Επίσκεψη Ομπάμα στην Τουρκία

Commuters walk past advertisements depicting President Barack Obama in a metro station in Istanbul

Σκέψεις στρατηγικής για Κουρδικό - Κυπριακό

Χρήστος Ιακώβου
Διευθυντής Κυπριακού Κέντρου Μελετών

Η επίσκεψη Ομπάμα την Τουρκία, η πρώτη που πραγματοποιεί ο Αμερικανός πρόεδρος σε μεσανατολική χώρα, συμπίπτει με τρία γεγονότα το οποία συνδέονται με το σημαντικότερο θέμα, από στρατηγικής σημασίας, από αυτά που θα κυριαρχήσουν στις συζητήσεις. Πρώτο γεγονός, τα δεκάχρονα της σύλληψης του Αμπντουλλάχ Οτσαλάν και η στρατιωτική επαναδραστηριοποίηση του ΡΚΚ, δεύτερο γεγονός η πολιτική και στρατιωτική εδραίωση των κεκτημένων των Κούρδων του Ιράκ λίγο πριν την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων και τρίτο γεγονός η αύξηση της πολιτικής δύναμης των Κούρδων στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές της Τουρκίας.  

Μετά την Αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003, πολλοί αναλυτές εξέφρασαν έκπληξη προσπαθώντας να καταλάβουν γιατί οι HΠA, πριν από δέκα χρόνια, βοήθησαν τις τουρκικές δυνάμεις να συλλάβουν τον Αμπντουλλάχ Οτσαλάν. Η κίνηση των αμερικανών, το 1999, ήταν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου το οποίο αποσκοπούσε στο να εξουδετερωθεί ο Οτσαλάν, ως πιθανός αντίπαλος των δύο Κούρδων ηγετών του Βορείου Ιράκ, του Μασούντ Μπαρζανί και του Τζαλάλ Ταλαμπανί. Aν ο Οτσαλάν, ετίθετο εκτός τροχιάς των εξελίξεων θα ενίσχυαν την σταθερότητα στην Τουρκία και οι δύο Κούρδοι ηγέτες του Ιράκ θα αποκτούσαν μεγαλύτερο περιθώριο χειρισμών και θα αυξανόταν η εξάρτησή τους από την Ουάσιγκτον. Το δεύτερο θα τους εξασφάλιζε ένα στρατηγικό πλεονέκτημα στην προσπάθειά τους να κατευθύνουν τις εσωτερικές δυνάμεις που μπορούσαν να λειτουργήσουν αποσταθεροποιητικά κατά του Σαντάμ Χουσείν. O πόλεμος στο Ιράκ, με τον οποίο η στρατογραφειοκρατεία της Άγκυρας διεφώνησε, επαναπροσδιόρισε άρδην το στρατηγικό προσανατολισμό της Τουρκίας για την κατάσταση στην περιοχή ανατολικά των συνόρων της. 

Σήμερα η σταδιακή ανάδειξη μιας ισχυρής αυτόνομης κουρδικής οντότητας ή ίσως ακόμη, μακροπρόθεσμα, και ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους είναι μία στρατηγική αλλαγή που αφήνουν πίσω τους οι Αμερικανοί στο Ιράκ. Συνεπώς και οι δύο πιθανότητες θα λειτουργήσουν αποσταθεροποιητικά για την Άγκυρα. Tο PKK τα τελευταία πέντε χρόνια εγκατέλειψε την εκεχειρία και οι σταθερές επιτυχίες στο αντάρτικο εντείνουν τους φόβους ότι η εξέγερση έχει ήδη αποκτήσει χρονική διάρκεια και γεωγραφική διασπορά με απρόβλεπτες συνέπειες για την ασφάλεια της Τουρκίας. H κατάσταση δυσχεραίνεται από το γεγονός ότι σημαντικό τμήμα των μαχητών του PKK χρησιμοποιεί απρόσκοπτα το Β. Ιράκ ως εδαφική βάση ισχύος.

Οι αμερικανοί φαίνεται ότι πλέον έχουν κάνει τις στρατηγικές τους επιλογές στο κουρδικό ζήτημα του Βορείου Ιράκ, ενισχύοντας σταδιακά μία αυτόνομη Κουρδική οντότητα. Η επίσκεψη Ομπάμα αναμένεται να προσδιορίσει τη φόρμουλα επίλυσης του Κουρδικού στην Τουρκία. Η νίκη του ΡΚΚ στις εκλογές της 29ης Μαρτίου καθιστά εξαιρετικά δύσκολο για τους Αμερικανούς να ζητήσουν διάλυση του και ακόμη περισσότερο να το αγνοήσουν από τις διαπραγματεύσεις. 
Δεν θέλουν όμως να εγκαταλείψουν την Τουρκία στο έλεος των εξελίξεων. Ως αντιστάθμισμα θα πρέπει να δώσουν στην Τουρκία ανταλλάγματα. Μέσα σε αυτή τη διπλωματική λογική των αμερικανών εγγράφεται και το Κυπριακό όπου, πιθανόν, να είναι ένα θέμα που θα παρεισφρήσει στις συζητήσεις του Ομπάμα με τους Τούρκους.
Οι αμερικανικές πιέσεις στην Άγκυρα για υποχωρήσεις στο Κουρδικό θα πρέπει να αντισταθμιστούν με ανταλλάγματα στην τροχιά της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να βοηθήσουν την Άγκυρα να απεγκλωβιστεί από τις υποχρεώσεις που ανέλαβε έναντι του Κυπριακού και να μην λειτουργήσουν πιέσεις προς αυτή για σοβαρές υποχωρήσεις, και επιπλέον να μην της επιρριφθούν ευθύνες εάν οι συνομιλίες αποτύχουν. 

Συμπερασματικά, οι Αμερικανοί γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να πιέσουν για πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ και ως εκ τούτου αυτό το οποίο αναμένεται να κάνουν είναι να διαμορφώσουν σταδιακά τις συνθήκες για την ειδική σχέση της Τουρκίας με την ΕΕ. Μέσα σε αυτό το στρατηγικό τοπίο, το Κυπριακό δεν θα πρέπει να λειτουργήσει ως εμπόδιο για την Τουρκία, οπότε εξουδετερώνονται οποιεσδήποτε πιέσεις θα μπορούσε η Ουάσιγκτον να ασκήσει στην Άγκυρα για υποχωρήσεις σε ένα τελικό σχέδιο επίλυσης του προβλήματος.