My Prison, My Home

Haleh Esfandiari
My Prison, My Home
ECCO, 2009

Της Laura Secor The New York Times Book Review

Το 2007, η Αλέ Εσφαντιάρι, η Ιρανο-Αμερικανή διευθύντρια του Κέντρου Μέσης Ανατολής, Γούντρο Γουίλσον, είπε στην Ιρανική Υπηρεσία Πληροφοριών όλα όσα ήξερε. Ανακρίθηκε για σχεδόν οχτώ μήνες, εκ των οποίων σχεδόν οι τέσσερις έλαβαν χώρα στη περιβόητη φυλακή της Τεχεράνης, Εβίν. Κατά τη διάρκεια της κράτησης της, έδωσε εξηγήσεις ως προς την δομή του Κέντρου Γουίλσον, ταυτοποίησε τα μέλη του συμβουλίου και περίγραψε την δουλειά της ως προς της οργάνωση συνεδρίων. Μετέφρασε ένα τεράστιο όγκο υλικού από την ιστοσελίδα του Κέντρου στα Φαρσί. Αλλά όλα ήταν ένας διάλογος κωφών.



Η Εσφαντιάρι είχε έρθει στην Τεχεράνη για να περάσει τα Χριστούγεννα με την ηλικιωμένη μητέρα της. Χρειάστηκε μια στημένη ληστεία, την κατάσχεση του Ιρανικού και του Αμερικάνικου της διαβατηρίου, μια εισβολή στο σπίτι της μητέρας της και πολλές εβδομάδες ανακρίσεων σε ένα «Γραφείο Διαβατηρίων» πριν να καταλάβει ότι είχε παγιδευτεί σε δύο άσχημους και ανεξέλεγκτους αγώνες. Ο ένας ήταν ο σχεδόν 30ετής ψυχρός πόλεμος μεταξύ της Ισλαμικής Δημοκρατίας με τις ΗΠΑ. Ο άλλος ήταν η μάχη της Ισλαμικής Δημοκρατίας με την εγχώρια αντιπολίτευση. Κατά την Ιρανική Υπηρεσία Πληροφοριών, αυτοί οι δύο εχθροί ήταν συνδεδεμένοι. Η εγχώρια αντιπολίτευση εξέφραζε τον λόγο της δημοκρατίας και της κοινωνίας των πολιτών ο οποίος, όλως υπόπτως, συμφωνούσε με την ατζέντα οργανώσεων όπως το Ινστιτούτο Ανοικτή Κοινωνία. Οι σκληροπυρηνικοί του καθεστώτος συσχέτιζαν τέτοιους οργανισμούς με τα αντιπολιτευτικά κινήματα που «έριξαν» αυταρχικές κυβερνήσεις στην Σερβία, την Γεωργία και την Ουκρανία.

Σε μια περίοδο όπου η κυβέρνηση Μπους εξέφραζε- τελείως απροκάλυπτα - την επιθυμία της να συνάψει δεσμούς με την Ιρανική αντιπολίτευση, ήταν λογικό για το μη-δημοφιλές καθεστώς να φοβάται ότι θα είχε ένα παρόμοιο τέλος. Η περιστρεφόμενη πόρτα μεταξύ της Αμερικανικής κυβέρνησης και ερευνητικών κέντρων στην Ουάσινγκτον καταστούσε την χαρτογράφηση των σχέσεων μεταξύ της εγχώριας αντιπολίτευσης και σημαντικών μελών της Ιρανικής ομογένειας στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, σχετικά εύκολη. Ο πρόεδρος του Κέντρου Γουίλσον ήταν ο πρώην γερουσιαστής Λη Χάμιλτον: στο μυαλό τους, αυτό ήταν απόδειξη ότι η Εσφαντιάρι προσελάμβανε πεμπτοφαλαγγίτες για να συνδράμουν στους σκοπούς της κυβέρνησης των ΗΠΑ.

Ενώ η παγίδα φαινόταν να κλείνει, η Εσφαντιάρι μαζί με τον σύζυγο της κινητοποίησαν ένα ολόκληρο στρατό πιστών φίλων και συναδέλφων. Ως σημάδι του πόσον σοβαρή ήταν η υπόθεση της Εσφαντιάρι, οι φίλοι της στο Ιράν, πιθανόν υπό απειλή, σταμάτησαν να ψάχνουν την υπόθεση της, έκοψαν κάθε επαφή μαζί της, και σε μια περίπτωση της έκλεισαν ακόμα και το τηλέφωνο μόλις άκουσαν την φωνή της. Κατά την διάρκεια της φυλάκισης της δεν ήξερε ότι έγινε διεθνώς γνωστή: οι ανακριτές της, της είπαν ότι είχε ξεχαστεί η υπόθεσή της στην Αμερική.

Η Εσφαντιάρι, θυμάται με λιτή και σε περιπτώσεις ανατριχιαστική λεπτομέρεια το ταξίδι της στα έγκατα της Ιρανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Ούτε ο φόβος ούτε όμως και η οργή – που αδιαμφισβήτητα ένοιωθε – επηρέασαν την διαύγεια των παρατηρήσεων της. Με τα σπασμωδικά του κεφάλαια και τους συχνούς υπότιτλους, το «My Prison, My Home» κάποτε παρουσιάζει ελλείψεις ως προς την συνοχή της αφήγησης. Τα πιο αποκαλυπτικά αποσπάσματα είναι εκείνα που παρέχουν λεπτομέρειες των αδιαμφισβήτητα οδυνηρών αλλά και βαρετών – κατά το βίωμα τους – εμπειριών. Η Εσφαντιάρι γράφει χωρίς λογοτεχνίζoντες συναισθηματισμούς, σε σημείο που μπορεί να θεωρηθεί ψυχρή – αλλά η άρνηση της να προβεί σε αυτολύπηση ή να μεγαλοποιήσει τα όσα υπέφερε είναι ενδεικτική της εμμονής της να διατηρήσει την αξιοπρέπεια της.