Το Ιράν σε κρίση

Τραύμα για το μέλλον του ισλαμικού καθεστώτος

Του Neil MacFarquhar
The New York Times 

Από το 1989 μέχρι σήμερα, ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, παρέμεινε μια μη ευδιάκριτη φιγούρα στην ιεραρχία της ιρανικής εξουσίας, αποφεύγοντας τις πολλές δημόσιες εμφανίσεις και τα σχόλια. Μέσω του ελέγχου που ασκεί στον στρατό, τη δικαστική εξουσία και όλες τις ραδιοφωνικές εκπομπές, ο ανώτατος ηγέτης μπορούσε να διατηρεί αυστηρή, αν όχι διακριτική, πυγμή πάνω στο ισλαμικό καθεστώς.
Παρόλα αυτά, σπάζοντας μια μακρά παράδοση προσεκτικών και επιφυλακτικών κινήσεων, έσπευσε να ευλογήσει τη νίκη του προέδρου Μαχμούντ Αχμεντινετζάντ στις εκλογές, καλώντας τους Ιρανούς να συσπειρωθούν γύρω από το πρόσωπό του. Βλέποντας έπειτα τα οργισμένα πλήθη να διαδηλώνουν στις ιρανικές πόλεις, έκανε πίσω, αναγγέλλοντας τη Δευτέρα ότι το δωδεκαμελές Συμβούλιο Επίβλεψης θα διεξάγει έρευνα για το εκλογικό αποτέλεσμα. «Αφού συνεχάρη το έθνος που επέτυχε μια ιερή νίκη, το να πει ότι υπάρχει πιθανότητα νοθείας ήταν μεγάλο βήμα προς τα πίσω», σχολίασε ο Αμπάς Μιλανί, πρόεδρος του τμήματος μελετών για το Ιράν στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ.
Λίγοι πιστεύουν ότι η εξουσία του Αγιατολάχ Χαμενεΐ κινδυνεύει. Οι αναλυτές, ωστόσο, παρατηρούν ότι έχει ανοίξει ένα επικίνδυνο τραύμα στο πρόσωπο της ισλαμικής διακυβέρνησης, τραύμα, που ίσως να μην επουλώνεται, ειδικά αν σκεφτεί κανείς τη σφοδρή διαμάχη που ξέσπασε για τις εκλογές μεταξύ των βετεράνων της επανάστασης του 1979. Ακόμη κι οι δεσμοί του Χαμενεΐ με τους Φρουρούς της Επανάστασης μπορεί να έχουν χάσει τον καθοριστικό τους ρόλο, καθώς εξελίσσεται η αντιπαράθεση στο Ιράν. «Ο Χαμενεΐ μπορούσε πάντα να έρθει και να πει «Πάψτε. Ό,τι πω θα ισχύει», δήλωσε ο συγγραφέας Αζάρ Ναφίσι. «Όλοι τότε θα συμφωνούσαν». Τώρα, όμως, ο μύθος ότι υπάρχει ένας ηγέτης πάνω από αυτούς που κυβερνούν έχει αδιαμφισβήτητα καταρρεύσει.
Εκείνοι, οι οποίοι διαισθάνονται ότι συντελείται ενδεχομένως μια σημαντική αλλαγή θα σημειώσουν ότι ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ έχει ακόμη τη δυνατότητα να καταφύγει στην ισχύ, προκειμένου να καταστείλει τους διαδηλωτές. Καλώντας το Συμβούλιο Επίβλεψης να επικυρώσει το αποτέλεσμα, κέρδισε περιθώριο δέκα ημερών, ώστε να κοπάσει η οργή, λένε οι ειδικοί αναλυτές για το Ιράν. Το αποτέλεσμα δεν θα είναι έκπληξη. 

Ο πρόεδρος του συμβουλίου Αγιατολάχ Αχμέντ Τζανατί είναι ένας από τους λίγους πιστούς συμμάχους του Χαμενεΐ μεταξύ των ισχυρών κληρικών. Επιπλέον, ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ διορίζει τα μισά μέλη του συμβουλίου, ενώ τα άλλα μισά διορίζονται από τον επικεφαλής του δικαστικού σώματος, ο οποίος έχει επίσης διοριστεί από τον ανώτατο ηγέτη. «Πρόκειται απλώς για μια έρευνα με προκαθορισμένο αποτέλεσμα για να σταματήσουν οι διαδηλώσεις», δήλωσε ο Καρίμ Σαντζαντπούρ, ειδικός για θέματα του Ιράν στο κέντρο μελετών Κάρνεγκι της Ουάσιγκτον.