When China Rules the World

Martin Jacques
When China Rules the World
The Penguin Press, 2009


Της Mitsiko Kakutani The New York Times Book Review


Ο τίτλος του νέου βιβλίου του Martin Jacques «When China Rules the World» είναι προκλητικά κινδυνολογικός, μιλώντας για την άνοδο της Κίνας ως νέας παγκόσμιας υπερδύναμης και την επερχόμενη πτώση της Αμερικής και της υπόλοιπης Δύσης. Ο συγγραφέας, αρθρογράφος της Βρετανικής Guardian, υποστηρίζει πως βρισκόμαστε στις αρχές ενός διαφορετικού κόσμου, όπου η Κίνα δεν θα γίνει σταδιακά πιο Δυτική και όπου θα συμβιβαστεί με το στάτους κβο όπως αναμένουν οι Αμερικάνοι.

Η γρήγορη ανάπτυξη και το μέγεθος της Κίνας, σύμφωνα με τον Jacques, θα τη βοηθήσουν να ελκύσει ισχύ και να επηρεάσει και τον υπόλοιπο κόσμο. Όταν μια χώρα γίνεται ηγεμονική δύναμη, γράφει, «προσπαθεί να μετασχηματίσει τον κόσμο με βάση τις δικές της αξίες και προτεραιότητες». Είναι λοιπόν απλοϊκό και τετριμμένο να πιστεύουμε πως η επιρροή της θα είναι απλώς οικονομική- η πολιτική και πολιτισμική της επιρροή θα είναι εφάμιλλη με αυτή των Η.Π.Α. κατά τον προηγούμενο αιώνα, ίσως και περισσότερη.




Για να υποστηρίξει αυτούς του τους ισχυρισμούς ο συγγραφέας περιγράφει το πώς θεωρεί πως το φιλοσοφικό κληροδότημα του Κομφουκιανισμού σε συνδυασμό με τον μεγαλοϊδεατισμό της πολιτικής της κουλτούρας θα ωθήσει την Κίνα στο κέντρο της παγκόσμιας σκηνής και πως η αστική ανάπτυξη της θα συνυπάρχει με αυτή της υπαίθρου όπου μένει ο μισός πληθυσμός της χώρας. Υποδεικνύει επίσης πως η οικονομική κρίση του 2008 τονίζει την διαπίστωση ότι οι Η.Π.Α. ζούσαν στην ευμάρεια επί πιστώσει, βασισμένες στην οικονομία της Κίνας.

Οι πληροφορίες του Jacques όμως τείνουν να είναι επιλεκτικές. Αναφέρεται σε μια έκθεση της Goldman Sachs η οποία προβλέπει πως η Κίνα θα έχει τη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο μέχρι το 2050 όμως δεν συζητά σοβαρά τους παράγοντες που μπορεί να ανακόψουν την ανάπτυξη της χώρας, όπως τη διαφθορά, τη ζημιά στο περιβάλλον, τις εσωτερικές πολιτικές εντάσεις και το αυταρχικό της πολιτικό σύστημα (το οποίο όχι μόνο περιορίζει τις προσωπικές ελευθερίες αλλά μπορεί και να εμποδίσει την τεχνολογική ανάπτυξη και να δημιουργήσει υπερβολικές ελπίδες εκμοντερνισμού σε μια χώρα με τόση έντονη φτώχια).

Ταυτόχρονα αγνοεί την αυταρχική κληρονομιά του Μάο, γράφοντας ότι «παραμένει ακόμα και σήμερα μια σεβαστή φιγούρα για πολλούς Κινέζους» και ότι το Κομουνιστικό Κόμμα «έχει επαναφέρει την καλή του εικόνα στα μάτια του λαού» και «έχει πετύχει γρήγορη οικονομική ανάπτυξη παρά τις καταστροφικές πολιτικές όπως την Πολιτιστική Επανάσταση». Υποβαθμίζει επίσης τη σημασία της σφαγής στη πλατεία Τιενανμέν και της αμφισβήτησης στη χώρα, υποστηρίζοντας πως υπάρχει μια «απολιτική παράδοση» στην Κίνα λόγω του Κομφουκιανισμού ο οποίος δεν εμπεριέχει οποιαδήποτε εξουσία του λαού πάνω στις αποφάσεις των κυβερνώντων.

Οι προβλέψεις του βιβλίου είναι τολμηρές και η γλώσσα του γίνεται κάποτε μελοδραματική, μιλώντας για το Πεκίνο σαν μια «παγκόσμια πρωτεύουσα» και τις Η.Π.Α. να προετοιμάζονται για μια «ψυχολογική, συναισθηματική και υπαρξιακή κρίση». Στις τελευταίες σελίδες όμως αρχίζει να μαλακώνει τις θέσεις του, βάζοντας προϋποθέσεις στις προηγούμενες προβλέψεις του. Γράφει πως «αν τα επόμενα είκοσι χρόνια η Κίνα συνεχίσει σε πορεία εκμοντερνισμού θα παραμείνει μέσα στο στάτους κβο» και ότι η πτώση της Δυτικής κυριαρχίας «δεν θα αντικατασταθεί από έναν απλοϊκά Κινεζοκεντρικό κόσμο». Καταλήγει ότι «μπαίνουμε σε μια εποχή μοντερνισμών σε ανταγωνισμό, όπου η Κίνα θα βρίσκεται σε άνοδο και ίσως, τελικά, στην κορυφή», συμπέρασμα σαφώς λιγότερο δραματικό από αυτό που προβάλλει ο τίτλος.