Τουρκία και Ιράν, εποφθαλμιούν το Ιράκ

Του Thomas Siebert
The National

Πριν από μερικούς μήνες, η Τουρκία προκάλεσε κραδασμούς στην δύση όταν στάθηκε στο πλευρό του Ιράν σε σχέση με το πυρηνικό του πρόγραμμα. Ωστόσο σήμερα, σύμφωνα με αναλυτές, η λήξη της Αμερικανικής αποστολής στο Ιράκ αναδεικνύει τις μεγάλες διαφορές Άγκυρας και Τεχεράνης.

«Η περιοχή βρίσκεται στη φάση αναζήτησης μιας νέας τάξης πραγμάτων» δήλωσε ο Μπιλγκάι Ντουμάν, Ιρακινός αναλυτής στο Κέντρο για Μεσανατολικές Στρατηγικές Σπουδές με έδρα στην Άγκυρα. «Ο ρόλος της Τουρκίας στο Ιράκ» πρόσθεσε «κρίνεται ως απειλή από τους Ιρανούς.»


Καθώς οι δύο χώρες επιδιώκουν να διευρύνουν την ισχύ και την επιρροή τους στο Ιράκ, πολιτικοί στη Βαγδάτη επέκριναν την παρέμβαση στα εσωτερικά τους από τρίτες χώρες. Ο υπουργός εξωτερικών Χοσιάρ Ζεμπάρι δήλωσε πρόσφατα στην Ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera ότι στην χώρα του υπάρχει ένα «επικίνδυνο κενό εξουσίας. Όταν οι Αμερικανοί αποχωρήσουν, θα έλθουν οι Ιρανοί, οι Τούρκοι, οι Σύροι και πολλοί άλλοι», τόνισε με έμφαση.

Αμφότεροι θέλουν μερίδιο
Ο κ. Ζεμπάρι επισήμανε ταυτόχρονα ότι η Τουρκία και το Ιράν, ως οι μεγαλύτεροι παίκτες στην περιοχή, θα προτρέξουν να εδραιώσουν την επιρροή τους στην περιοχή. Ήδη Τούρκοι πολιτικοί έχουν καταστήσει σαφές ότι οι εξελίξεις στο Ιράκ είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την Άγκυρα. Αυτό εξάγεται και από τις δηλώσεις του Τούρκου υπουργού εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου ο οποίος ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «η Μέση Ανατολή αναδομείται. Το Ιράκ, ο αδελφός και φίλος μας αναδομείται.»

Άγκυρα και Τεχεράνη αντιμετωπίζουν πολύ διαφορετικά την μορφή που θα πρέπει να προσλάβει το «νέο» Ιράκ. Η Τουρκία προσβλέπει σε μία ισχυρή και σταθερή κεντρική κυβέρνηση επειδή χρειάζεται αξιόπιστους συνεταίρους στην προσπάθεια της για καταστολή της δράσης των Κούρδων ανταρτών. Ταυτόχρονα μία ισχυρή Ιρακινή κυβέρνηση θα θέσει υπό περιορισμό το όραμα των Κούρδων για ανεξαρτησία. Αντίθετα με την Τουρκία, το Ιράν προσβλέπει σε ενίσχυση του ρόλου των περιφερειών του Ιράκ σε βάρος της κεντρικής κυβέρνησης.

Όπως δήλωσε ο Αρίφ Κεσκίν, αναλυτής Μεσανατολικών θεμάτων στο Ινστιτούτο «21ος αιώνας», «οι Ιρανοί έχουν μάλιστα αναγνωρίσει επίσημα την Κουρδική κυβέρνηση στο βόρειο τμήμα του Ιράκ, ενώ όταν ο Μεσούτ Μπαρζανί, ο ηγέτης της περιφερειακής κυβέρνησης επισκέπτεται την Τεχεράνη τυγχάνει υποδοχής ως πρωθυπουργός.»

Αντιμετώπιση την οποία ο κ. Μπαρζανί δεν θα πρέπει να αναμένει από την Άγκυρα. Παρά το ότι η Τουρκία έχει βελτιώσει τις σχέσεις της με τους Κούρδους του Ιράκ εντούτοις επιδεικνύει συγκρατημένη στάση ώστε να μην συνδαυλίσει τις Κουρδικές φιλοδοξίες για ανεξαρτησία, αφού φοβάται ότι ένα γειτονικό Κουρδικό κράτος ενδέχεται να οδηγήσει σε κλιμάκωση των ταραχών από τους Κούρδους που διαμένουν στo έδαφος της.

Παραγκωνίζεται το Ιράν
Τούρκοι και Ιρανοί διαφωνούν επίσης και ως προς τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στο Ιράκ αλλά και την εξωτερική πολιτική που θα ακολουθήσει στο μέλλον η Βαγδάτη. Ο αναλυτής κ. Ντουμάν επισήμανε ότι μπορεί μεν τα συμφέροντα Ουάσιγκτον και Άγκυρας να είναι συγκλίνοντα, εντούτοις το Ιράν ουδόλως επιθυμεί προσχώρηση του Ιράκ στο φιλοδυτικό στρατόπεδο.

Στις εκλογές του Μαρτίου, οι δύο χώρες υποστήριξαν ανοικτά διαφορετικές πολιτικές ομάδες. Η Τεχεράνη υποστήριξε το μπλοκ των Σιητών υπό τον Νούρι αλ Μαλίκι, ενώ η Τουρκία την κοσμική συμμαχία Ιρακίγια υπό τον Αγιάτ Αλλάουι, που κέρδισε τις εκλογές με ισχνή πλειοψηφία.

Παρόλα αυτά η Άγκυρα διαμηνύει ότι τάσσεται υπέρ της διατήρησης καλών σχέσεων με όλες τις εθνικιστικές και θρησκευτικές ομάδες του Ιράκ. Ήδη διατηρεί προξενεία στον Σιητικό νότο, στην Μοσούλη όπου κυριαρχούν οι Σουνίτες και στην Κουρδική πόλη Ερμπίλ στο βορρά. Τον Αύγουστο, ο κ. Νταβούτογλου εξέπληξε όταν ευρισκόμενος στη Δαμασκό συναντήθηκε όχι μόνο με τον κ. Αλλάουι αλλά επίσης και με τον πολέμιο της Αμερικής Σιήτη κληρικό Μοκτάντ αλ Σατρ.

Ενέργειες όπως αυτές οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία επιδιώκει να αυξήσει την επιρροή της στο Ιράκ σε βάρος των Ιρανών. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο κ. Κεσκίν, «ορισμένοι στη Μέση Ανατολή θέλουν την Τουρκία ως εναλλακτική του Ιράν. Ορισμένοι Ιρανοί νοιώθουν μάλιστα έντονα ότι η Τουρκία υποκλέπτει τον ρόλο της χώρας τους στην περιοχή.»

Η εμπλοκή της Τουρκίας σε ζητήματα που αφορούν στην Μέση Ανατολή έχει καταστεί εντονότερη τα τελευταία χρόνια, με την διοργάνωση συνομιλιών μεταξύ Συρίας και Ισραήλ, την προσπάθεια να μεσολαβήσει μεταξύ των Παλαιστινιακών παρατάξεων Χαμάς και Φάταχ ως επίσης και με την αποστολή στρατευμάτων στην διεθνή ειρηνευτική δύναμη στο Λίβανο.

Δεν επιδιώκει αντιπαράθεση
Ωστόσο παρά τις πρωτοβουλίες που ανέλαβε και ενώ οι θέσεις της σε ζητήματα που αφορούν το Ιράκ διαφέρουν κατά πολύ από αυτές του Ιράν, η Άγκυρα ξεκαθαρίζει με κάθε ευκαιρία ότι δεν επιδιώκει να έλθει σε αντιπαράθεση με την Τεχεράνη. «Προσπαθούμε να συνεργαστούμε με το Ιράν σε σχέση με το τι συμβαίνει στο Ιράκ. Οι θέσεις μας σε σχέση με την όποια μελλοντική κυβέρνηση στη Βαγδάτη είναι διαφορετικές. Παρόλα αυτά βρισκόμαστε σε στενή επαφή με όλους» δήλωσε ανώτατος Τούρκος διπλωμάτης ο οποίος διατήρησε την ανωνυμία του.

Από πλευράς του ο Αρίφ Κεσκίν, αναλυτής Μεσανατολικών θεμάτων, τόνισε η Τουρκία είναι ιδιαίτερα προσεκτική ώστε να μην προκαλέσει ένταση στις σχέσεις της με το Ιράν. «Η παρούσα κυβέρνηση στην Άγκυρα δεν επιθυμεί την αντιπαλότητα με το Ιράν, ούτε όσον αφορά το Ιράκ αλλά ούτε σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο ζήτημα» κατέληξε.