Africa’s World War

Gérard Prunier
Africa’s World War
Oxford University Press, 2008


Του Jeffrey Gettleman
The New York Times Book Review 

Πάνω από μια στενή λωρίδα της λίμνης Κίβου, υπάρχει ένα μικρό και σκουριασμένο γεφύρι που χωρίζει την Ρουάντα από τη Δημοκρατία του Κονγκό. Στην πλευρά της Ρουάντα οι καλοντυμένοι λειτουργοί του τμήματος αλλοδαπών επιτελούν το καθήκον τους μέσα σε φρεσκοβαμμένα γραφεία. Εδώ, μετά από μια μακροχρόνια μάχη κατά της φτώχειας του AIDS και της διαφθοράς, οι δρόμοι είναι ασφαλείς – ένα γεγονός που δεν μπορεί παρά να αποτελεί ένα μικρό θαύμα, αν κανείς σκεφτεί ότι μόλις πριν λίγα χρόνια στη χώρα διεξαγόταν μια γενοκτονία και ότι η γη της δεν κρύβει ή παράγει σχεδόν τίποτα.

Στην άλλη πλευρά της μικρής γέφυρας είναι το Κονγκό. Σαν την περάσεις παρατηρείς μια χώρα πλημμυρισμένη από χρώμα, εκκωφαντική μουσική, μεθυσμένους κρατικούς λειτουργούς και γυναίκες που κουβαλούν στα κεφάλια τους όποιο φρούτο μπορεί κανείς να φανταστεί. Εδώ η γη θεωρείται από τις πλέον γόνιμες σ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Και τα μυστικά που κρύβει είναι πολλά: χρυσό, διαμάντια, νικέλιο, κασσίτερο, χαλκό, κοβάλτιο και πολύτιμες πέτρες αναμεμιγμένες με εκατοντάδες χιλιάδες πτώματα- παράγωγα μιας ηπειρωτικής καταστροφής. Κονγκό: μια πληγή στο σώμα της Αφρικής.
Πως γίνεται να συμβαίνει αυτό; Το βιβλίο «Africa’s World War» είναι ένα από τα πρώτα βιβλία που πραγματικά αφαιρούν το αποικιοκρατικό πέπλο και παρουσιάζουν τη περίπλοκη δυναμική που οδηγεί αυτή την καταστροφή. Κατά τον Ζεράρντ Προυνιέ, τα πάντα έχουν συνωμοτήσει ώστε το Κονγκό να καταστεί μια ζώνη θανάτου: ένας δικτάτορας, το τέλος του Ψυχρού πολέμου, η Δυτική ενοχή, μια σκληρή και ύποπτη μετα-γενοκτονία.

Το όλο πρόβλημα άρχισε το 1994, όταν ομάδες θανάτου αποτελούμενες από Χούτου σφάγιασαν 800,000 συμπολίτες τους Τούτσι. Ακολούθως, ένας επαναστατικός στρατός αποτελούμενος από Τούτσι, άρπαξε την εξουσία γεγονός που οδήγησε πέραν από ένα εκατομμύριο Χούτου (συμπεριλαμβανομένου και γενοκτόνους) να διαφύγουν προς το Κονγκό. Τον καιρό εκείνο το Κονγκό – Ζαΐρ τότε– ήταν ένα γιγαντιαίο ηφαίστειο, διοικούμενο από ένα από τους πιο περίφημους κλεπτοκράτες της Αφρικής, τον Μομπούτου Σέσε Σέκο. Αυτός αργοπεθαίνοντας από καρκίνο, οδήγησε τις ΗΠΑ και άλλους ψυχροπολεμικούς της συμμάχους - ήδη ντροπιασμένους από την διαφθορά του και χωρίς να αποβλέπουν σε κάποιο συμφέρον από τον ίδιο – να τον εγκαταλείψουν.
Εδώ είναι που αρχίζει την ιστορία του και ο Προυνιέ. Εξηγεί με πάσα λεπτομέρεια τι ήταν εκείνο που κόχλαζε μέσα στις δύο αυτές χώρες μετά από την γενοκτονία, όταν η ηγεσία της Ρουάντα γινόταν όλο και πιο σκληρή και καθώς ο Μομπούτου έχανε τον έλεγχο. Το 1996 η Ρουάντα εισέβαλε στο Κονγκό με την πρόφαση ότι κυνηγούσε τις παραστρατιωτικές ομάδες των Χούτου που λυμαίνονταν τη χώρα. Με βάση αυτή την πρόφαση εγκατέστησε μια νέα κυβέρνηση στο Κονγκό διαμορφώνοντας έτσι μια συμμαχία που ήταν τόσο σταθερή που η Ρουάντα επανεισέβαλε στην χώρα το 1998. Έως όμως τότε μια πλειάδα χωρών φρόντισε να αναμιχτεί. Το γειτονικό Μπουρούντι, η Ουγκάντα, η Αγκόλα, ή Ζιμπάμπουε έως και η μακρινή Ναμίμπια και το Τσαντ έστειλαν στρατεύματα καθιστώντας το γόνιμο έδαφος του Κονγκό τάφο για πέραν από 5,000,000 νεκρούς – τους πιο πολλούς μετά από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Κατά τον Προυνιέ, κανείς σε αυτό τον πόλεμο δεν αναδεικνύεται ήρωας: ούτε οι ΗΠΑ, ούτε οι Ανθρωπιστικές Οργανώσεις ούτε και ο φυματικός ΟΗΕ. Σίγουρα ένα μετάλλιο από πηκτό αίμα μπορεί να δοθεί στους υφιστάμενους ηγέτες της Ρουάντα. Και τώρα που γράφουμε, υφίσταται μια αιμάσσουσα ειρήνη: ας ελπίσουμε ότι θα μπορέσει να επιβιώσει.