Το πρόγραμμα εκπαίδευσης SERE της CIA

Έρευνα της New York Times
 

Των Scott Shane και Mark Mazzetti
The New York Times

Η ηγεσία της CIA ξεκίνησε το πρόγραμμα συνεπαρμένη από μια γοητευτική ιδέα: θα μπορούσε να είναι σκληρή στην ανάκριση τρομοκρατών, χωρίς τον κίνδυνο νομικών συνεπειών, υιοθετώντας μια σειρά μεθόδων, που χρησιμοποιήθηκαν σε Αμερικανούς, κατά τη στρατιωτική εκπαίδευση. Πώς θα μπορούσαν ως εκ τούτου να είναι βασανιστήρια;

Σε μια σειρά συναντήσεων υψηλού επιπέδου, το 2002, χωρίς την παραμικρή διαφωνία υπουργών ή βουλευτών, οι ΗΠΑ υιοθέτησαν στο Γκουαντανάμο, για πρώτη φορά επισήμως, βάναυσες μεθόδους ανακρίσεων, τις οποίες πάντα καταδίκαζαν.
Αυτή η ασυνήθιστη συναίνεση κατέστη δυνατή, όπως φαίνεται από την έρευνα της New York Times, κυρίως επειδή ουδείς απ' όσους ενεπλάκησαν -ούτε οι δυο κορυφαίοι αξιωματούχοι της CIA, που ανέλαβαν την εφαρμογή του προγράμματος ούτε οι σύμβουλοι του τότε προέδρου Τζορτζ Μπους ούτε οι επικεφαλής των αρμόδιων επιτροπών της Γερουσίας και της Βουλής των Αντιπροσώπων- διερεύνησε την αποτρόπαια «προέλευση »των τεχνικών που ενέκριναν με ελάχιστο προβληματισμό.

Το πρόγραμμα SERE
Σύμφωνα με πολλούς, πρώην κορυφαίους αξιωματούχους, οι οποίοι συμμετείχαν στις συζητήσεις, πριν από επτά χρόνια, δεν γνώριζαν ότι το στρατιωτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα, με την ονομασία SERE -από τις λέξεις επιβίωση, διαφυγή, αντίσταση και απόδραση- είχε δημιουργηθεί πριν από δεκαετίες, για να δώσει σε Αμερικανούς πιλότους και στρατιώτες ένα δείγμα των μεθόδων βασανισμού, που χρησιμοποιούσαν οι κομμουνιστές στον Πόλεμο της Κορέας, μεθόδων που είχαν οδηγήσει ωστόσο σε ψεύτικες ομολογίες από τους Αμερικανούς.

Ακόμη και ο Τζορτζ Τένετ ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών, ο οποίος επέμενε ότι η CIA είχε εξετάσει ενδελεχώς την πρόταση που προωθούσε, δεν είχε διερευνήσει την ιστορία της πιο φρικώδους μεθόδου, του εικονικού πνιγμού. Οι κορυφαίοι αξιωματούχοι, τους οποίους ενημέρωσε, δεν έμαθαν ότι οι ΗΠΑ τις είχαν καταδικάσει ως εγκλήματα πολέμου, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κι ότι ήταν προσφιλής τακτική δεσποτικών καθεστώτων από την εποχή της Ιεράς Εξέτασης. Δεν γνώριζαν ότι ορισμένοι βετεράνοι εκπαιδευτές αυτού του προγράμματος SERE είχαν προειδοποιήσει με εσωτερικά μνημόνια ότι ανεξαρτήτως ηθικών κανόνων, οι μέθοδοι ήταν αναποτελεσματικές.
Σήμερα, όταν τίθεται το ερώτημα πως συνέβησαν όλ' αυτά, οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπους ρίχνουν ο ένας στον άλλον τις ευθύνες. Ορισμένοι κατηγορούν τη CIA, ενώ κάποιοι πρώην αξιωματούχοι της υπηρεσίας κατηγορούν το υπουργείο Δικαιοσύνης, ή το Λευκό Οίκο.

Αν απέφευγαν να χρησιμοποιήσουν ανακριτικές μεθόδους, που ορισμένοι θεωρούσαν ότι θα απέδιδαν και πραγματοποιείτο μια τρομοκρατική επίθεση, τότε θα υπήρχαν οι σημερινές ηθικές αναστολές; Αυτό είναι ένα ερώτημα, που εξακολουθεί να καταδυναστεύει ορισμένους αξιωματούχους. Άλλοι, πάλι, διατείνονται ότι αν γνώριζαν όλη την ιστορία των ανακριτικών μεθόδων ή ήταν σε θέση να προβλέψουν πώς θα εξελισσόταν, θα είχαν εναντιωθεί στη χρήση τους.

Αμαυρώνεται η φήμη των ΗΠΑ
Όταν διέρρευσαν στα Μέσα, μήνες αφότου πρωτοχρησιμοποιήθηκαν, οι ανακριτικές μέθοδοι της CIA αμαύρωσαν τη φήμη της χώρας, κηλίδωσαν την ηθική διάκριση μεταξύ τρομοκρατών και Αμερικανών, που τους καταδίωκαν, προκάλεσαν την καταδίκη των δυτικών συμμάχων και μετατράπηκαν σε επιχείρημα των καθεστώτων που κατηγορούνται για βασανιστήρια. Η κατάσταση έγινε ακόμη χειρότερη, όταν το υπουργείο Δικαιοσύνης δημοσίευσε, την περασμένη εβδομάδα, μνημόνια των νομικών του υπηρεσιών, τα οποία έδειχναν ότι δύο κρατούμενοι υποβλήθηκαν 266 φορές σε εικονικό πνιγμό και ότι οι ανακριτές της CIA έλαβαν εντολή να υποβάλουν στο ίδιο μαρτύριο έναν κρατούμενο παρά την πεποίθησή τους ότι δεν επρόκειτο να τους αποκαλύψει άλλες πληροφορίες.

Ωστόσο, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους της κυβέρνησης Μπους, περιλαμβανομένου του πρώην αντιπροέδρου Ντικ Τσένι και ορισμένους αξιωματούχους των μυστικών υπηρεσιών, οι οποίοι επικρίνουν τις καταναγκαστικές μεθόδους, το πρόγραμμα της CIA θα προσέφερε επίσης πολύτιμες πληροφορίες για την Αλ Κάιντα, τον πιθανό εντοπισμό σημαντικών εκπροσώπων της και την αποκάλυψη των τρομοκρατικών σχεδιασμών της.

Είναι αδύνατον να πει κανείς, αν οι ίδιες πληροφορίες θα μπορούσαν να αποκτηθούν με τις παραδοσιακές, μη καταναγκαστικές μεθόδους, που χρησιμοποιούν προ πολλού το FBI και ο στρατός, καθώς πρώην αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπους διατείνονται ότι δεν είχαν την πολυτέλεια του χρόνου, για να ακολουθήσουν μια πιο υπομονετική προσέγγιση, δεδομένου ότι είχαν πληροφορίες και για άλλες επιθέσεις.

Βάναυσες ανακριτικές μέθοδοι
Μια μικρή ιστορική έρευνα για την «προέλευση» των ανακριτικών μεθόδων, που πρότεινε η CIA θα ήταν αρκετή για να προκαλέσει έντονο προβληματισμό Κυβερνητικές έρευνες στη δεκαετία του 1950 είχαν διαπιστώσει ότι οι Κινέζοι κομμουνιστές ανακριτές είχαν αντλήσει ψεύτικες ομολογίες από αιχμαλώτους Αμερικανούς πιλότους, τους οποίους υπέβαλαν όχι σε κάποιου είδους «πλύση εγκεφάλου», αλλά χρησιμοποιώντας βάναυσες τακτικές: υποχρεώνοντάς τους να στέκονται όρθιοι επί ώρες, κρατώντας τους σε παγωμένα κελιά, διακόπτοντας βίαια τον ύπνο τους και δίνοντάς τους ελάχιστη τροφή. «Οι κομμουνιστές δεν θεωρούν αυτές τις τακτικές βασανιστήρια», αναφέρει μια μελέτη του 1956, αλλά παρ' όλ' αυτά, «όλες τους προκαλούν μεγάλη δυσφορία και οδηγούν σε σοβαρές διαταραχές κυρίως των σωματικών λειτουργιών, οπότε δεν υπάρχει λόγος να τις διαφοροποιήσει κανείς από τα βασανιστήρια».

Όπως συνηθίζεται με τα περισσότερα μυστικά προγράμματα, η CIA επέλεξε να ενημερώσει γι' αυτές τις επίμαχες ανακριτικές μεθόδους όχι όλες τις επιτροπές, αλλά μόνο τη λεγόμενη «Ομάδα των Τεσσάρων» - τους επικεφαλής των επιτροπών των Ρεπουμπλικάνων και Δημοκρατικών στη Γερουσία και τη Βουλή. Τα υπόλοιπα μέλη των επιτροπών δεν ενημερώθηκαν, παρά μόνον το 2006. Ωστόσο, χωρίς την αμέριστη στήριξη των συμβούλων τους, ελάχιστα μέλη του Κογκρέσου είναι σε θέση να λάβουν δύσκολες νομικές και πολιτικές αποφάσεις, σχετικά με μυστικά προγράμματα, επισημαίνουν οι αναλυτές.