Ισραήλ – Χαμάς σε επικίνδυνα παιγνίδια

Χρήστος Ιακώβου*

Η νέα κρίση στο Παλαιστινιακό ήταν αναμενόμενη και αποτελεί επανάληψη του παρελθόντος όπως το έχουμε γνωρίσει περιοδικά μετά το 1994, οπόταν εγκαθιδρύθηκε η Εθνική Παλαιστινιακή Αρχή.

Η τρέχουσα κρίση, όπως και κάθε περιοδική αύξηση της έντασης στο πρόβλημα, τουλάχιστον από το 2000 και εντεύθεν, προκαλεί το μόνιμο ερώτημα: Ποιά παιγνίδια τακτικής καθορίζουν την έκρηξη και εξέλιξη της κρίσης; Πιο συγκεκριμένα για την περίπτωση αυτή: Γιατί η Χαμάς επέλεξε αυτή την περίοδο να σπάσει την εκεχειρία και, από την άλλη, γιατί το Ισραήλ επέλεξε ως αντίδραση την τακτική της δυσανάλογης και υπέρμετρης χρήσης βίας;   

Γνωστό σκηνικό

Σε ό,τι αφορά τη Χαμάς, επαναλαμβάνεται το ίδιο σκηνικό με αυτό του 1996, του 2001 και του 2008. Η οργάνωση επέλεξε στις παραμονές των ισραηλινών εκλογών να προκαλέσει κρίση προκειμένου να καταστεί στρατηγικός παράγοντας στις εσωτερικές εξελίξεις στο Ισραήλ. Η πρακτική του παρελθόντος έχει καταδείξει ότι η πρόκληση κρίσεων από τη Χαμάς σε προεκλογικές περιόδους οδήγησε σε απώλεια εκλογών από τους μετριοπαθείς ισραηλινούς πολιτικούς και σε ενίσχυση των σκληροπυρηνικών. Το 1996, ενώ προηγείτο στις δημοσκοπήσεις ο Σιμόν Πέρες έχοντας ταυτόχρονα και το ψυχολογικό πλεονέκτημα που έδιδε στο εργατικό κόμμα η δολοφονία του Γίτζχακ Ράμπιν, οι τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς λειτούργησαν προς όφελος του Βενιαμίν Νετανιάχου. Παρόμοιο σκηνικό επαναλήφθηκε και το 2001 που οδήγησε σε πτώση της κυβέρνησης του Εχούντ Μπαράκ και νίκη του Αριέλ Σαρόν. Το ίδιο συνέβη και στην κρίση στα τέλη του 2008 με αρχές του 2009, όπου επανέφερε τον Νετανιάχου στην πρωθυπουργία. Η Χαμάς τάχθηκε από την αρχή εναντίον της ειρηνευτικής διαδικασίας και σαφώς προτιμούσε στην ισραηλινή κυβέρνηση τους σκληροπυρηνικούς για να δικαιολογεί την πολιτική της αλλά και τον λόγο ύπαρξή της. Με αυτό τον τρόπο η εξέλιξη της Χαμάς  συνδέθηκε σε μεγάλο βαθμό με τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στο Ισραήλ.

Η επιλογή της Χαμάς να κτυπήσει στην συγκεκριμένη περίοδο εγγράφεται στην πιο πάνω στρατηγική λογική. Γνωρίζοντας ότι το Ισραήλ θα απαντήσει με στρατιωτικά μέσα επιδιώκει σε επίπεδο τακτικής να το εξαναγκάσει σε μία μακράς διαρκείας αντιπαράθεση επηρεάζοντας το αποτέλεσμα των εκλογών του ερχομένου Ιανουαρίου.

Επιπλέον, στις 29 Νοεμβρίου, ο πρόεδρος της Εθνικής Παλαιστινιακής Αρχής και ηγέτης της Φάταχ, αντίπαλης οργάνωσης της Χαμάς, Μαχμούντ Αμπάς, αναμένεται να ζητήσει την αναβάθμιση της Παλαιστινιακής Αρχής σε κράτος παρατηρητή του ΟΗΕ κατά την Γενική Συνέλευση του Οργανισμού. Τυχόν παράταση και κλιμάκωση της κρίσης αποδυναμώνει την προσπάθεια του Αμπάς, κάτι που σαφώς ευνοεί και το Ισραήλ, που θα πρέπει να δώσει σκληρή διπλωματική μάχη για να το αποτρέψει καθώς επίσης και τη Χαμάς που δεν θέλει να εξασφαλίσει τέτοια πολιτική επιτυχία η Φάταχ. Μία επιτυχία του Αμπάς να αναβαθμίσει την παλαιστινιακή οντότητα σημαίνει δυναμική επιστροφή της Φάταχ στη παλαιστινιακή πολιτική σκηνή.   

Από την πλευρά του Ισραήλ, η στρατιωτική διαχείριση της κρίσης έχει προκαλέσει ένα σημαντικό ερώτημα: ποια είναι η στρατηγική του στην κρίση, δηλαδή ποια είναι η λογική σχέση μεταξύ της χρήσης της στρατιωτικής ισχύος με τους πολιτικούς στόχους που επιδιώκει να εκπληρώσει η σημερινή κυβέρνηση; Με άλλα λόγια, τι θα μπορούσε να θεωρεί το Ισραήλ ως νίκη σε αυτή την αντιπαράθεση;

Ένας παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι ότι με την κρίση αυτή, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός εκτροχιάζει την προσοχή από το κυρίαρχο εδώ και πολλούς μήνες θέμα που είναι η ασφάλεια του Ισραήλ από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Αφού εγκλωβίστηκε στην πολεμική ρητορική για κτύπημα κατά το Ιράν, λόγω της ασυμφωνίας με τις ΗΠΑ, η τρέχουσα κρίση του προσφέρει διέξοδο εν όψει των γενικών εκλογών του ερχομένου Ιανουαρίου. 

Το σενάριο επέμβασης

Το ενδεχόμενο χερσαίας επέμβασης στη Λωρίδα της Γάζας, μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επικίνδυνο για το Ισραήλ. Αν λάβουμε υπόψη ότι η τελευταία επέμβαση του ισραηλινού στρατού στη Γάζα το 2008-2009, κράτησε σχεδόν ένα μήνα, προκαλώντας το θάνατο σε σχεδόν 1400 Παλαιστινίους και προκαλώντας διεθνή κατακραυγή εναντίον του Ισραήλ, τότε τι θα συμβεί τώρα όπου η Χαμάς ελέγχει πλήρως τη Γάζα, διαθέτει πολύ καλύτερες σχέσεις με τη νέα κυβέρνηση της γειτονικής Αιγύπτου και είναι περισσότερο εξοπλισμένη απ΄ ό,τι πριν από τέσσερα χρόνια; Η ιστορία της Αραβοϊσραηλινής αντιπαράθεσης έχει καταδείξει ότι το Ισραήλ εύκολα να κερδίζει τους συμβατικούς πολέμους, έχει όμως αδυναμία να αντιμετωπίσει τις ασύμμετρες συγκρούσεις, ιδιαίτερα με τη Χιζμπολλάχ και τη Χαμάς.   

Επιπλέον, το Ισραήλ θα πρέπει να λάβει υπόψη ότι ενόσω η Χαμάς αποκτά κεντρικό ρόλο στα Παλαιστινιακά πολιτικά πράγματα μέσω των συγκρούσεων, ποιο θα είναι πλέον το μέλλον της Φάταχ και του Μαχμούτ Αμπάς; Θα μπορέσει το Ισραήλ να διαπραγματευτεί μία τελική συμφωνία ειρήνης με τη Χαμάς, η οποία δεν αναγνωρίζει το εβραϊκό κράτος; Η Χαμάς αποτελεί μονίμως ένα σκληρό και επικίνδυνο αντίπαλο για το Ισραήλ και η πρακτική των τελευταίων δύο δεκαετιών έχει αποδείξει ότι μόνο με τη Φάταχ μπορεί να διαπραγματευτεί μία τελική διευθέτηση του Παλαιστινιακού.

Το σκηνικό στο Παλαιστινιακό θα εξαρτηθεί από πέντε παράγοντες: α) Πόσο θα διαρκέσει η κρίση, β) πόσοι Παλαιστίνιοι άμαχοι θα σκοτωθούν, γ) πόσοι Ισραηλινοί, στρατιώτες και άμαχοι θα σκοτωθούν, δ) κατά πόσο η κρίση θα γενικευθεί και θα επεκταθεί και στη Δυτική Όχθη, και ε) κατά πόσο θα υπάρξει αντίδραση της Χιζμπολλάχ.

Σε επίπεδο μακροστρατηγικής ανάλυσης, αν δεχθούμε ότι μέσω των στρατιωτικών επιχειρήσεων η Ισραηλινή κυβέρνηση επιδιώκει να αποδυναμώσει τη Χαμάς στη Γάζα καταστρέφοντας τις επιχειρησιακές της δυνατότητες, θα μπορέσει να εξαλείψει το φαινόμενο αυτό από τις Παλαιστινιακές περιοχές; Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική, όπως και στην περίπτωση της σύγκρουσης με τη Χιζμπολλάχ. Με άλλα λόγια, η Χαμάς σήμερα απαιτεί τον τερματισμό των επιθέσεων εναντίον της Γάζας και το άνοιγμα των συνόρων για διακίνηση φαρμάκων και τροφίμων. Από την άλλη, το Ισραήλ απαιτεί ησυχία στη Γάζα και ασφάλεια στις νότιες περιοχές του. Αν τελικά η διάρκεια της κρίσης είναι μεγάλη, τότε οι στόχοι της Χαμάς είναι σαφώς πιο εφικτοί ενώ από την άλλη όταν και αν η Χαμάς συναινέσει στις απαιτήσεις του Ισραήλ, τότε η Ισραηλινή κυβέρνηση, εμμέσως πλην σαφώς, θα αποδεχθεί την παραχώρηση της ασφάλειας της Γάζας στη Χαμάς, όπως έκανε και το 2009. 

Σε τελική ανάλυση το Ισραήλ φαίνεται να αυτομαστιγώνεται και να θέτει σε μόνιμη απειλή την εσωτερική του ασφάλεια, κυνηγώντας μια υπόθεση που υπερβαίνει τις δυνάμεις και τα εθνικά του συμφέροντα.

* Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ)