Πυρηνική Δύναμη η Βραζιλία;

Του Dr Hans Rühle
DER SPIEGEL

Μπορεί η Βραζιλία να υπέγραψε την Συνθήκη για την Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων, εντούτοις ειδικοί εκτιμούν ότι ίσως να εργάζεται για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας. Αν και η χώρα επιτρέπεται να εμπλουτίζει νόμιμα ουράνιο για τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια της, εντούτοις ουδείς γνωρίζει πως αξιοποιείται το αναγκαίο καύσιμο, από την στιγμή που βρίσκεται σε απαγορευμένες στρατιωτικές βάσεις.

Τον Οκτώβριο του 2009, το έγκριτο Αμερικανικό περιοδικό Foreign Policy, δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Οι μελλοντικές πυρηνικές δυνάμεις για τις οποίες θα πρέπει να υπάρχει ανησυχία.» Σύμφωνα με τον συντάκτη, υποψήφιες χώρες μετά το Ιράν, είναι το Καζακστάν, η Μπαγκλαντές, η Μπούρμα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Βενεζουέλα. Παρέλειψε ωστόσο να αναφερθεί στην πλέον σημαντική εν δυνάμει πυρηνική δύναμη, την Βραζιλία.



Σήμερα, το κύρος της Βραζιλίας είναι αναβαθμισμένο, ενώ ο πρόεδρος της Λούλα ντε Σίλβα πρωταγωνιστεί στη διεθνή σκηνή. Η αυτοπεποίθηση του είναι ενδεικτική της αξίωσης της Βραζιλίας να θεωρείται ως σημαντική δύναμη, ακόμη και σε στρατιωτικό επίπεδο. Αξίωση που αντανακλάται στην Εθνική Αμυντική Στρατηγική που αποκαλύφθηκε το 2008 και καλεί για την κατασκευή πυρηνοκίνητων υποβρυχίων.

Κοντά στην κατασκευή της βόμβας
Μπορεί αυτό να μην ακούγεται ανησυχητικό, εντούτοις είναι, επειδή ο όρος «πυρηνοκίνητα υποβρύχια» ενδέχεται να αποτελεί το προπέτασμα για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Όπως εξάλλου δημοσιοποιήθηκε, οι πυρηνικές δυνατότητες της Βραζιλίας θα αποκαλύπτονταν την κατάλληλη στιγμή με μία «ειρηνική πυρηνική έκρηξη» σε φρεάτιο βάθους 300 μέτρων που έχει ήδη ανοιχθεί. Σύμφωνα μάλιστα με τον πρώην πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής Πυρηνικής Ενέργειας, το 1990, το ναυτικό της Βραζιλίας ήταν πολύ κοντά στην κατασκευή πυρηνικής βόμβας.

Κάτι ωστόσο που δεν πραγματώθηκε. Κατά την εκδημοκρατικοποίηση της Βραζιλίας τα μυστικά πυρηνικά προγράμματα εγκαταλείφθηκαν, και με βάση το σύνταγμα οι όποιες δραστηριότητες περιορίστηκαν σε «ειρηνικές χρήσεις.» Το 1994, η χώρα επικύρωσε την συνθήκη για την μη διάδοση των πυρηνικών όπλων στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, και το 1998 την συνθήκη για την μη διάδοση των πυρηνικών όπλων και την συνθήκη για συνολική απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών. Το φλερτ της Βραζιλίας με την βόμβα είχε τερματιστεί.

Ωστόσο κατά την διακυβέρνηση του κ. Σίλβα, το φλερτ αναζωπυρώθηκε, και το 2003 η Βραζιλία επανάρχισε και επίσημα την κατασκευή πυρηνοκίνητου υποβρυχίου. Ακόμη και κατά την προεκλογική εκστρατεία, ο Λούλα είχε επικρίνει την συνθήκη για την μη διάδοση των πυρηνικών όπλων χαρακτηρίζοντας την άδικη και ξεπερασμένη. Αν και η Βραζιλία δεν αποχώρησε από την συνθήκη, εντούτοις επέβαλε περιορισμούς στους επιθεωρητές της Διεθνούς Οργάνωσης Ατομικής Ενέργειας. Μάλιστα το 2004 δεν τους επιτράπηκε η πλήρης πρόσβαση σε νεόδμητη εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου κοντά στο Ρίο Ιανέιρο. Επιπρόσθετα η κυβέρνηση της Βραζιλίας κατέστησε σαφές ότι δεν σκοπεύει να υπογράψει το πρόσθετο πρωτόκολλο της Συνθήκης, το θα την υποχρέωνε να ανοίξει τις μη-δηλωμένες εγκαταστάσεις της για επιθεώρηση.

Στα μέσα του Ιανουαρίου του 2009, στη διάρκεια συνάντησης της Ομάδας Προμηθευτών Πυρηνικών Υλικών, έγιναν σαφείς οι λόγοι για την συμπεριφορά της Βραζιλίας, όταν ο αντιπρόσωπος της αντιτάχθηκε στο αίτημα όπως να διέπεται από διαφάνεια το πρόγραμμα κατασκευής πυρηνικών υποβρυχίων.

«Ανοιχτή σε Συνομιλίες»
Η απάντηση για αυτή την μυστικότητα είναι απλή και συνάμα ανησυχητική. Η Βραζιλία ίσως προχωρεί στην ανάπτυξη και πυρηνικών όπλων. Πέρισυ, ο αντιπρόεδρος Χοζέ Αλενκάρ επιχειρηματολόγησε υπέρ της απόκτησης τέτοιων όπλων. «Για μία χώρα με σύνορα μήκους 15.000 χιλιομέτρων κα πλούσια υπεράκτια αποθέματα πετρελαίου, αυτά τα όπλα όχι μόνο θα είναι «αποτρεπτικά», αλλά θα μας παράσχουν την δυνατότητα να αναβαθμίσουμε τον ρόλο μας στην διεθνή σκηνή.» Στην επισήμανση ότι η Βραζιλία υπέγραψε την διεθνή συνθήκη τόνισε ότι «είναι ένα θέμα που μπορεί να τύχει διαπραγμάτευσης.»

Η απάντηση στο ερώτημα πως μπορεί η Βραζιλία να αποκτήσει πυρηνικά όπλα είναι σχετικά εύκολη. Προϋπόθεση για την νόμιμη κατασκευή μικρών αντιδραστήρων για υποβρύχια είναι η έγκριση του αναγκαίου υλικού από την Διεθνή Οργάνωση Ατομικής Ενέργειας. Ωστόσο επειδή η Βραζιλία χαρακτηρίζει τις εγκαταστάσεις ως απαγορευμένες στρατιωτικές βάσεις, οι επιθεωρητές της Οργάνωσης στερούνται πρόσβασης. Με άλλα λόγια, από την στιγμή που το εγκριμένο εμπλουτισμένο ουράνιο περάσει τις πύλες των βάσεων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για οποιοδήποτε σκοπό, περιλαμβανομένης της κατασκευής πυρηνικών όπλων.

Αν και δεν υπάρχουν ακόμα σαφείς αποδείξεις για τις πυρηνικές δραστηριότητες της Βραζιλίας, προηγούμενα γεγονότα συγκλίνουν στο ότι είναι πολύ πιθανό να κατασκευάζει πυρηνικά όπλα.

Ούτε οι συνταγματικές απαγορεύσεις ούτε η διεθνής συνθήκη θα εμποδίσουν μία τέτοια εξέλιξη. Το μόνο που θα απαιτηθεί για άρση των εμποδίων είναι ψήφισμα της Βουλής το οποίο θα προωθήσει ο Λούλα ντε Σίλβα, υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ δεν δικαιούνται να έχουν το μονοπώλιο στα πυρηνικά όπλα στην Αμερικανική ήπειρο. Αν συμβεί αυτό, η Λατινική Αμερική δεν θα είναι πλέον μία περιοχή απαλλαγμένη από πυρηνικά, και το όραμα του Ομπάμα για έναν κόσμο απαλλαγμένο από πυρηνικά, θα τερματιστεί.