Η μη ολοκλήρωση της διάλυσης του Οθωμανικού Κράτους

Περιοδικό Aksiyon 
(10/5/2009)

Του Ahmet Turan Alkan 

Αποτελεί δείγμα μεγάλης αδυναμίας το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε σοβαρά προβλήματα με τους παράγοντες εκείνους, με τους οποίους την εποχή κατά την οποία είχαμε όλοι την οθωμανική υπηκοότητα, αν και τρώγαμε και πίναμε μαζί τους, εντούτοις είχαμε και διαφορές: Αναφέρομαι στους Ρωμιούς, στους Αρμένιους και στους Κούρδους!

Η υπόθεση, η οποία διατάραξε τις σχέσεις Ρωμιών και της τότε νεαρής Τουρκικής Δημοκρατίας, προήλθε από μια μερίδα ντόπιων Ρωμιών, οι οποίοι θεώρησαν ως αιώνια την ελληνική εισβολή, με συνέπεια να αναπτύξουν μια ιδιαίτερα στενή συνεργασία με τον Ελληνικό Στρατό. Κατά την περίοδο της κατοχής, ιδίως όμως κατά την περίοδο της οπισθοχώρησης, τα χωριά τα οποία βρίσκονταν στο δρόμο τους γνώρισαν τη θηριωδία. Αυτή έλαβε τέλος με τη Συνθήκη της Λωζάνης, αλλά και με την ανταλλαγή του πληθυσμού. 

Την εποχή, κατά την οποία εφαρμόστηκε, αναφέρεται ότι αυτή [η ανταλλαγή] ήταν αναπόφευκτη. Άλλωστε, μερικούς μήνες νωρίτερα, οι ντόπιοι Ρωμιοί είχαν συνεργασθεί με τους εισβολείς, κατά συνέπεια η παραμονή τους εδώ δεν ήταν πλέον εφικτή. Σε τελική ανάλυση, μπορούμε να πούμε ότι η ανταλλαγή αυτή δεν λειτούργησε υπέρ της Τουρκίας και ότι οι βάσεις, που έθεσαν ο Βενιζέλος με τον Ατατούρκ, περί το 1930, για την οικοδόμηση μιας φιλίας μεταξύ των δύο λαών, έσβησε πολύ γρήγορα από τις μνήμες λόγω της υπόθεσης της Κύπρου. 

Ακόμη και σήμερα, η γειτονική μας Ελλάδα, τόσο στο θέμα της υφαλοκρηπίδας, όσο και στον αφοπλισμό των Δωδεκανήσων, αλλά και λόγω της κυπριακής υπόθεσης, αποτελεί μια πηγή προβλημάτων, που δημιουργούν πονοκέφαλο στην Τουρκία. 

Η Τουρκική Δημοκρατία αρχικά φαινόταν ότι δεν είχε κανένα λόγο να ζήσει «κάποιο εσωτερικό πρόβλημα» με τον κουρδικό πληθυσμό. Οι Κούρδοι είχαν υποστηρίξει τον Εθνικό Αγώνα και είχαν εκπροσωπηθεί στην πρώτη Εθνοσυνέλευση. Δυστυχώς, όμως, το 1925 ξέσπασε η εξέγερση του Şeyh Sait, ενώ ακολούθησαν περίπου άλλες 20 εξεγέρσεις. Αυτό είχε ως συνέπεια τη σκλήρυνση της στάσης της «ιδρυτικής θέλησης», η οποία επιθυμούσε μια ομοιογενή τουρκική κοινωνία βασισμένη στην κοσμική κουλτούρα.  

Στα 85 χρόνια ιστορίας της Τουρκικής Δημοκρατίας ένα από τα πλέον σημαντικά προβλήματα της Τουρκίας είναι και η κουρδική υπόθεση. Η υπόθεση αυτή εδώ και χρόνια έχει καταστεί πηγή μεγάλων πόνων και συμφορών, παράλληλα έγινε και πηγή απώλειας χρόνου και εσόδων. Σε κάθε περίπτωση, ένα είναι βέβαιο, ότι η υπόθεση αυτή δεν αναμένεται να βρει τη λύση της στο εγγύς μέλλον. 

Όσον αφορά τους Αρμένιους, δεν νομίζω ότι υπάρχει ανάγκη να κομίσουμε γλαύκα ες Αθήνας: Η Αρμενία ήταν το κράτος-μαριονέτα της σοβιετικής εποχής. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης απέκτησε την ανεξαρτησία της και, χωρίς να το αναμένει κανείς, έγινε γείτονάς μας στα ανατολικά μας σύνορα. Η «ανεξάρτητη Αρμενία», για να μπορέσει να «βράσει μέσα στο δικό της ζουμί», είχε μεγάλη ανάγκη από τη φιλική και υποστηρικτική προσέγγιση της Τουρκίας. 

Εάν δεν είχαν κινητοποιηθεί άλλοι παράγοντες, θεωρείται βέβαιο ότι η Τουρκία δεν θα δίσταζε να πραγματοποιήσει όλα όσα επιβάλλονται για μια καλή γειτονία. Όμως, η Αρμενία τα χρόνια της διάλυσης του σοβιετικού μπλοκ και της μεγάλης αναταραχής που δημιουργήθηκε στην περιοχή του Καυκάσου, κατέλαβε την περιοχή του Άνω Καραμπάχ, η οποία ανήκε στο Αζερμπαϊτζάν, με συνέπεια να θέσει τον εαυτό της μέσα σε μεγάλες δυσχέρειες και δεσμεύσεις. Στην κατάληψη αυτή δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και το ρόλο, τον οποίο διαδραμάτισε η Ρωσική Ομοσπονδία την εποχή εκείνη, όπως η χορήγηση εκ μέρους της οπλικής βοήθειας, αλλά και πολιτικής υποστήριξης. 

Η Ρωσία έχοντας την αίσθηση ότι στο ιστορικό παρελθόν ήταν ένα μεγάλο κράτος, τώρα κινητοποιείται και πάλι προκειμένου να αποκαταστήσει την απολεσθείσα επιρροή της τόσο στην περιοχή του Καυκάσου, όσο και στις περιοχές των τουρκόφωνων Δημοκρατιών. Φαίνεται ότι τα καταφέρνει και σύντομα θα είναι ο μεγάλος αδελφός των περιοχών αυτών. 

Ιδού το παράδειγμα του Άνω Καραμπάχ, το οποίο τείνει να γίνει ένας διπλωματικός πονοκέφαλος μεταξύ Τουρκίας – Αζερμπαϊτζάν. Η υπόθεση αυτή τείνει να βαθύνει ολοένα και περισσότερο χάρη στους πονηρούς και επιδέξιους χειρισμούς της ρωσικής διπλωματίας. Οι φίλοι μας Αζέροι κατηγορούν την Τουρκία ότι χάρη στη σύσταση καλών σχέσεων με την Αρμενία τους ξεπούλησε. Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ, προκειμένου να ικανοποιήσουν το αρμενικό λόμπι της Αμερικής, στριμώχνουν την Τουρκία από δύο πλευρές. 

Εκείνο, το οποίο αναμένεται από την Τουρκία, είναι από τη μια πλευρά το άνοιγμα των συνόρων της με την Αρμενία, ώστε να υποστηριχθεί παράλληλα και η ενσωμάτωση του εγγύς γείτονά μας με τον κόσμο, και από την άλλη η επίσημη αναγνώριση της διάσημης πλέον γενοκτονίας των Αρμενίων, η οποία τείνει να μυθοποιηθεί. Με τον τρόπο αυτό, οι Αρμένιοι επιθυμούν να στριμώξουν διπλωματικά την Τουρκία, από την Ανατολή και τη Δύση, ώστε να εξασφαλίσουν το αποτέλεσμα, το οποίο οι ίδιοι επιθυμούν. 

Η υπόθεση της Αρμενίας, η κουρδική υπόθεση, αλλά και οι υποθέσεις της Κύπρου και της υφαλοκρηπίδας… Βλέποντας την εικόνα αυτή, έχετε την εντύπωση ότι ουδέποτε υπογράφτηκε η Συνθήκη της Λωζάνης. Λες και μόλις τώρα έχουν ολοκληρωθεί τα σχέδια για τη διάλυση του Οθωμανικού Κράτους. Εάν και στις τρεις αυτές υποθέσεις δεν συμπεριφερθούμε με σχολαστικότητα και προσοχή, είναι πασιφανές ότι θα οδηγηθούμε σε καταστάσεις, οι οποίες μπορεί να στοιχίσουν στην Τουρκία ακριβά, από πολιτικής και οικονομικής άποψης, ενδεχομένως δε και σε απώλεια εδαφών.  

Τώρα, ποιος είναι ο υπεύθυνος; Θα πρέπει να το διευκρινίσω εξαρχής: Ιστορικά και χρονικά το να ανακηρύττεις κάποιον ένοχο, δεν ωφελεί κανέναν άλλο παρά μόνο τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Το CHP και το MHP, όταν εκφράζουν την άποψη ότι η κυβέρνηση, προκειμένου να ικανοποιήσει τους Αρμένιους και τις ΗΠΑ, αδικεί τους Αζέρους, δεν συμπεριφέρονται δίκαια και όπως πρέπει. Κάποτε η Τουρκία, ιδίως στα θέματα εξωτερικής πολιτικής, ακολουθούσε μια αποφασιστική και ολοκληρωμένη στάση, η οποία λεγόταν «εθνική ομοφωνία». Είναι πασιφανές ότι προσεγγίσεις, οι οποίες πραγματοποιούνται με μοναδικό κέρδος τη φθορά της κυβέρνησης, δεν πρόκειται να ενισχύσουν τη θέση της Τουρκίας. 

Και πάλι πρέπει να κάνουμε μια εις βάθος ανάλυση. Γιατί οι μεγαλύτερες δικές μας υποθέσεις πηγάζουν από τα παράπονα, τα οποία εκφράζουν παράγοντες, οι οποίοι κάποτε ήταν υπήκοοι του κράτους αυτού; Ποιος έχει μερίδιο ευθύνης για τη γιγάντωση των υποθέσεων αυτών και στους τρεις προαναφερόμενους τομείς, σε σημείο μάλιστα που να αποδυναμώνεται η Τουρκία σε διεθνές πεδίο, παράλληλα δε οι παράγοντες αυτοί να αποκτούν και διεθνή υποστήριξη;  

Μπορεί να μην αναζητούμε ενόχους, όμως πρέπει όχι μόνο να αντιληφθούμε πού διαπράττουμε το λάθος, αλλά και ποιο είναι αυτό. Αρχικά, ας ρίξουμε μια ματιά στη χρονική του διάσταση: 

Περί το 1960 η Τουρκία δεν είχε κάποια υπόθεση που να λέγεται Κύπρος, μάλιστα ήταν πολύ λίγοι και αυτοί οι οποίοι γνώριζαν ότι στην Κύπρο ζούσαν ομοεθνείς μας. Ούτε το θέμα της υφαλοκρηπίδας, αλλά ούτε και το θέμα του αφοπλισμού των Δωδεκανήσων, ήταν στην τουρκική ημερήσια διάταξη. Περί τα μέσα του 1960 η Τουρκία έδειξε ιδιαίτερη επιμέλεια στο να έχει καλές σχέσεις με όλους, μάλιστα χάριν αυτού όχι μόνο αναγνώρισε επισήμως και βεβιασμένα το Ισραήλ, αλλά αρνήθηκε ακόμη και στη διένεξη Γαλλίας – Αλγερίας να καταδικάσει τους εισβολείς. Ξαφνικά, όμως, η Τουρκία βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα σοβαρότατο πρόβλημα, το οποίο όχι μόνο δεν μπορεί να διευθετήσει, αλλά ούτε και να το παραβλέψει. Γιατί;  

Μέχρι το 1970, εκτός από τους ιστορικούς, δεν υπήρχαν άλλοι άνθρωποι στη χώρα μας, οι οποίοι να γνώριζαν ότι το 1915 στην Τουρκία είχαν συμβεί άθλια γεγονότα. Η αρμενική υπόθεση ήρθε στο διεθνές προσκήνιο μετά τη δολοφονία των διπλωματών μας εκ μέρους των Αρμενίων συνωμοτών. Τώρα, γιατί η υπόθεση αυτή εδώ και τριάντα χρόνια συνεχίζει να βρίσκεται επικεφαλής των μεγάλων προβλημάτων μας; 

Όσον αφορά την κουρδική μας υπόθεση: Ας το σκεφθούμε έχοντας υπόψη μας τον Şeyh Sait, το Άγρι, αλλά και τις εξεγέρσεις του Ντέρσιμ. Μέχρι το 1984 δεν μπορούσατε να πείσετε κανέναν ότι στην Τουρκία μπορούσε να υπάρξει μια ευρείας έκτασης ένοπλη εξέγερση των Κούρδων. Όμως, σήμερα η κουρδική υπόθεση, χάρη στους διεθνείς υποστηρικτές της, έχει μια μεγάλη ιδιαιτερότητα. 

Σήμερα, έχουμε τρία μεγάλα διεθνή προβλήματα. Όμως, εμείς με τη συνεχή αναβλητικότητα που εκδηλώνουμε, έχοντας μάλιστα και την ψευδαίσθηση ότι αυτά θα λυθούν κάποια μέρα από μόνα τους, βρισκόμαστε μέσα σε μια αφελή αναμονή. Όντως, το Οθωμανικό Κράτος ήταν πολύ μεγάλο, αφού ακόμη και η απάλειψη του φαντάσματός του συνεχίζεται εδώ και 100 χρόνια!...