Rebirth of a Nation

Jackson Lears
Rebirth of a Nation 
Harper/Harper Collins, 2009

Του Beverly Gage
Καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ
The New York Times Book Review 


Στις 11 του Μάρτη, 2003, περίπου μια βδομάδα πριν να αρχίσει ο Μπους να βομβαρδίζει το Ιράκ, ο πολιτιστικός ιστορικός Τζάκσον Λήαρς δεν μπορούσε παρά να διερωτάται για την ρίζα αυτής της «αναπαραγωγικής» τάσης να επιδιώκεται εθνική δόξα μέσω του πολέμου. Το αποτέλεσμα είναι το «Rebirth of a Nation», ένα συναρπαστικό βιβλίο πολιτιστικής ιστορίας το οποίο ανιχνεύει τις αρχές της πολεμοκαπηλείας του Μπους στις αγωνίες και νεωτεριστικές τάσεις από τα τέλη του 19ου αιώνος.

Ο τίτλος του βιβλίου υποδηλώνει δύο από τις αναθεωρητικές ενασχολήσεις του Λήαρς: την διαρκή επιρροή που έχουν η βία του Εμφυλίου Πολέμου και η (τότε) «αυξάνουσα σημασία της φυλής». Μας λέει ότι, αρχίζοντας το 1870, οι Αμερικάνοι προσπάθησαν να επανενώσουν την χώρα τους στη βάση μιας «στρατιωτικής φαντασίας» περί της Αγγλοσαξονικής υπεροχής. Όμως, αντί να φέρει την ελπιδοφόρα προσωπική και εθνική εξιλέωση, οι προσπάθειες τους παρήγαγαν τραγωδία. Κατά τον Λήαρς, η ίδια πολιτισμική λογική που δικαιολόγησε το λιντσάρισμα στον Αμερικάνικο Νότο και την κατάληψη των Αμερικανών Ινδιάνων οδήγησε επίσης στον πόλεμο στην Κούβα, στις Φιλιππίνες και την Ευρώπη – και εσχάτως, ένα αιώνα αργότερα, στο υφιστάμενο χάος που επικρατεί στο Ιράκ. 

Σίγουρα ο Λήαρς δεν είναι ο πρώτος ακαδημαϊκός που αναφέρεται σε αυτές τις θεματικές. Αλλά είναι από τους πλέον ενδελεχείς όσον αφορά την προσπάθεια να επαναπροσδιοριστεί μια εποχή γνωστή για την μεταρρυθμιστική της ενέργεια εν μέσω της επικράτειας του ρατσισμού και του μιλιταρισμού έναντι φιλειρηνικών και δημοκρατικών ιδεωδών. Και ως κάθε καλή σύνθεση, το βιβλίο αυτό καλύπτει τις τάσεις της εποχής: την ανάδυση του βιομηχανικού καπιταλισμού και την επέκταση της Αμερικανικής αυτοκρατορίας. Αυτό που προσδίδει νέα ζωή σε αυτό το υλικό είναι η έμφαση που δίνεται στο τρόπο με τον οποίο ο «εσωτερικός κόσμος» των Αμερικανών κατέληξε δομικός του «έξω κόσμου» - του δικού τους και των άλλων. Γεγονότα που φαινόντουσαν ως κατακτητικοί και καταστροφικοί πόλεμοι κατέληξαν, όπως σημειώνει ο Λήαρς, να εκπηγάζουν από μια προσωπική αναζήτηση για νόημα. 

Το βιβλίο συλλαμβάνει κάτι αδιαμφισβήτητα ισχυρό για την ψυχολογική κρίση του έθνους κατά την περίοδο της αποθεραπείας του μετά τον Εμφύλιο. Τα τέλη του 19ου έφεραν τεράστιες αλλαγές σε σχεδόν κάθε επίπεδο του πολιτισμού και της κοινωνίας: από την ανάπτυξη της γραφειακής εργασίας, στις αναδιατάξεις που έφερε η μαζική μετανάστευση έως την αστικοποίηση. Αυτή η κρίση ήταν ιδιαίτερα έντονη για τους λευκούς άντρες οι οποία βρήκαν τις παραδοσιακές πηγές ισχύος και ταυτότητάς τους να προκαλούνται. Ως απάντηση στράφηκαν σε μια σειρά λύσεων που περιλάμβανε από την μυώδης χριστιανικότητα των Κέντρων Νεότητας σε Λαϊκιστικούς αγώνες για αυτοδιάθεση και αιματηρές συγκρούσεις σε πεδία μάχης.

Το μοντέλο αυτής της νέας επιθετικής αρρενωπότητας είναι ο Τέντυ Ρούζβελτ, ένα αμάλγαμα επιδειξιομανίας, προοδευτισμού και αναιδούς ιμπεριαλισμού, το οποίο συμπεριελάμβανε τόσο τα ιδεώδη όσο και του κινδύνους της. Από τη μια ήθελε να κάνει την Αμερική πιο ίση και δημοκρατική και από την άλλη πίστευε ότι οι Αγγλοσάξονες είχαν το θεόσταλτο δικαίωμα να κατακτήσουν τον κόσμο. Και ως τέτοιο, ο Λήαρς αναγνωρίζει τον Ρούζβελτ, παρά τον καθολικό Γουίλσον ως τον ιδεολογικό πρόγονο του Μπους. Το βιβλίο «Rebirth of a Nation» είναι ένα μεγάλο έργο από ένα μεγάλο ιστορικό – και όπως κάθε βιβλίο ιστορίας είναι ένα βιβλίο που μπορεί και μιλά για την σημερινή δική μας εποχή.