Χρήστος Ιακώβου
Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ)
Μέχρι τώρα, οι περισσότερες έρευνες που έγιναν για την ερμηνεία και κατανόηση του Κυπριακού ζητήματος περιεστράφησαν γύρω από την ιστορική του εξέλιξη, την διεθνή πτυχή και τη συνταγματική του πτυχή. Προσφάτως κυκλοφόρησε το βιβλίο του Στέφανου Κωνσταντινίδη, «Επισκόπηση της Νεότερης Κυπριακής Ιστορίας: Κοινωνικές Δομές, Θεσμοί και Ιδεολογία¨, (εκδόσεις Ταξιδευτής, 2011), το οποίο επικεντρώνεται στην έρευνα των δομών, των θεσμών και των ιδεολογικών μηχανισμών της νεότερης κυπριακής κοινωνίας και της επίδρασης τους στην εξέλιξη του εθνικού θέματος.
Η θεματολογία που καλύπτει συνιστά και την πρωτοτυπία του βιβλίου. Η ανάλυση του Κυπριακού μέσα από το πρίσμα του κοινωνικού σχηματισμού είναι από τις ελαχίστως ανατετμημένες πτυχές του ιστορικού αυτού ζητήματος και έχει να κάνει με την περιορισμένη διάσταση του ερευνητικού αυτού τομέα στο πλαίσιο της γενικότερης ανάπτυξης της νεοελληνικής ιστοριογραφίας.
Ο σκοπός του βιβλίου είναι να εξηγήσει την εξέλιξη της νεότερης κυπριακής ιστορίας ανιχνεύοντας τις ιστορικές και κοινωνιολογικές της προεκτάσεις, μέσα από την προβληματική του κοινωνικού σχηματισμού. Ο συγγραφέας ορθώς επισημαίνει ότι «οι κοινωνικο-οικονομικές δομές του κυπριακού χώρου και η όλη εξέλιξη τους δημιουργούν το ιδεολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίχθηκε και εξελίσσεται το κυπριακό». Πρόκειται για μία συνθετική εργασία η οποία καταδεικνύει ότι ο αγώνας για ελευθερία του λαού της Κύπρου, καθώς επίσης και τα διάφορα αιτήματα διεκδίκησης της ελευθερίας ήταν άμεσα συνυφασμένα με τον κοινωνικό σχηματισμό και τα παραγωγά του όπως οι κοινωνικές δομές, οι θεσμοί και η ιδεολογική ανάπτυξη τους τελευταίους δύο αιώνες.
Ο συγγραφέας ανιχνεύει τις ρίζες της διαμόρφωσης του σύγχρονου κοινωνικού σχηματισμού στα χρόνια της Οθωμανικής περιόδου. Οι οθωμανοί εισήγαγαν ένα νέο κοινωνικό σύστημα το οποίο στηριζόταν σε διαφορετικές δομές και θεσμούς απ’ ότι το δυτικό φεουδαρχικό σύστημα που ίσχυε επί Φραγκοκρατίας και Ενετοκρατίας. Από την άλλη η οθωμανική κατάκτηση έθεσε τέρμα στη διαδικασία εκλατινισμού της Κύπρου και σηματοδότησε την έναρξη μίας νέας δημογραφικής αλλαγής, πρώτα με την εισαγωγή μουσουλμάνων στην Κύπρο και ακολούθως με τον εξισλαμισμό χριστιανών. Αυτή η δημογραφική αλλαγή συνιστά και την τελευταία σημαντική πολιτιστική αλλαγή που γνώρισε ιστορικά η Κύπρος.
Η αποκατάσταση της Ορθοδόξου εκκλησίας από τους οθωμανούς, ένεκα των λατινικών διωγμών, εγκαινίασε μία νέα εποχή για την κυπριακή εκκλησία μέσα στην οποία απέκτησε σταδιακά τεράστια οικονομική δύναμη και πολιτική επιρροή. Από εκεί ανιχνεύεται ο εθναρχικός της ρόλος. Παράλληλα, η ανάπτυξη της τάξης των προκρίτων ολοκληρώνει τη διαμόρφωση του κυπριακού κοινωνικού σχηματισμού στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Αυτός ο κοινωνικός σχηματισμός θα αρχίζει να μεταβάλλεται στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν αρχίζει να αναπτύσσεται μία ισχνή αστική τάξη πλάι στους Τούρκους μεγαλογαιοκτήμονες που συγκεντρώνονταν γύρω από την οθωμανική γραφειοκρατία, τους Έλληνες μεγαλογαιοκτήμονες που συνεργάζονταν με την εκκλησία και τη μεγάλη μάζα των εξαθλιωμένων χωρικών. Από τα τέλη του 18ου αιώνα αναπτύσσεται στο νησί και η εθνική ιδέα ως αποτέλεσμα της επαφής της Κύπρου με την Ευρώπη του Διαφωτισμού. Η εθνική ιδέα, κατά τον συγγραφέα, αναπτύχθηκε ως μορφή αντίστασης στην κατάκτηση ενός λαού που αντιλαμβάνεται την ιδιαιτερότητά του αλλά και τους δεσμούς του με τον υπόλοιπο ελληνισμό. Είναι η αίσθηση πλέον συμμετοχής σε ένα κόσμο κοινού πολιτισμού, κοινών αξιών και κοινών πολιτικών ανησυχιών. Επιπλέον, εκφράζει τη δύναμη και την ιδέα που αρχίζει να κινεί πολιτικά τους Έλληνες Κυπρίους την περίοδο κατάκτησης που συνεχίζεται με τους Οθωμανούς και αργότερα με τους Βρετανούς, και εξεφράσθη πολιτικώς με το αίτημα και τον αγώνα για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Η Βρετανική κατάκτηση της νήσου απετέλεσε ένα καθοριστικό σταθμό για τη νεότερη κυπριακή ιστορία. Μετά το 1878, η σύνδεση της Κύπρου με τα δυτικά οικονομικά κέντρα του καπιταλιστικού συστήματος θα επιτρέψουν την πιο ταχεία ανάπτυξη της αστικής τάξης. Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι η διασύνδεση της Κύπρου με τα δυτικά οικονομικά κέντρα, κυρίως του Λονδίνου, διευκόλυνε τις ξένες επεμβάσεις αφού πλέον τα ένα ξένα συμφέροντα άρχισαν να διασυνδέονται με συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες του εσωτερικού. Σ’ αυτό το σημείο της έρευνας είναι σημαντικό να προσέξουμε την εξήγηση του συγγραφέα σχετικά με την διασύνδεση των συμφερόντων των κοινωνικών ομάδων, που διαμορφώνονται στα χρόνια της Αγγλοκρατίας, με τις στρατηγικές και τακτικές τους σε ό,τι αφορά την πολιτικό και αργότερα εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα για την Ένωση. Με αυτό τον τρόπο η διαλεκτική της αντιπαλότητας των συμφερόντων των κοινωνικών ομάδων επηρέασε τις εξελίξεις του Κυπριακού προβλήματος, σε συνδυασμό πάντοτε με το ρόλο του ξένου παράγοντα και των γεωπολιτικών συμφερόντων.
Παρά το ότι η έρευνα δεν καλύπτει όλες τις πτυχές των διαφόρων προβλημάτων που προκύπτουν από την ανάλυση του κυπριακού κοινωνικού σχηματισμού και της σχέσης του με το εθνικό θέμα εντούτοις το βιβλίο παραμένει ένα σημαντικό επιστημονικό πόνημα που συμβάλλει στην πρόοδο και την ανανέωση των κυπρολογικών σπουδών.
www.geopolitics-gr.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούνται οι φίλοι που καταθέτουν τις απόψεις τους να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο για να διευκολύνεται ο διάλογος. Μηνύματα τα οποία προσβάλλουν τον συγγραφέα του άρθρου, υβριστικά μηνύματα ή μηνύματα εκτός θέματος θα διαγράφονται. Προτιμήστε την ελληνική γλώσσα αντί για greeklish.