Προς μία μετα-Αμερικανική Ευρώπη;

Toυ Gregor Peter Schmitz DER SPIEGEL

Ενώ τα Ευρωπαϊκά θέματα βρίσκονται αυτή την περίοδο στο προσκήνιο, μελέτη μιας από τις σημαντικότερες δεξαμενές σκέψης στις Βρυξέλλες, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ΕΕ ακολουθεί λανθασμένο δρόμο. Οι Ευρωπαίοι, τονίζεται, θα πρέπει να πάψουν να είναι τόσο υποτακτικοί, ενώ θα πρέπει να παρουσιάσουν ένα ενιαίο μέτωπο στην εξωτερική τους πολιτική και να εργαστούν προς την κατεύθυνση της δημιουργίας της «μετα-Αμερικανικής» εποχής.

Στην Ουάσιγκτον, η εβδομάδα σημαδεύτηκε από την ομιλία της Γερμανίδας Καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ σε κοινή συνεδρία του Αμερικανικού Κογκρέσου με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 20 χρόνων από την πτώση του τείχους του Βερολίνου, ενώ αμέσως μετά, ο πρόεδρος Ομπάμα δέχθηκε τους ηγέτες Ευρωπαϊκών κρατών, που μετείχαν στη διάσκεψη κορυφής ΕΕ-ΗΠΑ.


Ποιος καλεί στο τηλέφωνο την Eυρώπη;
Η εντύπωση που έχει δημιουργηθεί είναι ότι στην εποχή Ομπάμα, ο τηλεφωνικός αριθμός της Ευρώπης είναι στην κατοχή των πλέον επιφανών πολιτικών της Ουάσιγκτον. Ποιος όμως τον χρησιμοποιεί;

Οι αναλυτές στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ξένων Σχέσεων, που ίδρυσε το 2007 ο Αμερικανός δισεκατομμυριούχος Τζορτζ Σόρος, δεν κρύβουν τον σκεπτικισμό τους. Ο ρόλος του Συμβουλίου – που αυτοχαρακτηρίζεται ως η πρώτη «Πανευρωπαϊκή δεξαμενή σκέψης», είναι η «προώθηση, μέσω του διαλόγου, της ανάπτυξης μιας ολοκληρωμένης, αποτελεσματικής και βασισμένης στις ευρωπαϊκές αξίες, εξωτερικής πολιτικής».

Στην ανάλυση με τίτλο «Προς μία μετα-Αμερικανική Ευρώπη», οι συγγραφείς Τζέρεμι Σιαπίρο και Νίκ Γουίτνι, ζητούν να τερματιστεί η εξιδανίκευση της υπερ-Ατλαντικής συνεργασίας. Προτεραιότητα για την Ευρώπη, τονίζουν, είναι η κήρυξη της «μετά-Αμερικανικής» εποχής και η κατάρριψη των μύθων που διέπουν τις διμερείς σχέσεις, όπως το ότι η ασφάλεια της γηραιάς ηπείρου είναι βασισμένη στην προστασία της Αμερικής, ή τα κοινά συμφέροντα.

Προς νέες συμμαχίες
«Η παγκοσμιοποίηση, τονίζουν οι συγγραφείς, οδηγεί σε μετατόπιση της ισχύος προς Νότο και Ανατολή» προσθέτοντας ότι «οι ΗΠΑ το έχουν αντιληφθεί και για αυτό εργάζονται για αντικατάσταση της πρόσκαιρης επικυριαρχίας τους με ένα δίκτυο συμμαχιών, στοχεύοντας έτσι στην διατήρηση του καθεστώτος του απολύτως αναγκαίου κράτους».

Αντίθετα οι Ευρωπαίοι, στην προσπάθεια να «κολακεύσουν» τους Αμερικανούς, ενεπλάκησαν σε εγχειρήματα που δεν εξυπηρετούν τα καλώς νοούμενα συμφέροντα τους, όπως το Αφγανιστάν.

Παιδαριώδης η στάση της ΕΕ
«Η Ουάσιγκτον, αντιμετωπίζει την συμπεριφορά Ευρωπαϊκών κυβερνήσεων ως παιδαριώδη», υποστηρίζουν οι Σιαπίρο και Γουίτνι, τονίζοντας ότι το αποτέλεσμα είναι η Ευρώπη να παραγκωνίζεται, να περιθωριοποιείται ή ακόμη να τυγχάνει και εκμετάλλευσης από τις ΗΠΑ. Επιπρόσθετα προειδοποιούν ότι ελλείψει ομοφωνίας μεταξύ των Ευρωπαίων, η Ουάσιγκτον ενδέχεται να εφαρμόσει την πολιτική του «διαίρει και βασίλευε».

Παραδείγματα αυτής της πολιτικής:
Aφγανιστάν: Η Ευρώπη συνεισφέρει εξίσου οικονομικά και συνδράμει με το 40% των στρατιωτών. Εντούτοις «έχει ελάχιστη επιρροή στον καθορισμό της στρατηγικής, υποκύπτοντας στις προσταγές της Αμερικής».

Μέση Ανατολή: Παρά την σημαντική τους συνεισφορά, οι Ευρωπαίοι δεν αναλαμβάνουν ουσιαστικές πρωτοβουλίες, ενώ επιδεικνύουν ανεκτικότητα στην Αμερικανική αδράνεια και αναβλητικότητα.

Ρωσία: Αν και η ενιαία Ευρωπαϊκή πολιτική είναι απολύτως αναγκαία, η κατάληξη σε ομοφωνία συνιστά δύσκολο εγχείρημα «αφού οι έως τώρα προσπάθειες υπονομεύθηκαν από τις ΗΠΑ».

Υπερ-Ατλαντικό Συμβούλιο Οικονομικής Συνεργασίας: Όταν το Συμβούλιο συναντήθηκε πρόσφατα, η ΕΕ, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, αντιπροσωπεύθηκε σε ανώτατο επίπεδο. Τα αποτελέσματα πενιχρά, κάτι που δεν θα άλλαζε όποιο καθεστώς και αν είχαν οι συνομιλητές, εκτίμησε συμμετέχοντας. Κάτι παρόμοιο αναμένεται να ισχύσει και σε μελλοντική συνάντηση.

Ανταγωνισμός Μέρκελ και ΕΕ
Ευρωπαίοι διπλωμάτες, δεν κρύβουν την ίδια στιγμή τον εκνευρισμό τους για την προσπάθεια της Γερμανίδας Καγκελαρίου να προβληθεί, θέτοντας στο παρασκήνιο τους εκπροσώπους της ΕΕ. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσουν και την παρουσία της ενώπιον του Κογκρέσου.

Αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο. Εδώ και καιρό, Ευρωπαίοι πολιτικοί, μεταξύ τους και η Μέρκελ, δρουν ανταγωνιστικά, θέλοντας να προβάλουν την «αγάπη» και «αφοσίωση» τους στον νέο Αμερικανό πρόεδρο.

Όταν ο Ομπάμα πρόσφερε δώρο στον Γκόρτον Μπράουν μία συλλογή με DVD, ο Βρετανικός τύπος το ερμήνευσε ως το τέλος της «ειδικής σχέσης» με την Ουάσιγκτον. Παρόμοια στάση τήρησαν και οι Γάλλοι, όταν ο Ομπάμα, ευρισκόμενος στο Παρίσι, δεν γευμάτισε με το ζεύγος Σαρκοζί, αλλά προτίμησε να επισκεφθεί εστιατόριο. Οργισμένοι είναι όμως και οι Γερμανοί, αφού ο Ομπάμα δεν έχει ακόμη επισκεφθεί επίσημα την χώρα τους.
Η νοσταλγία δεν απασχολεί
Ο Λευκός Οίκος, δεν ασχολείται με τέτοιας μορφής συναισθηματισμούς και φωνασκίες. Οι σύμβουλοι του Ομπάμα εξακολουθούν όμως να είναι χολωμένοι για την κριτική που δέχθηκε ο Αμερικανός πρόεδρος στην σύνοδο κορυφής ΕΕ-ΗΠΑ στην Πράγα. Ο ίδιος ο Ομπάμα αρνείται να δώσει συνεντεύξεις στα Ευρωπαϊκά μέσα, ενώ η απόφαση για ακύρωση της εγκατάστασης αντιπυραυλικής ασπίδας σε Τσεχία και Πολωνία, διαβιβάστηκε τηλεφωνικά. Η αντίδραση των Ευρωπαίων; Προβλέψιμη!

Προσπαθούν ακόμη περισσότερο να ενταχθούν στην «αυλή του Ομπάμα», κάτι το οποίο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων εισηγείται όπως αποφεύγεται. Καλεί μάλιστα τους Ευρωπαίους να καταλήξουν σε ξεκάθαρους στόχους για την εξωτερική τους πολιτική και να τους διαβιβάσουν με σαφήνεια στους Αμερικανούς, όπως ισχύει και στον εμπορικό τομέα.

«Μετα-Αμερικανικό» μέλλον
Όταν η Γερμανίδα Καγκελάριος μετέβη στην Ουάσιγκτον για να λάβει το βραβείο Warburg για την συνεισφορά της στην προώθηση των υπερ-Ατλαντικών σχέσεων, η απουσία των Αμερικανών γερουσιαστών ήταν εμφανής. Αντ’ αυτού προτίμησαν Χαβανέζικο πάρτι που διοργάνωσε στο Λευκό Οίκο ο πρόεδρος Ομπάμα. Σε ερώτηση αν τούτο καταδεικνύει ότι το Αμερικανό ενδιαφέρον για την Ευρώπη φθίνει, η Άγκελα Μέρκελ απάντησε «προφανώς, θα πρέπει πάντοτε να διασφαλίζουμε ότι παραμένουμε ενδιαφερόμενοι εταίροι».

Είναι θεμιτό, οι ρόλοι που αναλαμβάνουν Ευρωπαίοι ηγέτες και αξιωματούχοι όταν επισκέπτονται την Ουάσιγκτον να αλλάζουν. Αυτό όμως που παραμένει αναλλοίωτο, είναι η πρόκληση, η Ευρώπη να διατηρήσει την σημαντική της θέση και να μπορεί να επηρεάζει εξελίξεις.
The New York Times Syndicate