Πόλεμος Κίνας-Ιαπωνίας για τα «σπάνια ορυκτά»

Του Keith Bradsher
The New York Times

Χονγκ Κογκ – Συντηρώντας την αντιπαράθεση με αφορμή την σύλληψη από την Ιαπωνία του καπετάνιου αλιευτικού της σκάφους, η Κίνα προχώρησε στην διακοπή των εξαγωγών των λεγόμενων «σπάνιων ορυκτών» που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων στα υβριδικά αυτοκίνητα, στις ανεμογεννήτριες και τους κατευθυνόμενους πυραύλους.

Την Τρίτη, ο πρωθυπουργός Ουέν Τζαμπάο ζήτησε προσωπικά την απελευθέρωση του καπετάνιου, ο οποίος συνελήφθη όταν το σκάφος του που ψάρευε σε ύδατα που ελέγχονται από την Ιαπωνία αλλά διεκδικούνται από την Κίνα, συγκρούστηκε με δύο Ιαπωνικές ακάτους. Προειδοποίησε μάλιστα με την λήψη και άλλων μέτρων, τα οποία δεν κατονόμασε, αν η Ιαπωνία δεν συμμορφωθεί. Εκπρόσωπος του Κινεζικού υπουργείου εμπορίου αρνήθηκε να συζητήσει την πολιτική του Πεκίνου στην εμπορία «σπάνιων ορυκτών», ενώ αργότερα δεύτερος εκπρόσωπος απέρριψε ότι επιβλήθηκε οποιοδήποτε εμπάργκο.

Δύσκολη η προσφυγή στον WTO
Η δημοσίευση ή η ανακοίνωση για τερματισμό των εξαγωγών θα επιτρέψει στην Ιαπωνία να υποβάλει άμεσα παράπονο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου επικαλούμενη παραβίαση των όρων περί ελευθέρου εμπορίου. Ωστόσο μία διοικητική απόφαση για τερματισμό των εξαγωγών, με την απαγόρευση της φόρτωσης πλοίων με προορισμό την Ιαπωνία, είναι πολύ δύσκολο να προσβληθεί.

Ηνωμένες Πολιτείες, Ευρωπαϊκή Ένωση και Μεξικό προσέφυγαν πέρσι εναντίον της Κίνας μετά την δημοσίευση κανονισμών για απαγόρευση των εξαγωγών κίτρινου φωσφόρου και άλλων οκτώ βιομηχανικών υλικών. Ήδη Αμερικανοί αξιωματούχοι μελετούν εδώ και μήνες το ενδεχόμενο προσφυγής κατά του Πεκίνου με αφορμή τους αυστηρούς περιορισμούς που έχει επιβάλει στις εξαγωγές «σπάνιων ορυκτών.»

Η Κίνα εξορύσσει το 93% της παγκόσμιας ποσότητας «σπάνιων ορυκτών» και το 99% άλλων συναφών ορυκτών που πωλούνται μέχρι και αρκετές εκατοντάδες δολάρια το κιλό.

Ο Ντάτλι Κίγκσνορθ, διευθυντής της Αυστραλιανής εταιρείας βιομηχανικών ορυκτών, δήλωσε ότι έχουν ήδη εγερθεί έντονες ανησυχίες με αφορμή την απόφαση της Κίνας που ενδέχεται να ισχύσει ως το τέλος Σεπτεμβρίου και στη συνέχεια να επεκταθεί αν ο Ιάπωνας ναυτικός δεν απελευθερωθεί.

Αξιωματούχοι πρόσθεσαν ότι οι τελωνειακές αρχές της Κίνας κατέστησαν σαφές στις εγχώριες εταιρείες ότι δεν δικαιούνται να αποστέλλουν την Ιαπωνία σπάνια οξείδια, σπάνια ορυκτά άλατα και ακατέργαστα μέταλλα. Η απαγόρευση δεν ισχύει για το Χονγκ Κογκ, την Σιγκαπούρη και άλλους προορισμούς. Ωστόσο την ίδια στιγμή δεν έχουν απαγορευθεί οι εξαγωγές στην Ιαπωνία μερικώς επεξεργασμένων κραμάτων, αφού η Κίνα θέλει να ενισχύσει τον βιομηχανικό αυτό κλάδο.

Η Ιαπωνία είναι εδώ και χρόνια ο κύριος αγοραστής «σπάνιων ορυκτών» τα οποία χρησιμοποιούνται σε πολλά βιομηχανικά προϊόντα όπως στα κάτοπτρα για φωτοβολταικά συστήματα, σε συμβατικά αυτοκίνητα και στους κινητήρες υβριδικών αυτοκινήτων, όπως το Prius της Toyota.

Επανεξετάζουν την πολιτική τους οι ΗΠΑ
Η απόφαση της Κίνας πολύ πιθανόν να έχει αρνητικές επιπτώσεις και στην Ουάσιγκτον. Η Επιτροπή του Λευκού Οίκου για την Επιστήμη και την Τεχνολογία συνέρχεται την Τρίτη για να εξετάσει νομοσχέδιο επιδότησης της εγχώρια βιομηχανίας «σπάνιων ορυκτών» με στόχο την αναβίωση της. Το κύριο μεταλλείο στην Καλιφόρνια έκλεισε το 2002. Την κατάσταση με την εξάρτηση της Αμερικής σε Κινεζικά «σπάνια ορυκτά» θα εξετάσει και η Επιτροπή των Ενόπλων Δυνάμεων της Βουλής.

Ήδη το Αμερικανικό υπουργείο άμυνας εξετάζει το κατά πόσον θα πρέπει να προωθηθεί η ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας εξόρυξης «σπάνιων ορυκτών» που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων σε οπλικά συστήματα στα τεθωρακισμένα, στα πολεμικά σκάφη και στα μαχητικά αεροσκάφη.

Η απαγόρευση στις εξαγωγές ενδέχεται να έχει παρόμοιο αντίκτυπο και στην Ιαπωνία η οποία δεν διαθέτει επαρκείς πόρους. Οι ΗΠΑ ήταν ο κύριος προμηθευτής πετρελαίου της Ιαπωνίας την δεκαετία του ’30. Η επιβολή εμπάργκο το 1941 με στόχο να αναχαιτιστεί ο Ιαπωνικός επεκτατισμός θεωρείται από μερικούς ιστορικούς ως ένας από τους λόγους της επίθεσης στο Πέρλ Χάρμπορ.

Για αντιμετώπιση του όποιου αρνητικού ενδεχομένου, η Ιαπωνία κατασκευάζει ήδη εργοστάσια επεξεργασίας «σπάνιων ορυκτών» στο Βιετνάμ, όπου έχουν εντοπιστεί μικρές ποσότητες. Οι μονάδες αυτές θα επεξεργάζονται επίσης τα «σπάνια ορυκτά» που εισάγονται λαθραία στο Βιετνάμ από την νότια Κίνα. Σε μία προσπάθεια αντιμετώπισης της κατάστασης το Πεκίνο έχει εδώ και τέσσερις μήνες εντείνει τους ελέγχους στις βιομηχανίες της χώρας.

Εκτοξεύθηκαν οι τιμές
Τα «σπάνια ορυκτά» είναι πλέον δυσεύρετα ενώ οι τιμές τους εκτοξεύθηκαν στα ύψη μετά την ανακοίνωση του Πεκίνου ότι μέχρι το τέλος του 2010 οι εξαγωγές θα περιοριστούν κατά 72%. Την κατάσταση συζήτησε Ιαπωνική αντιπροσωπεία που μετέβη στην Κινεζική πρωτεύουσα στις αρχές Σεπτεμβρίου, εκφράζοντας ταυτόχρονα την έντονη διαμαρτυρία της.

Η τιμή του ορυκτού σαμάριο, απαραίτητο για τους κινητήρες των κατευθυνόμενων πυραύλων, έχει τριπλασιαστεί από τον Ιούλιο φθάνοντας στα 40 δολάρια το κιλό.

Παρά την ονομασία τους τα «σπάνια ορυκτά» είναι στην ουσία σχετικά συνηθισμένα. Ωστόσο στοιχίζουν αρκετά και σπανίως εξορύσσονται εκτός της Κίνας αφού αφενός ο εξοπλισμός για τον διαχωρισμό τους είναι αρκετά ακριβός και αφετέρου είναι ανάμικτα με άλλα στοιχεία αρκετά από τα οποία είναι ραδιενεργά. Η επεξεργασία τους ενέχει τον κίνδυνο διαρροής ραδιενέργειας – γεγονός που οδήγησε στο κλείσιμο το 2002 του Αμερικανικού εργοστασίου. Επιπρόσθετα η απόρριψη των ραδιενεργών καταλοίπων είναι μία εξαιρετικά δύσκολη και δαπανηρή διαδικασία.

Αξιωματούχος του Ιαπωνικού υπουργείου εξωτερικών δήλωσε ότι το Τόκιο δεν έχει ακόμη ενημερωθεί επίσημα για την απόφαση της Κίνας να τερματίσει τις εξαγωγές «σπάνιων ορυκτών.» Πρόσθεσε ωστόσο ότι η κυβέρνηση του έχει επανειλημμένα ζητήσει από την Κίνα να μην προχωρήσει στην όποια απόφαση, παραθέτοντας τις δραματικές επιπτώσεις από μία τέτοια εξέλιξη στην παγκόσμια παραγωγή και το διεθνές εμπόριο. Από πλευράς της η Toyota δεν έχει λάβει γνώση της όποιας απόφασης του Πεκίνου και ως εκ τούτου, όπως δήλωσε εκπρόσωπος της, δεν είναι σε θέση να προβεί σε οποιοδήποτε σχόλιο.