Αμερικανική παρακμή εν έτει 2010

Tου David Ignatius - Aρθρογράφου της Washington Post

Μασαχουσέτη. Η γιορτή των Ευχαριστιών είναι η αγαπημένη αργία της Αμερικής, επειδή είναι η ώρα που βάζουμε κατά μέρος τα άγχη και τις ανησυχίες μας, όπως ακριβώς έκαναν οι παραδομένοι στην προσπάθεια Πρωτοπόροι πριν από τέσσερις αιώνες. Είναι και η ώρα που τρώμε φαγητά ευφραντικά για την καρδιά, χωρίς να ανησυχούμε για τα χαμένα χρόνια. Είναι η αργία ενός τολμηρού αλλά απερίσκεπτου έθνους, είναι η αργία που μαζευόμαστε όλοι μαζί, ακριβώς όπως συνέβη στις πρώτες Ευχαριστίες το 1621.


Ομως, παρόλο που οι Ευχαριστίες είναι η γιορτή της αισιοδοξίας -σύμβολο της εθνικής εκκοσμικευμένης θρησκείας μας που κηρύσσει ότι «η πίτα» θα συνεχίσει να μεγαλώνει, με τη μεταφορική έννοια- εγώ θα στοιχηματίσω ότι εφέτος γύρω από το θορυβώδες τραπέζι οι συνδαιτυμόνες του γλεντιού θα είναι ανήσυχοι για την εθνική παρακμή. Εχω ακούσει τη διαπίστωση κατά κόρον τον τελευταίο καιρό, από αποχωρούντες αξιωματούχους της κυβέρνησης Ομπάμα, από ηγέτες, από την οικογένειά μου και από φίλους. Η εντύπωση είναι ότι κάτι έχει διαρραγεί στον εθνικό ιστό και κανείς δεν ξέρει πώς ακριβώς να το επιδιορθώσει.

Είμαι επιρρεπής στην παρακμιακή θεωρία, ακριβώς όπως ο μεσήλικας ο φορτωμένος με υπέρβαρο στεγαστικό δάνειο. Σε αυτές τις γιορτές των Ευχαριστιών όμως, ας σκεφτούμε λόγους για τους οποίους θα έπρεπε να συγκρατήσουμε την αγωνία μας για το μέλλον, ελπίζοντας ότι οι αμερικανικές σταθερές βρίσκονται πάντα στη θέση τους. Οι σκέψεις αυτές μού ήλθαν την περασμένη εβδομάδα σε σεμινάριο του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, στο οποίο φοίτησα πριν από 40 χρόνια.

Πρώτον, σκέφτομαι το ίδιο το Χάρβαρντ. Ιδρύθηκε το 1636, δεκαπέντε χρόνια μετά τις απελπισμένες πρώτες εκείνες Ευχαριστίες. Η ίδρυσή του εξέφραζε το πνεύμα των ανθρώπων που δημιούργησαν το έθνος μας, την τόσο μεγάλη σημασία που απέδιδαν στο ρόλο της παιδείας. Ακόμη και στην αγριότητα του αναδυόμενου έθνους, η γνώση και η λογική ήταν οι οδηγητές.

Η Σάρα Πέιλιν και οι περί αυτήν το έχουν κάνει μόδα να επιτίθενται εναντίον του Χάρβαρντ και να μεταχειρίζονται τους αποφοίτους του ως «ελιτιστές». Οποιος όμως περάσει λίγο χρόνο στο campus του Πανεπιστημίου, βλέπει φοιτητές από όλο τον κόσμο -εντυπωσιάζει ο αριθμός των φοιτητών από την Ασία- που διακρίνονται από την ευφυΐα τους και τη σκληρή εργασία. Ενα δίπλωμα του Χάρβαρντ δεν «μαγειρεύεται» με κανένα τρόπο, σε αντίθεση με τα περισσότερα πράγματα στη ζωή. Η πραγματικότητά του είναι διαμορφωμένη με βάση την αξιοκρατία και μόνο.

Για τον λόγο αυτό φοιτητές από όλο τον κόσμο αγωνίζονται για να γίνουν δεκτοί από τα αμερικανικά πανεπιστήμια. Οχι μόνο από το Χάρβαρντ, αλλά από εκατοντάδες άλλα ιδρύματα, που προτάσσουν τη γνώση. Αυτή είναι η μετουσίωση ενός παγκόσμιου οράματος, η προσδοκία ότι θα κυριαρχήσει η σκέψη και η διάνοια και όχι η μυώδης πυγμή. Η Αμερική έχει τα καλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα στον κόσμο, και το γεγονός αυτό ίσως αποτελεί το μεγαλύτερο εθνικό μας πλεονέκτημα. Γι’ αυτό Σάρα Πέιλιν να προσέχεις όταν κηλιδώνεις την Ivy League (την ελίτ των αμερικανικών πανεπιστημίων). Πρόκειται για ζήτημα εθνικής ασφαλείας.

Εξετάζοντας την αμερικανική παρακμή εν έτει 2010, σκέφτομαι τα χρόνια που ήμουν φοιτητής σε μια χώρα τραυματισμένη. Αναλογιστείτε ότι τότε η Αμερική έχανε τον πόλεμο στο Βιετνάμ από μια ανταρτική στρατιά χωρικών. Τα αμερικανικά στρατεύματα στο Βιετνάμ αριθμούσαν 500.000 άνδρες και όχι 100.000 όπως τώρα στο Αφγανιστάν. Και ο απολογισμός των νεκρών Αμερικανών ήταν φρικώδης, 58.000 άνθρωποι.

Η οικονομία μας εισερχόταν στη φάση του «μεγάλου πληθωρισμού», περίοδο που διήρκεσε σχεδόν 15 χρόνια και παρήγαγε κάκιστες μεθόδους, όπως ο έλεγχος των τιμών. Στο πρώτο μου στεγαστικό δάνειο το επιτόκιο ήταν σχεδόν το τριπλάσιο από αυτό που είναι σήμερα.

Η χώρα είχε σφραγιστεί από κοινωνικά κινήματα, των οποίων ο απόηχος ακούγεται ακόμη. Ηταν θρίαμβος της δεκαετίας του ’60 που γεννήθηκαν τα κινήματα για την απελευθέρωση της γυναίκας, των ομοφυλοφίλων, των μαύρων και των ισπανόφωνων. Σήμερα όλοι επωφελούμαστε από τις νέες μορφές ελευθερίας, που έγιναν δεκτές τα χρόνια εκείνα. Τότε όμως πολλοί άνθρωποι θεωρούσαν όλες αυτές τις αλλαγές παρακμή.

Οταν πρωτοπήγα στο Χάρβαρντ ο πρόεδρος λεγόταν Νέιθαν Μαρς Πούζι. Είχε τον άχαρο ρόλο να διευθύνει ένα πανεπιστήμιο που διαλυόταν εις τα εξ ων συνετέθη. Εγώ διακατεχόμουν από αντιπολεμικό μένος, περισσότερο ίσως από όλους τους άλλους, και ταλαιπώρησα αναλόγως τους καθηγητές μου.

Ο Πούζι ήταν κλασικός άνθρωπος του Χάρβαρντ, αυστηρός διανοούμενος με τα μάτια στραμμένα στην αστραφτερή πόλη πάνω στον λόφο. Οταν πλησίαζε το τέλος της θητείας του, είπε ότι η όλη αναταραχή γύρω μας θα έπρεπε να μας εμπνεύσει «συγκρατημένη κατανόηση της ματαιότητας όλων των ανθρώπινων στόχων». Τότε δεν κατάλαβα ακριβώς τι εννοούσε, με την πάροδο των χρόνων όμως πείστηκα ότι είχε δίκιο.

Εύχομαι όλοι να πέρασαν καλά στις γιορτές των Ευχαριστιών. Οι ανησυχίες και οι δυσκολίες διαμόρφωσαν τον αμερικανικό χαρακτήρα, έγιναν αναπόσπαστο μέρος του. Ομως η αμερικανική Ιστορία μάς διδάσκει ότι όποτε μένουμε πιστοί στα ιδιαίτερα χαρίσματά μας, τον κοινό νου, την ελευθερία και τη δημιουργικότητα, σχεδόν πάντα βγάζουμε τους απαισιόδοξους ψεύτες.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_1_28/11/2010_424118
(28/11/2010)