Η στρατηγική Ομπάμα για τη Μέση Ανατολή

Tου David Ignatius - Aρθρογράφου της Washington Post

Οι φίλοι του Μπέντζαμιν Νετανιάχου τον παρομοιάζουν με καλό παίκτη του πόκερ. Εξηγούν ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, προτού παίξει το χαρτί που ονομάζεται «παλαιστινιακό κράτος», θέλει να εξασφαλίσει τη δέσμευση των Αμερικανών περί της αποστρατιωτικοποίησης του κράτους αυτού.

Ομως στη συνάντησή του με τον Μπαράκ Ομπάμα στην Ουάσιγκτον την περασμένη εβδομάδα, ο Ισραηλινός ηγέτης υπεβλήθη σε μια ασυνήθιστη δοκιμασία. Ο νέος πρόεδρος δεν είναι το είδος του πολιτικού που συνδυάζει και την ιδιότητα του παίκτη του πόκερ. Οταν ο πρόεδρος Ομπάμα αποφασίζει να κάνει κάτι, κοιτά απευθείας στο στόχο και απλώνει τα χαρτιά του στο τραπέζι. Η ευθύτητα αυτή, σήμα κατατεθέν του Ομπάμα, ήταν ο παράγων που μετέβαλε τη δυναμική στον διάλογο ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ισραήλ.

Η σχέση αυτή εκ παραδόσεως θύμιζε πολιτική καντρίλια. Οι Αμερικανοί πρόεδροι πάντα υπολόγιζαν τα όρια και τα περιθώρια, ώστε να μην προσβάλουν τους υποστηρικτές του Ισραήλ στο Κογκρέσο. Αυτή τη φορά τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Ο Ομπάμα είπε ότι επιθυμεί τις διαπραγματεύσεις για την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους και προκάλεσε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό να πάρει μέρος σε αυτές.

Στη συνέχεια, μετά τη συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο, «συνέθλιψε», πάντα με το γάντι, τον Νετανιάχου. «Εχω εμπιστοσύνη στον πρωθυπουργό και τις πολιτικές του ικανότητες, αλλά κυρίως στο ιστορικό του όραμα. Και πιστεύω ότι θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων», είπε ο Αμερικανός πρόεδρος, που είχε βραχυκυκλώσει κατά τον ίδιο τρόπο τον Νετανιάχου στο διάστημα που προηγήθηκε της συνάντησης στον Λευκό Οίκο.

Για να καθησυχάσει τους Ισραηλινούς και τους υποστηρικτές τους, ο Ομπάμα χρησιμοποίησε τα πρέποντα λόγια τη Δευτέρα. Αναφέρθηκε στην «ειδική σχέση» και διεκήρυξε ότι η ασφάλεια του Ισραήλ είναι όρος εκ των ων ουκ άνευ. Τα λόγια όμως δεν γεφύρωσαν το χάσμα ανάμεσα στις αμερικανικές και τις ισραηλινές θέσεις σε ό,τι αφορά το παλαιστινιακό κράτος.

Η στρατηγική του Ομπάμα κατά τους αμέσως επόμενους μήνες θα συνίσταται στη δημιουργία περιφερειακού πλαισίου ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων, αρκετά δελεαστικών ώστε να προσελκυσθεί ο διστακτικός Νετανιάχου. Για να προσφέρουν κάτι το απτό στους Ισραηλινούς, οι Αμερικανοί ζητούν κατ’ αρχήν από τους Αραβες να αρχίσουν να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με το εβραϊκό κράτος. Ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντάλα, χαρακτηρίζει την υπόσχεση της αναγνώρισης εκ μέρους του Αραβικού Συνδέσμου «Λύση των 23 κρατών».

Παίκτης ζωτικής σημασίας στη στρατηγική αυτή είναι η Σαουδική Αραβία, με τη διαφορά ότι οι Σαουδάραβες κατ’ ιδίαν προειδοποιούν ότι δεν θα προχωρήσουν σε καμία εξομάλυνση εάν προηγουμένως το Ισραήλ δεν προβεί σε κινήσεις ουσίας, όπως είναι το πάγωμα των εποικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη, τεκμήριο αφοσίωσης στον Οδικό Χάρτη του 2003 για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή. Προς άρσιν του αδιεξόδου, η κυβέρνηση του Ομπάμα φαίνεται έτοιμη να ασκήσει σκληρές πιέσεις στον Νετανιάχου. Ο Ομπάμα έχει στη διάθεσή του αρκετές εναλλακτικές λύσεις, αρχίζοντας από την άσκηση κριτικής στο Ισραήλ που δεν ανταποκρίνεται στους όρους του Οδικού Χάρτη και καταλήγοντας σε σκληρότερα μέτρα.

Ο Ομπάμα εξέφρασε με ξεκάθαρο τρόπο την αντίθεσή του προς τους εποικισμούς. «Οπως είπαμε με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου, σύμφωνα με τον Χάρτη υφίσταται κοινή πεποίθηση για την αναγκαιότητα προόδου στο θέμα των εποικισμών. Αυτοί πρέπει να σταματήσουν», είπε.

Για να αρχίσει να γεφυρώνεται το χάσμα μεταξύ αμερικανικών και ισραηλινών θέσεων ο Ομπάμα έστειλε στη Μέση Ανατολή τον Τζορτζ Μίτσελ, που αμέσως μετά τη συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο, αναλαμβάνει έργο. Η διαμεσολαβητική προσπάθεια του Μίτσελ θα κλιμακωθεί τις επόμενες ημέρες, καθώς στην Ουάσιγκτον θα αφιχθούν ο Αιγύπτιος πρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ και ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούτ Αμπάς. Στο Κάιρο θα μεταβεί και ο Ομπάμα στις αρχές Ιουνίου, για να εκφωνήσει βαρυσήμαντη ομιλία δηλωτική της προσδοκίας του να προσεγγίσει τον αραβικό κόσμο.

Τότε θα δοκιμαστούν και οι ικανότητες του Νετανιάχου στο πόκερ. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, προτού δεχτεί να διαπραγματευτεί τις λεπτομέρειες της ίδρυσης του παλαιστινιακού κράτους, θέλει να αποσπάσει από την αμερικανική και την αραβική ηγεσία τη δέσμευση ότι οποιοδήποτε μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος δεν θα διαθέτει ένοπλες δυνάμεις ούτε θα ελέγχει δικό του εναέριο χώρο. Επί του προκειμένου ο Νετανιάχου μάλλον δεν μπλοφάρει· εάν δεν βρεθεί κάποια φόρμουλα που να εγγυάται την ασφάλεια του Ισραήλ, αυτός μένει έξω από το παιχνίδι.

Ο Νετανιάχου ήξερε ότι ο Ομπάμα είναι πολιτικός εκτός των καθιερωμένων από την πρώτη τους συνάντηση τον Μάρτιο του 2007. Τότε κανείς δεν πίστευε στη νίκη του γερουσιαστή του Ιλινόι, εν τούτοις ο αρχηγός του Λικούντ είχε πει στους βοηθούς του «Αυτός θα είναι ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ». Τώρα ο Νετανιάχου αρχίζει να γνωρίζει όλο τον δυναμισμό του πολιτικού φαινομένου που ονομάζεται Ομπάμα, του προέδρου που αισθάνεται επαρκώς ασφαλής, πράγμα που του επιτρέπει να αγνοεί την πεπατημένη και τους κανόνες που διαμορφώνουν τη σχέση ΗΠΑ - Ισραήλ. Κυρίως του επιτρέπει να ασκεί πιέσεις για όσα εκείνος κρίνει ορθά.