Τα όρια της μετανάστευσης στην Κύπρο

Προβληματισμοί από την ημερίδα του ΚΥΚΕΜ

Χρήστος Ιακώβου*

Προσφάτως, το Κυπριακό Κέντρο Μελετών (ΚΥ.ΚΕ.Μ.), μέσα στα πλαίσια των επιστημονικών του δραστηριοτήτων, διοργάνωσε ημερίδα με θέμα «Λαθρομετανάστευση και Πολυπολιτισμικότητα». Όσοι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν και ακόμη περισσότερο να διαβάσουν τα πορίσματα της ημερίδας μπορούν να διαμορφώνουν παραστάσεις για την εξέλιξη και τη δυναμική που λαμβάνει ένα πρόβλημα, το οποίο προκαλεί επώδυνα διλήμματα σε σχέση με την στρατηγική αντιμετώπισής του και σοβαρό πολιτικό προβληματισμό σε σχέση με την σταδιακή ιδεολογικοποίηση του εντός της Κυπριακής κοινωνίας.  

H εικόνα της Κύπρου ως χώρας υποδοχής μεταναστών, όπως προβάλλει από τα στοιχεία που έχουν μέχρι στιγμής καταγράψει οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου εσωτερικών και της ΕΕ δείχνει περισσότερο απ’ όλα ασάφεια και σύγχυση. Παρά το γεγονός ότι οι Έλληνες Κύπριοι είμαστε μέχρι πρόσφατα οι ίδιοι μετανάστες και είχαμε βιώσει την εμπειρία της οργάνωσης για την υποδοχή μεταναστών σε ανεπτυγμένες χώρες, αλλά και ποια προβλήματα παρουσιάζονταν στην πορεία, όταν βρεθήκαμε μπροστά στο κύμα της μετανάστευσης προς τη χώρα μας τα δύσκολα διλήμματα άρχισαν να ενσκήπτουν. Μεγάλο μέρος του προβλήματος αυτού έχει να κάνει, με την δυσκολία επαρκούς ελέγχου τόσο της γραμμής αντιπαράταξης (υπολογίζεται ότι ποσοστό 90% των λαθρομεταναστών εισέρχεται μέσω των κατεχομένων) όσο και των θαλασσίων προσβάσεων προς το νησί από τη Μέση Ανατολή. Επίσης, η ελλειμματική πολιτική από πλευράς ΕΕ θέτει σημαντικούς περιορισμούς στα μέλη της να αντιμετωπίσουν μακροπρόθεσμα και με επάρκεια τα προβλήματα που προκαλεί το αυξανόμενο κύμα λαθρομετανάστευσης από την Μέση Ανατολή.  

Tο αποτέλεσμα είναι να ζουν στη χώρα περίπου 200.000 μετανάστες, εκ των οποίων 25.000 να παραμένουν παράνομα παρά τις συστηματικές προσπάθειες των τελευταίων ετών να αποκατασταθεί κάποια τάξη. Αυτό έχει συνέπεια τη διαμόρφωση μιάς κατάστασης όπου σήμερα στην μικρή κοινωνία της Κύπρου ο αριθμός των μεταναστών (νομίμων και παρανόμων) να φθάνει μέχρι και το 20% του πληθυσμού. Aκόμη και από όσους έρχονται βάσει συμβολαίου εποχικής εργασίας κάποιοι δεν επιστρέφουν στους τόπους τους, αλλά μετακινούνται, αποφεύγοντας τους μηχανισμούς ελέγχου, αναζητώντας δουλειά. H αναντιστοιχία του αριθμού τους με τη ζήτηση εργασίας άρχισε ήδη να προκαλεί τριγμούς, η δε διαβίωση στο περιθώριο του νόμου απλώνει μια «γκρίζα κοινωνική ζώνη» μέσα στην οποία οι μετανάστες εναλλάσσουν τον ρόλο του κοινωνικού θύματος με εκείνον του κοινωνικού προβλήματος. Όλα αυτά τρέφουν την εκμετάλλευση, αλλά και, το χειρότερο, την ξενοφοβία των ντόπιων. H δε βραδύτητα και η πολυπλοκότητα των διαδικασιών νομιμοποίησης, όπως καθορίζει η εθνική νομοθεσία αλλά και ΕΕ, πέραν του ότι αποτελεί χρονοβόρα ταλαιπωρία, πολλαπλασιάζει τις τάξεις των «παρανόμων» – έστω κι αν η παρανομία τους έγκειται μονάχα σε μια διαδικαστική παράλειψη.

Κατά καιρούς, στις συνόδους των υπουργών Eσωτερικών της EΕ, αρκετά κράτη – μέλη της ΕΕ έχουν ταχθεί υπέρ της ανάγκης να απλουστευθούν οι διαδικασίες νομιμοποίησης. H εκλογίκευσή τους είναι αναγκαίο βήμα για να μπει μια τάξη στο άμεσο μέλλον. Mαζί μ’ αυτό, όμως, πρέπει να είμαστε έτοιμοι, ως ΕΕ πλέον, να απαντήσουμε τα βασικότατα ερωτήματα που αντιμετωπίζει κάθε μεταναστευτική πολιτική: Πόσοι και με ποιες προϋποθέσεις θα νομιμοποιούνται; Για πόσον καιρό; Mε τι υποχρεώσεις ως προς την εγκατάσταση και την εργασία τους;

Eπί μακρό χρόνο μετανάστες οι ίδιοι, ξέρουμε καλά ότι τα κράτη που υποδέχθηκαν Έλληνες το έκαναν με όρους. Eίναι αφελές να πιστεύουμε ότι εμείς μπορούμε να το αποφύγουμε. H «δεξαμενή» των ανθρώπων που χειμάζονται στις γειτονικές χώρες της Μέσης Ανατολής είναι, δυστυχώς, απέραντη – και η Κύπρος, όπως και άλλα μεσογειακά κράτη της ΕΕ, δεν μπορούν να υποδεχθούν παρά ελαχίστους. Δεν μπορεί, λοιπόν, να νομιμοποιεί οποιονδήποτε κατορθώνει να εισέλθει παράνομα και να βρει δουλειά. Eίμαστε υποχρεωμένοι να θέσουμε όρια, χρονικά και ποσοτικά – και να τα εφαρμόσουμε. Aλλιώς, και αν σήμερα αποκατασταθεί κάποια ευταξία με όσους είναι ήδη εγκατεστημένοι στη χώρα μας, αύριο θα υπάρξει πρόβλημα με το επόμενο κύμα, δεδομένου ότι η δημογραφική έκρηξη στην Μέση Ανατολή, κατά τις επόμενες δύο δεκαετίες θα προκαλεί μονίμως (λάθρο)μετασταστευτικό κύμα στις χώρες της Βόρειας Μεσογείου. Αυτό το ενδεχόμενο, αν τελικά μετατραπεί σε γεγονός τότε θα είναι τραυματικό για την κυπριακή κοινωνία, τόσο για το επίπεδο ζωής όσο και για την αξιοπρέπεια των ίδιων των μεταναστών.