Εκλογές στην Τουρκία και σχέσεις με το Ισραήλ

>Οι ισλαμιστές έχουν εγκλωβιστεί στην αντίληψη που δεν ανέχεται την ύπαρξη του εβραϊκού κράτους στη Μ. Ανατολή
Του Μάριου Ευρυβιάδη
Πόσο θα χειροτερεύσουν οι σχέσεις των δύο χωρών, θα μάθουμε μέσα στον τρέχοντα μήνα
Ζητήματα εξωτερικής πολιτικής απουσιάζουν από τις σημερινές τουρκικές εκλογές με μόνο μια εξαίρεση: Τις σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ.

Σχεδόν καθημερινά και με ιδιαίτερη εχθρότητα το ισλαμικό κυβερνών κόμμα των Γκιουλ, Ερντογάν, Νταβούτογλου έχει αναγάγει τη δαιμονοποίηση του Ισραήλ σε κυρίαρχο θέμα. Οι εξηγήσεις για τη συμπεριφορά αυτή των ισλαμιστών της Τουρκίαςείναι ταυτόχρονα και απλές και σύνθετες. Απλές και σύνθετες είναι επίσης οι αντιδράσεις του Ισραήλ. Ιδιαίτερα σύνθετη είναι η πολιτική διαχείρισης των σχέσεων με την Τουρκία από πλευράς Ισραήλ.

Η αντίστροφη μέτρηση για τη χειροτέρευση των σχέσεων Τελ Αβίβ - Άγκυρας τοποθετείται την περίοδο 2008-2009. Κατά τους Τούρκους, η τότε κυβέρνηση του Ισραήλ υπό την πρωθυπουργία του Εχούντ Ολμέρτ λειτούργησε διπρόσωπα ενάντια στην Άγκυρα. Ενώ η τελευταία διαμεσολαβούσε μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς αναφορικά με τη Γάζα, το Ισραήλ εισέβαλε στρατιωτικά στη Γάζα με αποτέλεσμα να υπάρξουν δεκάδες θύματα, ανάμεσά τους γυναίκες και παιδιά. Λίγες μέρες πριν την ισραηλινή εισβολή, ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός επισκέφθηκε την Τουρκία και συναντήθηκε με την τουρκική ηγεσία αλλά της απέκρυψε τη σχεδιαζόμενη εισβολή. Η απόκρυψη θεωρήθηκε πισώπλατη μαχαιριά και δείγμα γραφής ότι οι Ισραηλινοί δεν είχαν μπέσα.

Ακολούθησε το περίφημο επεισόδιο στο Νταβός το 2009 όπου ο Ισραηλινός Πρόεδρος Πέρες άκουσε κεραυνόπληκτος τον Τούρκο Πρωθυπουργό να τον κατηγορεί σε μια δημόσια συζήτηση, ότι εκπροσωπούσε ένα κράτος, το Ισραήλ, που «ξέρει να σκοτώνει» όπως έκαναν πρόσφατα οι Ένοπλες Δυνάμεις του στη Γάζα.

Αυτό που ακολούθησε με την επιστροφή του Ερντογάν στην Τουρκία, αποτέλεσε μια μικρογραφία της εκλογικής στρατηγικής που ακολούθησε ο Ερντογάν και το κόμμα του μέχρι τις σημερινές εκλογές. Εκστασιασμένα πλήθη με φωτογραφίες του Ερντογάν και με τουρκικές σημαίες περίμεναν τον ήρωα του Νταβός που ταπείνωσε του «γιαχούηδες» -απαξιωτικός τούρκικος όρος για τους Εβραίους- για να τον συνοδεύσουν ως γαζί -ήρωα της πίστης- στην Πόλη.

Ο κύκλος της αντιπαράθεσης ολοκληρώθηκε με το γνωστό επεισόδιο του Μάβι Μαρμαρά, τον Μάιο του 2010, όταν Ισραηλινοί κομάντος χρησιμοποίησαν βία για να αποτρέψουν ένα στολίσκο υπό την ηγεσία μιας τουρκικής ανθρωπιστικής, δήθεν, οργάνωσης από το να ελλιμενίσει στη Λωρίδα της Γάζας και να παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια στους αποκλεισμένους από το Ισραήλ Παλαιστινίους.

Αποτέλεσμα της ισραηλινής επέμβασης ήταν εννέα Τούρκοι νεκροί.

Με τους Τούρκους να απαιτούν επίσημη παραδοχή ενοχής καθώς επίσης και αποζημιώσεις από τους Ισραηλινούς και τους τελευταίους να αρνούνται, η εκτόνωση της κρίσης δεν ήλθε ποτέ. Αντίθετα χειροτέρευε με αποτέλεσμα να γίνει κυρίαρχο θέμα στις τουρκικές εκλογές. Η αντι-ισραηλινή, αντι-εβραϊκή και αντι-σημιτική ρητορική, κυρίως του διδύμου Ερντογάν - Νταβούτογλου, εκτιμάται ότι απέφερε εκλογικά κέρδη στο κυβερνών κόμμα.

Τα παραπάνω αποτελούν την απλοϊκή ερμηνεία των πραγμάτων ως προς την παρούσα φάση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων και την εμπλοκή τους στις τούρκικες εκλογές.

Η πιο σύνθετη ερμηνεία θέλει τις σχέσεις των δυο κρατών να βρίσκονται σε καθοδική πορεία από τα τέλη της δεκαετίας του 1990.

Μέχρι τότε και κυρίως από τις αρχές του 1980 οι σχέσεις των δυο κρατών άρχισαν να αναπτύσσονται στη βάση ενός στρατηγικού σχεδίου που είχε επίκεντρό της την Ουάσιγκτον.

Κατά τους σχεδιασμούς της Ουάσιγκτον το δίδυμο Τουρκία - Ισραήλ θα υποκαθιστούσε την απώλεια του Σάχη της Περσίας του οποίου η χώρα μέχρι την κυριαρχία των μουλάδων του Χομεϊνί ήταν ο πιο σημαντικός εταίρος των ΗΠΑ στο ζωτικό γι’ αυτούς στρατηγικό χώρο του Περσικού Κόλπου. Το στρατηγικό τρίγωνο Ουάσιγκτον - Ισραήλ Τουρκίας αναπτύχθηκε δραματικά όλη τη δεκαετία του 1980, στις αρχές της οποίας είχαμε και την ταυτόχρονη αναβίωση του Ψυχρού Πολέμου.

Τα ίδια άτομα στην κυβέρνηση του Προέδρου Ρέιγκαν που πρωτοστάστησαν στην αναβίωση του Ψυχρού Πολέμου, υπήρξαν και οι αρχιτέκτονες της τριγωνικής σχέσης Ουάσιγκτον - Ιερουσαλήμ - Άγκυρας.

Πρότυπο για την εμβάθυνση των ισραηλινοτουρκικών σχέσεων υπήρξε η ανάπτυξη των διμερών σχέσεων Ισραήλ - Αμερικής. Κατά το μοντέλο αυτό οι διακρατικές σχέσεις όσο εξαιρετικές και αν είναι, δεν είναι αρκετές για μια συμμαχία σε βάθος χρόνου.

Έπρεπε παράλληλα να αναπτυχθούν και να ενισχυθούν οι σχέσεις ανάμεσα στις κοινωνίες ώστε καμία κυβερνητική αλλαγή να μην μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις ανάμεσα στους λαούς.

Στην περίπτωση ΗΠΑ-Ισραήλ αυτό επιτεύχθηκε. Καμία αλλαγή στις ΗΠΑ και καμία αντίστοιχη στο Ισραήλ δεν μπορεί να διαταράξει τις σχέσεις ανάμεσα στις δυο κοινωνίες και τους δυο λαούς.

Όλα κατέρρευσαν με την κυριαρχία του Ερντογάν

Έγιναν υπερπροσπάθειες και δαπανήθηκαν υπέρογκα ποσά ώστε κάτι αντίστοιχο να οικοδομηθεί μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Πολλοί και κυρίως Ισραηλινοί πίστεψαν ότι αυτό επιτεύχθηκε τη δεκαετία του 1990 με την κάθετη αύξηση του εμπορίου, των εκπαιδευτικών και πολιτικών ανταλλαγών και κυρίως την οικοδόμηση ενός ακαδημαϊκού άξονα που παρήγαγε πυρετωδώς προπαγανδιστικά κείμενα για τη φιλία και τις κοινές αξίες και πεποιθήσεις των δυο λαών.

Ωστόσο, όλα κατέρρευσαν σαν χάρτινος πύργος με τη σταδιακή κυριαρχία των ισλαμιστών έναντι του κεμαλικού κατεστημένου. Ειρωνικά η διαδικασία αυτή άρχισε το 1996, όταν πανηγυρικά υπεγράφη μια σημαντική στρατιωτική συμφωνία ανάμεσα σε Τουρκία και Ισραήλ. Αλλά το ίδιο έτος ο πνευματικός πατέρας του σημερινού ισλαμιστή Πρωθυπουργού Ερντογάν, ο Ερμπακάν, ανέλαβε την πρωθυπουργία της κεμαλικής τότε Τουρκίας. Η θητεία του πρώτου κατά παραδοχή ισλαμιστή πρωθυπουργού δεν κράτησε πολύ. Εκδιώχθηκε με το πρώτο μεταμοντέρνο πραξικόπημα το 1997. Αλλά η αντίστροφη μέτρηση για την κυριαρχία των ισλαμιστών είχε αρχίσει. Και από το 2002 με την πανηγυρική νίκη του Ερντογάν αυτό ήταν πλέον γεγονός.

Η κυριαρχία των ισλαμιστών απέδειξε πόσο εργαλειακή και ρηχή υπήρξε η τριακονταετής προπαγανδιστική προσπάθεια να ταυτιστούν οι αξίες Ισραηλινών / Εβραίων και Τούρκων / μουσουλμάνων. Πόσο θα χειροτερεύσουν οι σχέσεις Ισραήλ - Τουρκίας, θα μάθουμε μέσα στον τρέχοντα μήνα. Εάν οι Τούρκοι επιμείνουν να επαναλάβουν την προβοκατόρικη αποστολή ανθρωπιστικής, δήθεν, βοήθειας στη Γάζα με ένα νέο στολίσκο και εάν οι Ισραηλινοί παραμείνουν σταθεροί στις θέσεις τους, τα πράγματα θα εκτραπούν με απρόβλεπτες συνέπειες για σχεδόν όλη την περιοχή.

Μόνο μια δυναμική αλλά παρασκηνιακή παρέμβαση της Ουάσιγκτον μπορεί να εκτονώσει την κατάσταση. Αλλά όχι για πολύ. Οι Τούρκοι ισλαμιστές έχουν εγκλωβιστεί σε μια αντίληψη που δεν ανέχεται την ύπαρξη του εβραϊκού κράτους στη Μέση Ανατολή. Και σημαιοφόρος της αντίληψης αυτής είναι ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Νταβούτογλου ή αλλιώς ο «υιός του Δαβίδ».
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 12/06/2011