Bismarck: A Life

Jonathan Steinberg
Bismarck: A Life
Oxford University Press, 2011

Του Henry Kissinger
The New York Times Book Review

Το καλοκαίρι του 1862, ο Όττο φον Μπίσμαρκ διορίστηκε υπουργός–πρόεδρος της Πρωσίας. Η υψηλότερη προηγούμενη βαθμίδα του ήταν πρεσβευτής στη Ρωσία. Με μικρή προσπάθεια, ο αρχάριος υπουργός έλυσε το αίνιγμα που είχε η ευρωπαϊκή διπλωματία για δύο γενεές: πώς να ενοποιήσει τη Γερμανία και να αναδιοργανώσει την κεντρική Ευρώπη. Έπρεπε να υπερνικήσει το εμπόδιο ότι η Γερμανία περιέλαβε 39 κυρίαρχα κράτη που ομαδοποιήθηκαν στην αποκαλούμενη γερμανική συνομοσπονδία. Οι τάσεις της Κεντρικής Ευρώπης που παρατηρήθηκαν από τις δύο δυνάμεις, τη Γαλλία και τη Ρωσία, ήταν η ανησυχία για την εμφάνιση ενός κράτους ικανού να υπερπηδήσει την υπάρχουσα ευρωπαϊκή ισορροπία δυνάμεων.

Μέσα σε εννέα έτη, ο Μπίσμαρκ ξέπλεξε αυτό το νήμα των ανησυχιών και της προκατάληψης, σε μία εποχή εξαιρετικά δύσκολη. Όπως αναφέρει ο Τζόναθαν Στάϊνμπεργκ, καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνιας, αυτό ήταν «το μέγιστο διπλωματικό και πολιτικό επίτευγμα από οποιοδήποτε ηγέτη τους τελευταίους δύο αιώνες». Υπερνίκησε τους πρίγκιπες των γερμανικών κρατών σε δύο πολέμους και τους συνάθροισε σε ένα τρίτο κερδισμένο από την ίδια την κοινή γνώμη. Ο Μπίσμαρκ ολοκλήρωσε όλο αυτό το έργο «χωρίς να δώσει διαταγές ούτε σε ένα στρατιώτη, χωρίς έχει την εξουσία μιας μεγάλης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, χωρίς την υποστήριξη μιας μαζικής μετακίνησης, χωρίς οποιαδήποτε προηγούμενη εμπειρία στην κυβέρνηση και παρά την υποτίμηση στο όνομά και τη φήμη του».

Το μέτρο και ο άξονας του συγγραφέα Στάϊνμπεργκ στο βιβλίο του «Bismarck: A Life» είναι η περιγραφή της «πολιτικής μεγαλοφυΐας ενός πολύ ασυνήθιστου είδους ανθρώπου». Περιγράφει ένα ιδιαίτερα σύνθετο πρόσωπο, οι προσπάθειες και τα επιτεύγματά του οποίου ξεπερνούν ακόμη και τις ικανότητές του. Ο Μπίσμαρκ δεν εμφανίστηκε ποτέ στο κοινό χωρίς στολή, ωστόσο δεν είχε υπηρετήσει ποτέ στο στρατιωτικό σώμα και αντιμετωπίσθηκε γενικά με καχυποψία από τους στρατιωτικούς αρχηγούς γι’ αυτό που οι ίδιοι χαρακτήρισαν ως υπερβολική μετριοπάθειά. Ο άνθρωπος «του αίματος και του σιδήρου» έγραψε πεζογραφία αμεσότητας και διαύγειας, συγκρίσιμη στη διακριτικότητα με τη χρήση της αγγλικής γλώσσας από τον Τρώρτσιλ. Η ενσωμάτωση του πολιτικού λόγου μετέτρεψε τη δύναμη σε όργανο του αυτοπεριορισμού, λόγω της «ευκινησίας» της διπλωματίας του. Κατεύθυνε την ευρωπαϊκή διπλωματία της Γερμανίας από μια ενιαία ζώνη επιρροής.

Ο Μπίσμαρκ αναφέρεται συχνά ως πεμπτουσιακός πραγματιστής, που στηρίζεται στην ισχύ εις βάρος των ιδανικών. Ήταν, στην πραγματικότητα, πολύ πιο περίπλοκος. Η δύναμη, για να είναι χρήσιμη, πρέπει να γίνει κατανοητή στα συστατικά της, συμπεριλαμβανομένων των ορίων της. Για τον ίδιο λόγο, τα ιδανικά πρέπει να παρουσιαστούν, σε κάποιο βαθμό, στη σχέση με τις περιστάσεις που ο ηγέτης επιδιώκει να έχει επιπτώσεις. Η αδιαφορία για αυτή την ισορροπία απειλεί την πολιτική είτε με την αλλαγή κατεύθυνσης από τους συνηγόρους της ισχύος είτε προς τις σταυροφορίες από τους ιδεαλιστές.

Ο Μπίσμαρκ ήταν ικανός να εξουσιάσει επειδή κατάλαβε ένα ευρύτερο φάσμα των παραγόντων αναφορικά με τις διεθνείς σχέσεις - μερικές προσδιορίζονται κανονικά με την ισχύ, άλλες ταξινομούνται γενικά ως ιδανικά - από οποιοδήποτε άλλο από τους συγχρόνους του. Ανέλαβε την εξουσία σε έναν κόσμο που περιβλήθηκε από τη μνήμη της ναπολεόντειας περιόδου. Η Νέα Τάξη που προέκυψε βασίστηκε στην πεποίθηση ότι ο στόχος της ειρήνης θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο από τα έθνη με τα συμβατά εσωτερικά όργανα. Η ιερή συμμαχία της Πρωσίας, της Αυστρίας και της Ρωσίας δημιουργήθηκε για να αστυνομεύσει τη συνέχεια των συντηρητικών κρατών, δεσμευμένη στην υποστήριξη της τάξης των βασιλικών οικογενειών τους.