαετίες απολυταρχικής διακυβέρνησης. Το κάλεσμα του Ερντογάν στην Αίγυπτο να μιμηθεί το κοσμικό σύνταγμα της Τουρκίας συνοδεύτηκε από την υπόμνηση ότι ο κοσμικός χαρακτήρας του κράτους δεν αντιστρατεύεται κατ’ ανάγκην το Ισλάμ. Με τις επισκέψεις του σε Αίγυπτο, Τυνησία και Λιβύη -μέχρι τώρα, τα τρία περισσότερο πετυχημένα παραδείγματα των εξεγέρσεων αυτού του χρόνου- ο Ερντογάν επεδίωξε να ενισχύσει τις διαδικασίες μετάβασης στη δημοκρατία και να προωθήσει το εμπόριο και τις επενδύσεις. Η επίσημη συνοδεία του περιελάμβανε έξι υπουργούς και 200 εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου, πρεσβευτές της δυναμικά αναπτυσσόμενης τουρκικής οικονομίας. Το εμπόριο της χώρας με τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική έφτασε πέρυσι τα 30 δισ. δολάρια και κάλυπτε το 27% των εξαγωγών της.

Σε πείσμα του ενθουσιασμού που συνοδεύει, ωστόσο, αυτό το νέο ξεκίνημα, μπορεί βάσιμα να υποθέσει κανείς ότι υπάρχουν όρια σχετικά με το πόσο μακριά μπορεί να πάει η Τουρκία. Για παράδειγμα, παρότι η Αγκυρα παίζει πολύ ενεργητικό ρόλο στις διεργασίες γύρω από την κρίση στη Συρία, αποφεύγει επιμελώς να ζητήσει απομάκρυνση του Ασαντ, όπως πράττουν οι χώρες της Δύσης.

Από την άλλη, η απόφαση του Ερντογάν να μην επισκεφθεί τη Λωρίδα της Γάζας, παρότι νωρίτερα είχε αφήσει να εννοηθεί ότι θα το έκανε, υποδηλώνει αυτοσυγκράτηση εν όψει του θυμού που θα προκαλούσε στις ΗΠΑ, το Ισραήλ, αλλά και την Παλαιστινιακή Αρχή, οι σχέσεις της οποίας με την ισλαμική Χαμάς παραμένουν τεταμένες. Επιπλέον, αξιωματούχοι στην Αγκυρα υποβαθμίζουν τις πολύκροτες απειλές του Ερντογάν κατά τις οποίες τουρκικά πολεμικά πλοία θα συνοδεύουν στο μέλλον πλοία ανθρωπιστικής βοήθειας με κατεύθυνση τη Γάζα - κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσει ναυτική σύγκρουση με το Ισραήλ.

Αρκετοί αναλυτές πιστεύουν ότι ο Ερντογάν ρισκάρει να ξεπεράσει τα όρια ανοχής των ΗΠΑ και άλλων νατοϊκών εταίρων της χώρας του. «Ο Ερντογάν είναι έξοχος τακτικιστής και επέδειξε ικανότητες προσαρμογής στα γεγονότα της περιοχής», γράφει ο Ντάνιελ Βάγκνερ στο περιοδικό Foreign Policy. «Ωστόσο, παίζει ένα παιχνίδι υψηλού ρίσκου. Η επιδίωξή του να γίνει ήρωας των αραβικών δρόμων μπορεί να μετατραπεί σε μπούμερανγκ. Αν οι ΗΠΑ πρέπει να επιλέξουν μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, φυσικά θα επιλέξουν το Ισραήλ».

Κρίσιμη εβδομάδα για το Παλαιστινιακό

«Η ίδρυση παλαιστινιακού κράτους δεν είναι επιλογή, αλλά υποχρέωση. Ας υψώσουμε μαζί την παλαιστινιακή σημαία στα Ηνωμένα Εθνη». Με αυτή την πολεμική κραυγή από το βήμα του Αραβικού Συνδέσμου, στο Κάιρο, ο Ερντογάν υπογράμμισε με τον πιο εμφαντικό τρόπο την τουρκική υποστήριξη στη πρόταση της Παλαιστινιακής Αρχής για αναγνώριση ανεξάρτητου κράτους στα σύνορα του 1967 από τον ΟΗΕ.

Η παλαιστινιακή πρόταση υποστηρίζεται ήδη από 127 κράτη–μέλη του ΟΗΕ σε σύνολο 193, μεταξύ των οποίων η Ρωσία, η Γαλλία και το σύνολο των αραβικών κρατών. Ωστόσο, οι Αμερικανοί έχουν ξεκαθαρίσει ότι θα ασκήσουν βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας και πιέζουν τους Παλαιστινίους να υπαναχωρήσουν, ώστε να επανέλθουν στις (μέχρι στιγμής άγονες, λόγω της αδιαλλαξίας του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου) απ’ ευθείας διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ.

Οταν γράφονταν αυτές οι γραμμές, δύο απεσταλμένοι του Μπαράκ Ομπάμα, η υπεύθυνη εξωτερικής πολιτικής της Ε.Ε. Κάθριν Αστον και ο εκπρόσωπος του «κουαρτέτου» Τόνι Μπλερ πηγαινοέρχονταν μεταξύ Ιερουσαλήμ και Ραμάλα, σε μια ύστατη προσπάθεια επανέναρξης των διαπραγματεύσεων.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_2_18/09/2011_456494