Βιβλία Ιστορίας και εθνικισμός

ΤΗΣ Δρος ΣΙΜΟΝΗΣ ΦΩΤΙΟΥ*
ΤΑ ΒΙΒΛΙΑτης Ιστορίας, κυρίως, είναι ο σημαντικότερος παράγων που μπορεί να διαμορφώσει την εθνική ταυτότητα ενός λαού. Με τη διήγηση και τη διάπλαση των γεγονότων του παρελθόντος, δημιουργείται ο εθνικός «εαυτός» και ο εχθρικός «άλλος» γειτονικών, συνήθως, λαών.
Συγκριτικές μελέτες των ελληνικών και τουρκικών σχολικών βιβλίων Ιστορίας φανερώνουν ότι αυτά χρωματίζουν αρνητικά την εικόνα του «άλλου» και ότι αποβλέπουν στην ενδυνάμωση της εθνικής συνείδησης.

Τα εθνικά διδακτικά βιβλία συνηθέστατα παρουσιάζουν μονομερώς τα γεγονότα και την ερμηνεία τους, παραλείποντας να εκθέσουν τις απόψεις και της άλλης πλευράς. Βέβαια, τα τελευταία λίγα χρόνια έγινε κάποια πρόοδος στο θέμα αυτό, αλλά πόρρω απέχουμε από την αντικειμενική και αληθή έκθεση των γεγονότων του παρελθόντος, που αφορούν τις σχέσεις δύο συγκρουόμενων λαών.

Οι πλείστες αναφορές των ελληνικών βιβλίων της Ιστορίας γίνονται για τους Τούρκους (82 τοις εκατόν) και δημιουργούν την αίσθηση ότι αυτοί συνιστούν έναν εξωτερικό κίνδυνο, που λειτουργεί ως στοιχείο εθνικής συνείδησης (Ξωχέλλης κ.ά., 1999). Στα κυπριακά εγχειρίδια Ιστορίας (Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού και Λυκείου) γίνεται αναφορά για μαζικές εκτελέσεις εν ψυχρώ και σφαγές αθώων κατά την τουρκική εισβολή του 1974. Εξάλλου, στα αναλυτικά προγράμματα επισημαίνεται ότι σκοπός της Ιστορίας είναι η ανάπτυξη εθνικής συνείδησης (στους Ελληνοκυπρίους) ως μελών του Ελληνικού Έθνους (Α.Π. 1996).

Παρομοίως, τα τουρκικά εγχειρίδια Ιστορίας παρουσιάζουν τους Έλληνες ως «εχθρούς» και τους περιγράφουν ως «άγριους» και πάντοτες ηττημένους. Έρευνα για τα τουρκικά βιβλία Ιστορίας (Ξωχέλλης κ.ά.) δεικνύει ότι 50 τοις εκατόν των αναφορών τους αφορούν τους Έλληνες και καμιά δεν είναι θετική.

Ένα βιβλίο της Ιστορίας της Τουρκικής Δημοτικής Εκπαίδευσης περιγράφει την προέλαση του ελληνικού στρατού στην Τουρκία κατά το 1919-1920 ως εξής: «Οι ελληνικές δυνάμεις εισέβαλλαν σε χωριά και πόλεις, που στη συνέχεια πυρπολούσαν και κατέστρεφαν… Ο στρατός του εχθρού ήταν μεγάλος και καλά εξοπλισμένος… Ύστερα όμως από μια άγρια και αιματηρή μάχη, οι εχθροί ηττήθηκαν και αναγκάστηκαν να αποσυρθούν από την Μπούρσα».

Εξάλλου, η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 παρουσιάζεται ως μια ειρηνευτική επιχείρηση στα τουρκικά εγχειρίδια Ιστορίας.

Η συγκριτική εξέταση, έστω και συνοπτική, των Ελληνικών και Τουρκικών σχολικών εγχειριδίων Ιστορίας αποκαλύπτει ότι και οι δυο πλευρές μόνο αρνητικά στοιχεία παρουσιάζουν για «τον άλλο».

Οι αγώνες για ανεξαρτησία και ελευθερία του «άλλου» αγνοήθηκαν. Η «δική μας» πλευρά υπήρξε άψογη, ένα υπόδειγμα υψηλού πολιτισμού, ηρωισμού και συμπόνιας. Η βιαιότητα του «δικού μας» έθνους έχει παραλειφθεί.

Ωστόσο, αξίζει να αναφέρουμε ότι γίνονται σκέψεις και προσπάθειες και στις δύο πλευρές για μια πιο ισορροπημένη παράθεση των γεγονότων ώστε να αμβλυνθεί η Ιστορία του «μίσους». Στα ελληνικά βιβλία Ιστορίας παρατίθενται πλέον και απόψεις Τούρκων για γεγονότα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Ενθαρρυντικό επίσης είναι το δημοσίευμα τουρκικής εφημερίδας (Σαμπάχ, Ιαν. 2011) ότι γίνεται σκέψη όπως στα νέα τουρκικά βιβλία Ιστορίας παρατίθενται και οι ελληνικές απόψεις για τις ελληνοτουρκικές συγκρούσεις, όπως ο μικρασιατικός πόλεμος και η εισβολή Τουρκίας στην Κύπρο.

Έως τώρα προβάλλονταν μόνο οι τουρκικές. Είναι γεγονός πως τα βιβλία της Ιστορίας, αλλά και τα αναλυτικά προγράμματα των δύο Κοινοτήτων της Κύπρου, εξέθρεψαν και συντήρησαν τον εθνικισμό.

Ζώντας όμως στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα σχολικά εγχειρίδια θα πρέπει να οικοδομήσουν γέφυρα επικοινωνίας, ειρήνης και αμοιβαίας κατανόησης ανάμεσα στους Έλληνες και Τούρκους ιθαγενείς κατοίκους της Κύπρου.

Έτσι θα ενισχυθούν και οι προσπάθειες για επανένωση του νησιού, της κοινής πατρίδας όλων των νόμιμων κατοίκων της, με κοινούς στόχους, συμφέροντα και συγκλίνουσα σκέψη.

* Η Σιμόνη Φωτίου, είναι δασκάλα Μ.Α., Ρh. D.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 03/02/2011