Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΥΡΙΟ

Η επανέναρξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου περνά από υψηλά εμπόδια Τέσσερα θέματα χρήζουν διευκρίνισης για να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος Οι δύο πλευρές επιθυμούν την επίλυση των διαφορών, αλλά αμφότερες έχουν άλλες προτεραιότητες Του Σωτήρη Σιδέρη Ύστερα από πολύμηνη αδράνεια, οι κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας θα επιχειρήσουν να επανεκκινήσουν τη διαδικασία του διαλόγου μέσα σε ένα γκρίζο κλίμα, καθώς η κατάσταση στην περιοχή είναι εκρηκτική, ενώ η προώθηση των διμερών σχέσεων, αν και είναι επιθυμητή τυπικά, συναντά ανυπέρβλητες ίσως δυσκολίες, γιατί το ενδιαφέρον, τόσο της Αθήνας όσο και της Άγκυρας, επικεντρώνεται σε άλλα προβλήματα. Η επίσκεψη του Αχμέτ Νταβούτογλου στην Αθήνα στις 10 Οκτωβρίου θα είναι το εναρκτήριο λάκτισμα μιας νέας προσπάθειας διαλόγου σε δύο επίπεδα. Πρώτο επίπεδο, η συνέχιση των διαπραγματεύσεων για το Αιγαίο, που καρκινοβατούν από το 2002, αν και πολλοί πιστεύουν πως οι διπλωμάτες ό,τι είχαν να κάνουν το έχουν κάνει και αναμένουν τη λήψη πολιτικών αποφάσεων. Δεύτερο επίπεδο, η πραγματοποίηση της συνεδρίασης του Ανωτάτου Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας, που εκκρεμεί από το 2010 και κανονικά πρέπει να γίνει στην Άγκυρα, ενώ η πρώτη συνεδρίαση είχε γίνει τον Μάιο του 2010 στην Αθήνα. Η συγκρότηση του Συμβουλίου αποτελεί ιδέα του Τούρκου ΥΠΕΞ Αχμέτ Νταβούτογλου και εντάσσεται στην πολιτική της Τουρκίας για μηδενικά προβλήματα με τους γείτονές της. Μόνο θεωρητικά Στο πρώτο θέμα, αυτό των διαπραγματεύσεων για το Αιγαίο, ο υπουργός Εξωτερικών Δ. Αβραμόπουλος, μιλώντας πριν από λίγες ημέρες στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, είχε πει ότι στόχος της κυβέρνησης είναι να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις. Σύμφωνα, όμως, με διπλωματικές πηγές στην Αθήνα, ούτε καν στο υπουργείο Εξωτερικών δεν υπάρχει πραγματική διάθεση για διαπραγματεύσεις, λόγω της πρωτοφανούς κρίσης που πλήττει τη χώρα. Αρνητική, παράλληλα, είναι η διάθεση πολλών υπουργών όσον αφορά την πραγματοποίηση του Συμβουλίου Συνεργασίας, καθώς εκτιμάται ότι σε αυτήν τη φάση δεν έχει τίποτα να προσφέρει, δεδομένων της οικονομικής καχεξίας και των άδειων ταμείων των υπουργείων, παρά το γεγονός ότι θεωρητικά η διμερής συνεργασία με την Τουρκία είναι επιθυμητή και μπορεί να προσφέρει. Είναι ενδιαφέρουσα, όμως, και η στάση της Τουρκίας στα ίδια θέματα. Ενώ καιρό συζητούνται στην Αθήνα τα θέματα αυτά, δεν έχει υπάρξει καμία ουσιαστική αντίδραση στην Άγκυρα. Η Τουρκία, αφοσιωμένη στην κρίση της Συρίας και στο Κουρδικό, δυσκολεύεται πολύ να ανοίξει νέα μέτωπα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η Άγκυρα θα αφήσει την ευκαιρία ανεκμετάλλευτη και, όπως επισημαίνουν έμπειροι διπλωμάτες, είναι πιθανό ο Νταβούτογλου να έρθει στην Αθήνα με νέες ιδέες και προτάσεις. Η απουσία ουσιαστικής προόδου στις ελληνοτουρκικές σχέσεις έχει συσσωρεύσει πολλά θέματα και είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι σε ορισμένες περιπτώσεις τα προβλήματα μοιάζουν να απειλούν σοβαρά τις διμερείς σχέσεις. Υπό το πρίσμα αυτό, η επανέναρξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου έχει ιδιαίτερη σημασία και θα είναι χρήσιμο να αποσαφηνιστούν ορισμένα ζητήματα: Η Τουρκία, παρά τις διακηρύξεις της ότι η μουσουλμανική μειονότητα αποτελεί γέφυρα φιλίας για τις δύο χώρες, στην πραγματικότητα με τη στάση της πυροδοτεί εντάσεις. Η ελληνική πλευρά πρέπει να διαμηνύσει στην Άγκυρα ότι τα θέματα των μειονοτήτων είναι υπόθεση του ελληνικού κράτους και έτσι θα αντιμετωπίζονται. Προφανώς η Τουρκία μπορεί να έχει άποψη, δεν μπορεί όμως οι απόψεις της να αποτελέσουν την πολιτική του ελληνικού κράτους. Καμία προσδοκία Πάντως, κανείς στο υπουργείο Εξωτερικών δεν τρέφει προσδοκίες για πρόοδο κατά την επίσκεψη του Τούρκου υπουργού. Είναι, όμως, μια καλή ευκαιρία η Ελλάδα και η Τουρκία να επιχειρήσουν να βελτιώσουν τις σχέσεις τους, εγκαινιάζοντας μια πολιτική «μικρής ατζέντας», που θα συντηρεί ένα κλίμα ομαλών συνθηκών στο Αιγαίο, ώστε να αποφευχθούν άσκοπες εντάσεις που, όπως έχει αποδειχθεί, τίποτα δεν προσφέρουν. Υπάρχει πάντα το αγκάθι των γκρίζων ζωνών Η πολιτική των γκρίζων ζωνών είναι φανερό ότι κατά διαστήματα συντηρείται στο προσκήνιο και παραμένει αναλλοίωτη στην ατζέντα της Τουρκίας. Η πρόσφατη ερώτηση Τούρκου βουλευτή για την κυριαρχία μικρών νησιών, μεταξύ των οποίων το Αγαθονήσι και το Φαρμακονήσι, και το επεισόδιο της περασμένης Τρίτης στο Φαρμακονήσι με τα σκάφη του Λιμενικού δείχνουν ότι η πολιτική των μηδενικών προβλημάτων εύκολα, σε μια στιγμή, μπορεί να γίνει πηγή πολιτικών ανεξέλεγκτων προβλημάτων. Δεν ξέρουμε αν ο κ. Νταβούτογλου συμφωνεί με το Λιμενικό του, όμως με την προηγούμενη απάντησή του στη Βουλή, ότι η Τουρκία έχει θέσει το θέμα των γκρίζων ζωνών, λειτουργεί ως πυροκροτητής στο μυαλό των εθνικιστικών και όχι μόνο. Η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας είναι σε νεκρό σημείο. Πολλά κεφάλαια είναι παγωμένα, δεν πρόκειται να ανοίξουν και λόγω βέτο της Κυπριακής Δημοκρατίας και άλλων χωρών, ενώ είναι φανερό ότι ο Ερντογάν δεν προτίθεται να αλλάξει πολιτική ούτε στο Κυπριακό ούτε ως προς την εφαρμογή των κριτηρίων της Κοπεγχάγης, ενώ ξέρει ότι υπάρχει μεγάλη δυσκολία από τη Γερμανία και τη Γαλλία, αλλά και άλλες χώρες, να δεχθούν την Τουρκία στην Ε.Ε. Επομένως, η στρατηγική της Ελλάδας ότι μέσω της ευρωπαϊκής προοπτικής η Τουρκία θα άλλαζε στάση δεν απέδωσε. Παράλληλα, η άρνηση της Άγκυρας να αναγνωρίσει και οι απειλές προς την Κυπριακή Δημοκρατία είναι πρόσθετος λόγος για να μην προχωρήσει η ευρωπαϊκή προοπτική. Άρα απαιτείται νέο σχέδιο από την Ελλάδα, ενώ η Τουρκία δεν έχει άλλη επιλογή από το να συνεχίσει να πιέζει για την ένταξή της στην Ε.Ε. Ενέργεια Το μεγάλο αυτό κεφάλαιο δεν είναι απλά ζήτημα αγωγών και ερευνών για φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Στο κεφάλαιο ενέργεια εντάσσονται κυριαρχικά δικαιώματα, υφαλοκρηπίδα, δικαιώματα αλιείας, ΑΟΖ, δηλαδή ένα μεγάλο φάσμα των διμερών σχέσεων και προβλημάτων που προκαλούν όξυνση. Η άρνηση της Τουρκίας να αποδεχθεί ότι τα ελληνικά νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα και η εν γένει συμπεριφορά της είναι καθοριστικοί παράγοντες για την εξομάλυνση των διμερών σχέσεων. Αν αυτό δεν καταστεί δυνατό, οι εντάσεις θα αυξάνονται. Υπό το πρίσμα αυτό, η επίσκεψη Νταβούτογλου έχει εύλογο ενδιαφέρον.