ΗΠΑ, ηγετικός ρόλος σε παγκόσμια διακυβέρνηση

 Ο Ομπάμα αναγνωρίζει ότι στην πραγματικότητα το διεθνές σύστημα είναι ήδη πολυπολικό κυρίως λόγω της ανάδυσης νέων δυνάμεων 

Του Σταυρου Λυγερου

Η χονδροειδής αυτοκρατορική στρατηγική των Νεοσυντηρητικών για τον «νέο αμερικανικό αιώνα» πετάχθηκε και τυπικά στον σκουπιδοτενεκέ. Μαζί της και η εφιαλτική δήλωση του προέδρου Μπους ότι όποια χώρα δεν συνταχθεί με τις HΠΑ, δηλαδή με την πολιτική του, θα θεωρείται ότι υποστηρίζει την τρομοκρατία! Δεν επρόκειτο απλώς και μόνο για μία φορτισμένη αντίδραση. Ηταν και δείγμα γραφής του νέου ρόλου, που είχε αναθέσει στον εαυτό της η μοναδική υπερδύναμη.

Η προεδρία Μπους δεν επεδίωξε την επιβολή ευνοϊκότερων για τα αμερικανικά συμφέροντα διεθνών ρυθμίσεων. Η τάση της ήταν να έχει όσο το δυνατόν πιο ελεύθερα τα χέρια της για να παρεμβαίνει κατά περίπτωση και χωρίς περιορισμούς. Ουσιαστικά, προσπάθησε να εγκαθιδρύσει μία νέα τάξη πραγμάτων, που αποκλήθηκε pax americana.

Ο εγκλωβισμός των Αμερικανών στα ναρκοπέδια του Ιράκ και του Αφγανιστάν θρυμμάτισε τις πολιτικές δοξασίες για την αναμόρφωση της Μέσης Ανατολής. Από την πλευρά της, η οικονομική κρίση θρυμμάτισε το μοντέλο που για χρόνια προωθούσε με θρησκευτικούς όρους η Ουάσιγκτον. Πρόκειται για καίρια ιδεολογική ήττα με απτές πολιτικές επιπτώσεις.

Οι ΗΠΑ είναι ένας πληγωμένος γίγαντας. Η ηγεμονία τους βρίσκεται σε κρίση. Είχαν ζωτική ανάγκη από μια πολιτική τομή, η οποία θα βελτιώσει ριζικά την εικόνα τους διεθνώς, θα τις απεγκλωβίσει από αδιέξοδα και θα ανανεώσει τη δυναμική τους. Ο Αφροαμερικανός γερουσιαστής ήταν η λύση στο πρόβλημα. Η εκλογή του λειτούργησε διεθνώς σχεδόν σαν κολυμβήθρα του Σιλωάμ για την αμαρτωλή υπερδύναμη. Σ' όλα τα μήκη και τα πλάτη, οι λαοί βλέπουν τώρα με άλλο μάτι τις ΗΠΑ.

Αγοράζει χρόνο

Ο Ομπάμα αναγνωρίζει ότι στην πραγματικότητα το διεθνές σύστημα είναι ήδη πολυπολικό κυρίως λόγω της ανάδυσης νέων δυνάμεων. Η Κίνα διαθέτει τις προϋποθέσεις να πρωταγωνιστήσει και ήδη αποτελεί τον μεγάλο πιστωτή της Ουάσιγκτον. Προς το παρόν αγοράζει χρόνο. Αποφεύγει την αντιπαράθεση, προτιμώντας την έμμεση υπονόμευση της αμερικανικής ηγεμονίας.

Ο Αμερικανός πρόεδρος σπεύδει με διπλωματικά ανοίγματα να προσαρμοσθεί στα νέα δεδομένα για να διασφαλίσει έστω και σε χαμηλότερο επίπεδο τον ηγετικό ρόλο της χώρας του με όρους συμμαχιών και συνεργασιών. Το «G20» είναι το βολικό για τις ΗΠΑ σχήμα για άτυπη παγκόσμια διακυβέρνηση, που να αντανακλά τις υπό διαμόρφωση ισορροπίες.

Η Ε.Ε. έστειλε εξαρχής το μήνυμα ότι οι ευρωαμερικανικές σχέσεις πρέπει να γυρίσουν σελίδα και να αναπτυχθούν στη βάση της ισοτιμίας. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην ευρωπαϊκή πρόταση για τις διατλαντικές σχέσεις, οι ΗΠΑ είναι «μεγάλη δύναμη, αλλά όχι η κυρίαρχη». Χωρίς να διευθετήσει τις σχέσεις του με την Ευρώπη, ο Ομπάμα δεν μπορεί να πάει μακριά. Ανασυγκροτώντας τον ατλαντικό άξονα θα έχει μέσω αυτού τη δυνατότητα να χειρισθεί αποτελεσματικότερα τα διεθνή μέτωπα. Τα ανοίγματα της νέας αμερικανικής κυβέρνησης έχουν αλλάξει το κλίμα, αλλά η απόκλιση συμφερόντων στους κόλπους της Δύσης συντηρεί τις διαφορές. Αυτό φάνηκε όχι μόνο στις διαφωνίες για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, αλλά και από την αντίδραση Σαρκοζί στην προτροπή του Ομπάμα να ενταχθεί η Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Η Τουρκία έχει πουλήσει με επιτυχία στους Δυτικούς τη θεωρία ότι το κοσμικό καθεστώς της λειτουργεί ως παράδειγμα για τον μουσουλμανικό κόσμο. Πρόκειται για στερεότυπο, που κυκλοφορεί σε δυτικές πρωτεύουσες σαν αναμφισβήτητη σοφία. Εξ ου και η σχετική αναφορά του Ομπάμα.

Το αυτοκρατορικό παρελθόν της Τουρκίας έχει κληροδοτήσει μία καχυποψία στους αραβικούς πληθυσμούς και ο κεμαλισμός μία αντιπάθεια στους πιστούς μουσουλμάνους. Τα ανοίγματα του Ερντογάν τις έχουν αμβλύνει, αλλά δεν τις έχουν εξαφανίσει. Το κύριο εμπόδιο, όμως, είναι ότι η Τουρκία διαφέρει ποιοτικά από τις άλλες μουσουλμανικές χώρες και στο επίπεδο της γεωπολιτικής και στο επίπεδο της ταυτότητας του καθεστώτος. Γι' αυτό κι από τη φύση της δεν μπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο.

«Κλειδί» το Παλαιστινιακό

Το γεγονός ότι ο Ομπάμα την επέλεξε για να στείλει το μήνυμά του στους μουσουλμάνους δείχνει ότι έχει υιοθετήσει τις αποτυχημένες συνταγές όσων στη Δύση κάνουν σχέδια επί χάρτου, μετατρέποντας τους πόθους τους σε πολιτική δυνατότητα. Οι μουσουλμάνοι θα κρίνουν τη νέα αμερικανική κυβέρνηση πρωτίστως από τη στάση της στο Παλαιστινιακό.

Εάν ο Ομπάμα συνεχίσει την παράδοση ταύτισης με το Ισραήλ, το μήνυμά του θα πέσει στο κενό. Εάν αντιθέτως, επιτύχει την αναγνώριση ανεξάρτητου και βιώσιμου παλαιστινακού κράτους, θα σπάσει τον φαύλο κύκλο δεκαετιών και θα ανοίξει μία νέα σελίδα στις σχέσεις των ΗΠΑ με τον ισλαμικό κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, θα αποδυναμώσει τον ισλαμικό φονταμενταλισμό και τη βάση πολιτικής στήριξης της «ισλαμικής τρομοκρατίας». Θα διευκολύνει μία συμφωνία των τριών κοινοτήτων του Ιράκ για το μέλλον αυτής της χώρας. Τέλος, θα διευκολύνει την επίτευξη συμφωνίας και με το Ιράν. Εάν παρασχεθούν αξιόπιστες εγγυήσεις ότι δεν πρόκειται να γίνει στόχος, είναι πιθανόν η Τεχεράνη να διαπραγματευθεί το σταμάτημα του πυρηνικού της προγράμματος. Εάν αρνηθεί, θα απομονωθεί πολιτικά.

Σύγκλιση με Μόσχα

Οι ευρωαμερικανικές σχέσεις επηρεάζονται και από το επίπεδο των αμερικανορωσικών σχέσεων. Η Γερμανία και η Γαλλία επιδιώκουν μία εταιρική σχέση με τη Μόσχα για λόγους και οικονομίας και ασφάλειας. Γι' αυτό και ήταν επιφυλακτικές στη στρατηγική του Μπους για πολιτικοστρατιωτική περικύκλωση της Ρωσίας.

Ο Ομπάμα δείχνει ότι αφήνει σε δεύτερο πλάνο αυτή τη γραμμή κι ότι αναζητάει πεδίο συνεννόησης μαζί της. Η Μόσχα απαιτεί να της αναγνωρίζεται ο διεθνής ρόλος που αντιστοιχεί στο ειδικό βάρος της και είναι διατεθειμένη να βρει ένα σχήμα συνεργασίας με την Ουάσιγκτον, που θα συμπεριλαμβάνει και την Ευρώπη. Η επιδίωξή της, δηλαδή είναι συγκλίνουσα με την επιδίωξη του γαλλογερμανικού άξονα.

Αν και δεν το ομολογεί, η Ρωσία ανησυχεί από την άνοδο της Κίνας και γι' αυτό δεν θα συνέπραττε με στρατηγικούς όρους σ' ένα παιχνίδι, που θα στρεφόταν εναντίον των ΗΠΑ. Το γεγονός αυτό διευρύνει τα περιθώρια ελιγμών της αμερικανικής διπλωματίας και εκεί φαίνεται ότι κινείται ο Ομπάμα.

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ