Neoconservativism: The Biography of a Movement

Justin Vaïsse
Neoconservativism: The Biography of a Movement
Harvard University Press, 2010


Του Barry Gewen
The New York Times Book Review

Πιθανότατα καμία ομάδα διανοουμένων δεν είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο στην αμερικανική πολιτική κατά τη διάρκεια των τεσσάρων τελευταίων δεκαετιών από τους νεοσυντηρητικούς. Ωστόσο τι ακριβώς είναι ο νεοσυντηρητισμός; Κατά τη διάρκεια των ετών, η έννοια του όρου έχει αλλάξει. Αρχικά αναφερόταν σε μια κλίκα φιλελεύθερων και αριστερών, που επικεντρωνόταν σε θέματα εσωτερικής πολιτικής, και έθετε ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων «Μεγάλης Κοινωνίας» του Λίντον Τζόνσον, στα μέσα του 1960. Σήμερα, οι νεοσυντηρητικοί φαίνεται να περιορίζονται ως επί το πλείστον στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και είναι οπαδοί μιας ισχυρής εξωτερικής πολιτικής.

Το ζήτημα του ορισμού, και συγκεκριμένα η εξωπραγματική μεταμόρφωση του νεοσυντηρητισμού είναι το κύριο θέμα του “Neoconservatism: The Biography of a Movement”, του Justin Vaïsse, Γάλλου ειδικού στην Αμερικανική εξωτερική πολιτική. Ο Vaïsse διακρίνει τρεις «εποχές» στο κίνημα. Η πρώτη ξεκίνησε στα μέσα του 1960 -με διανοούμενους όπως ο Irving Kristol, ο Daniel Bell, ο Daniel Patrick Moynihan και ο Nathan Glazer- οι οποίοι ήταν καταρχάς υπέρ μιας ακτιβιστικής κυβέρνησης, ειδικά σε θέματα οικονομίας, αλλά αμφισβήτησαν τις προσδοκίες των σχεδιαστών της «Μεγάλης Κοινωνίας» για διάφορα κοινωνικά προγράμματα. Αυτοί οι πρώιμοι νεοσυντηρητικοί ήταν, κατά μία έννοια, η σκεπτικιστική συνείδηση του φιλελευθερισμού. Αλλά ο σκεπτικισμός για την αποτελεσματικότητα συγκεκριμένων προγραμμάτων σύντομα οδήγησε σε ευρύτερη απογοήτευση από σχεδόν κάθε είδους κρατική παρέμβαση και στην πεποίθηση ότι η ελεύθερη αγορά από μόνη της προσφέρει αποδεκτές λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα.

Στη δεύτερη και την τρίτη εποχή, όπως τις περιγράφει ο Vaïsse, οι νεοσυντηρητικοί έστρεψαν την προσοχή τους στην εξωτερική πολιτική. Αυτό δεν ήταν έκπληξη. Οι αρχικοί νεοσυντηρητικοί ήταν αφοσιωμένοι αντι-κομμουνιστές για τους οποίους η αντίθεση με τον σταλινισμό και τη Σοβιετική Ένωση ήταν τόσο αριστερή όσο και δεξιά θέση. Για το λόγο αυτό οι νεοσυντηρητικοί της δεύτερης εποχής αντέδρασαν ενάντια σε αυτό που ο Vaïsse αποκαλεί «η κατάκτηση του Δημοκρατικού Κόμματος από τις δυνάμεις της Νέας Αριστεράς», που άρχισε το 1968 και ολοκληρώθηκε το 1972, όταν ο George McGovern κέρδισε την προεδρική υποψηφιότητα.

Η τρίτη εποχή του Vaïsse, η οποία αρχίζει από την προεδρία Ρέιγκαν και φτάνει μέχρι σήμερα, δεν περιλαμβάνει μόνο νεοσυντηρητικούς πρόσφυγες από το Δημοκρατικό Κόμμα, αλλά επίσης μια νέα γενιά εντός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Και η ιστορία του Vaïsse αυτής της περιόδου μοιάζει πολύ με την προηγούμενη ιστορία του: την επιδείνωση μιας προοπτικής που στηρίζεται στην πραγματικότητα του ψυχρού πολέμου και της απειλής που έθετε η Σοβιετική Ένωση, σε μια σταθερά επιθετική ιδεολογία.

Η αφήγηση του Vaïsse είναι ιδιαίτερα επικριτική για τους νεοσυντηρητικούς της τρίτης εποχής, τους οποίους παρουσιάζει ως αλαζονικούς, κινδυνολόγους και πνευματικά τεμπέληδες. Φαίνεται ότι δεν υπάρχει πόλεμος τον οποίο οι νεοσυντηρητικοί δεν θα έκαναν διακαώς, ούτε πρόγραμμα εξοπλισμού που δεν θα υποστήριζαν με ευχαρίστηση. Ο Ρέιγκαν δεν ήταν αρκετά μαχητικός γι' αυτούς, και μάλιστα ενώ η Σοβιετική Ένωση κατέρρεε, προειδοποιούσαν για μια αυξανόμενη ρωσική απειλή. Πριν η 11η Σεπτεμβρίου κατευθύνει την προσοχή τους προς τη Μέση Ανατολή, προέτρεπαν μια αντιπαράθεση με την Κίνα. «Για τους νεοσυντηρητικούς», γράφει ο Vaïsse, «δεν υπήρξε καμία απειλή δεν θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με μεγαλύτερο στρατιωτικό προϋπολογισμό, περισσότερο πατριωτισμό και μερικές νικηφόρες ξένες επεμβάσεις».

Το κεντρικό ερώτημα για τον νεοσυντηρητισμό αυτές τις μέρες είναι κατά πόσο ο όρος έχει κάποιο περιεχόμενο. Σήμερα, τα άτομα που χαρακτηρίζονται ως νεοσυντηρητικοί μπορεί να ζητούν τον βομβαρδισμό του Ιράν και την επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και τη Γεωργία. Δεν υπάρχει τίποτα το «νεοσυντηρητικό» σε αυτές τις θέσεις. Είναι απλά οι απόψεις των πιο απαρασάλευτα επιθετικών γερακιών της Αμερικής.