The Third Reich at War

Richard J. Evans
The Third Reich at War
Penguine Press, 2009


Του Walter Reich 
Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Τζωρτζ Ουάσιγκτον 
The New York Times Book Review


Τα τελευταία χρόνια, η συλλογική μνήμη για την Ναζιστική Γερμανία, έχει ακρωτηριαστεί, έχει καταστεί κοινότοπη. Παραπλανητικές ταινίες και κατηγορίες πολιτικής υφής για «Ολοκαυτώματα» που διαπράττονται εναντίον διαφόρων ομάδων, νόθευσαν την πραγματική υπόσταση των ενεργειών της Γερμανίας τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το βιβλίο «Το Τρίτο Ράιχ σε Πόλεμο», που καταπιάνεται με την περίοδο 1939-1945, δεν είναι μόνο το αρτιότερο για εμπεριστατωμένη και ολοκληρωμένη καταγραφή των γεγονότων της επίμαχης περιόδου, αλλά παρέχει και την δυνατότητα για διόρθωση των διαστρεβλώσεων. Ο Εβανς, Καθηγητής Ιστορίας στο Κέιμπριτζ, συνθέτει αριστοτεχνικά τις διάφορες πτυχές του κολοσσιαίου κακού που συντελέστηκε.

Μία πτυχή είναι η στρατιωτική, και μία δεύτερη αυτή της Ναζιστικής ιδεολογίας. Το εμψυχωτικό όραμα για φυλετική αναδιάταξη της Ευρώπης και παγκόσμια κυριαρχία, η πεποίθηση ότι οι Γερμανοί ήταν η κυρίαρχη φυλή και οι Σλάβοι κατώτεροι και εμπόδιο στις επιδιώξεις, αλλά και η πεποίθηση ότι οι Εβραίοι ήταν ανθρωπόμορφα τέρατα που έπρεπε να εξοντωθούν.

Μία άλλη πτυχή είναι η μέθοδος με την οποία τα Ες-Ες και ο τακτικός στρατός εκτελούσαν αυτό το όραμα. Γαλουχημένοι από την Ναζιστική προπαγάνδα, δολοφόνησαν μεθοδικά Σλάβους, Εβραίους, Αθίγγανους και μη αρτιμελείς Γερμανούς. 
Το εσωτερικό μέτωπο ήταν μία άλλη πτυχή - που γιόρταζε για τις πρώτες νίκες - η δημοτικότητα του καθεστώτος, η γνώση για τους Εβραίους, η αμείλικτη προπαγάνδα, η φρικαλέα διαστροφή της ιατρικής, και η απογοήτευση καθώς πλήθυναν οι ήττες και οι Σύμμαχοι προσέγγιζαν τη Γερμανία. 

Στο βιβλίο του, ο Έβανς συνδυάζει αριστοτεχνικά έγγραφα, ημερολόγια, επιστολές, απομνημονεύματα, ιδιωτικές συνδιαλέξεις και μυστικές εκθέσεις. Παρουσιάζονται επίσης χαρακτήρες, εμφανιζόμενοι με εναλλασσόμενη διάθεση. Ορισμένοι συνέβαλαν στη δημιουργία της φονικής Ναζιστικής μηχανής, ενώ άλλοι έγιναν υπηρέτες της.
 
Οι κύριοι χαρακτήρες είναι τα ηθικά τέρατα – Χίτλερ, Χίμλερ, Γκέμπελς, Γκέριγκ, Μπόρμαν - και άλλοι που αποτελούσαν την Ναζιστική ελίτ, και οι «εκτελεστές» του Ναζιστικού οράματος. Προβάλλονται όμως και «άγνωστοι» μέχρι τώρα χαρακτήρες, όπως στρατιώτες, πολίτες, οπαδοί της Ναζιστικής ιδεολογίας και αμφισβητίες.

Μέσα από αναφορές στρατιωτών οι οποίοι εκτελούσαν μεθοδικά Εβραίους, την αιτιολόγηση της διά αερίων θανάτωσης, μαρτυρίες και τα ημερολόγια θυμάτων, ο Εβανς, δεν παρουσιάζει μόνο το περιβάλλον στο οποίο συντελέστηκε το μακελειό, αλλά και τους χαρακτήρες που το δημιούργησαν, το εκτέλεσαν και τελικά «εκτελέστηκαν» από αυτό.

Καταγράφει χαρακτηριστικά την μαρτυρία του Βίλμ Χόζενφελτ, αξιωματικού που υπηρετούσε στη Βαρσοβία, και γνώριζε τι συνέβαινε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Έγραψε στο ημερολόγιο του τον Ιούνιο του 1943 «Με αυτή την φρικτή δολοφονία των Εβραίων, χάσαμε τον πόλεμο. Έχουμε ατιμωθεί, είμαστε καταραμένοι. Δεν μας αξίζει έλεος, είμαστε όλοι ένοχοι».

Ο Έβανς, υποστηρίζει ότι η εξόντωση των Εβραίων ήταν επιθυμία του Χίτλερ, ο οποίος καθόρισε και τις κατευθυντήριες γραμμές. Ο Χίμλερ ερμήνευσε αυτή του την επιθυμία, και οι αξιωματικοί την εφάρμοσαν. Πώς όμως ο Χίτλερ τοποθετείτο ηθικά σε αυτό; «Είμαι βαθύτατα ανθρωπιστής» διαβεβαίωνε, ενώ ένιπτε τας χείρας του για τις μαζικές δολοφονίες. Ο Χίτλερ «πίστευε ότι υπεύθυνοι για την έναρξη του πολέμου ήταν οι Εβραίοι». 
 
Το ότι ο Χίτλερ, θεωρούσε εαυτόν «βαθύτατα ανθρωπιστή», λέει πολλά όχι μόνο για τον ίδιο αλλά και για τους υπόλοιπους Γερμανούς, οι οποίοι δικαιολογούσαν έτσι την εξόντωση των Εβραίων και τα όσα άλλα αποτρόπαια διέπραξαν. Λέει επίσης πολλά για την δυνατότητα του ανθρώπου να παράγει κακό και να αιτιολογεί τις όποιες ενέργειες του, χαρακτηριστικά που δημιούργησαν την φρικτή αυτή ιστορία, όπως τόσο μεστά την παρουσιάζει ο Έβανς.