Μεταναστευτικό κύμα από Β. Αφρική

Των Rachel Donatio και Suzanne Daley
The New York Times


Μέχρι πριν από λίγες εβδομάδες το κέντρο υποδοχής προσφύγων στην ιταλική νήσο Λαμπεντούζα ήταν άδειο, χάρη στα αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης της λαθρομετανάστευσης από τη Βόρεια Αφρική. Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Μπεν Άλι στην Τυνησία τον Ιανουάριο, και τη μετάδοση της εξέγερσης στην υπόλοιπη Βόρεια Αφρική, η Λαμπεντούζα απέκτησε 6.000 νέους κατοίκους.

Η ιταλική ακτοφυλακή ρυμουλκεί καθημερινά πλοιάρια γεμάτα απελπισμένους μετανάστες, που περιμένουν υπομονετικά τη μεταγωγή τους στην ηπειρωτική Ιταλία, προοπτική που προκαλεί την ανησυχία της Ευρώπης.

Το αναμενόμενο μεταναστευτικό κύμα θα πλήξει την Ευρώπη τη στιγμή που η ήπειρος δονείται από αντιμεταναστευτική ρητορική, με πολλά κράτη να δηλώνουν απερίφραστα ότι αδυνατούν να υποδεχθούν νέους μετανάστες. Αδυνατώντας να κατασκευάσει φράχτη, όπως εκείνον που χωρίζει τις ΗΠΑ από το Μεξικό, χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία δαπάνησαν χρόνια για τη δημιουργία στενών σχέσεων με ηγέτες της Βόρειας Αφρικής, που φρόντιζαν να «αποθαρρύνουν» τους υπηκόους τους από τις μεταναστευτικές τους φιλοδοξίες.

Η συμφωνία μεταξύ Λιβύης και Ιταλίας, που υπεγράφη το 2008, θεωρήθηκε πρότυπο. Σε λίγα 24ωρα, το μεταναστευτικό ρεύμα προς τη Λαμπεντούζα διεκόπη. Σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών της Ιταλίας, πάνω από 36.000 μετανάστες έφθασαν στα παράλια της χώρας, ενώ ο αριθμός αυτός περιορίστηκε στις 9.500 το 2009.

Η ιταλική συμφωνία με τη Λιβύη δεν ήταν μοναδική. Ανάλογες πρωτοβουλίες υιοθέτησε και η Ισπανία με το Μαρόκο και άλλες αφρικανικές χώρες, όπως τη Σενεγάλη, που εξασφάλισε οικονομικά κίνητρα για επαναπατρισμό των υπηκόων της. Υπέρμαχοι των ανθρώπινων δικαιωμάτων καταγγέλλουν, όμως, ότι οι συμφωνίες αυτές οδήγησαν πολλές χώρες της Βόρειας Αφρικής σε απάνθρωπες τακτικές κατά των μεταναστών.

Σε έκθεσή της του 2009, η οργάνωση Human Rights Watch αποκάλυψε ότι μετανάστες που έφθασαν σε Μάλτα και Λαμπεντούζα περιέγραψαν περιστατικά ξυλοδαρμού και κλοπής από Λίβυους συνοριοφύλακες, που χρησιμοποιούν μέχρι και ηλεκτρικές ράβδους για να απωθήσουν μετανάστες από πλοιάρια. Ανάλογα περιστατικά βίας σημειώθηκαν και στο Μαρόκο το 2005, όπου 11.000 Αφρικανοί μετανάστες επιτέθηκαν στους φράχτες του ισπανικού θυλάκου της Μελίλα, στις αφρικανικές ακτές. Κάποιοι από αυτούς πέρασαν στο ισπανικό έδαφος, αλλά πολλοί έχασαν τη ζωή τους από τα πυρά των Μαροκινών φρουρών.

Οι συμφωνίες, όμως, απέδειξαν την αποτελεσματικότητά τους. Πέρυσι, η επιτήρηση των αφρικανικών ακτών υπήρξε τόσο αποτελεσματική, που οι μετανάστες επέλεξαν νέα οδό, μέσω Τουρκίας και Ελλάδας αυτήν τη φορά. Τις τελευταίες ημέρες, Ιταλοί αξιωματούχοι έκαναν λόγο για «βιβλική έξοδο» 300.000 μεταναστών προς την Ευρώπη, αν και πολλοί ειδικοί εκτιμούν ότι η αναφορά αυτή γίνεται για εσωτερική πολιτική κατανάλωση, χωρίς να βασίζεται σε στοιχεία. Σηματοδοτώντας την πολιτική σημασία, που απέκτησε εσχάτως η Λαμπεντούζα, η πρόεδρος του γαλλικού Εθνικού Μετώπου, Μαρίν Λεπέν, προγραμματίζει επίσκεψη στη νήσο τη Δευτέρα.