Κουρδικό – Το μείζον πρόβλημα της Τουρκίας

Της Aliza Marcus
FOREIGN POLICY


Η ταραχώδης Κουρδική περιοχή στην νοτιοανατολική Τουρκία εκράγηκε για ακόμη μία φορά, σηματοδοτώντας μία νέα πρόκληση για τον Τούρκο πρωθυπουργό Ερτογάν. Τους πρώτους έξι μήνες του 2010, περισσότεροι από 80 στρατιώτες σκοτώθηκαν σε επιθέσεις του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), υπερβαίνοντας κατά πολύ τον συνολικό αριθμό των θυμάτων το 2009. Αντιδρώντας, η Τουρκία βομβάρδισε προπύργια των Κούρδων στο βόρειο Ιράκ.

Η αναβίωση της βίας δρα ως υπενθύμιση στον Ερτογάν ότι η ειρήνη αρχίζει από το σπίτι και όχι από την Γάζα ή το Ιράν. Η επίθεση που εξαπέλυσε εναντίον του Ισραήλ του εξασφάλισε μεν τον σεβασμό από τους Ισλαμιστές και τους Τούρκους εθνικιστές ψηφοφόρους, αλλά δεν τον βοήθησε να βελτιώσει τις σχέσεις τους με τους Κούρδους, που αποτελούν περίπου το 20% του πληθυσμού. Για αυτούς, το κύριο ζήτημα παραμένει το κατά πόσον ο Ερτογάν θα υλοποιήσει τις υποσχέσεις του για μεταρρυθμίσεις και θα τερματίσει την αντιμετώπιση τους ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Μέχρι σήμερα, η στάση του ήταν απογοητευτική.


Υπεύθυνος ο Ερντογάν
Το 2009, ο Ερτογάν εξύψωσε τις προσδοκίες εξαγγέλλοντας την «Δημοκρατική Πρωτοβουλία», με κύριο χαρακτηριστικό την μετατροπή της Τουρκίας σε μία πραγματική δημοκρατία δυτικού τύπου και τον τερματισμό της πολύχρονης Κουρδικής εξέγερσης. Ωστόσο πολιτικά λάθη περιέπλεξαν την διαδικασία. Προσχέδιο νόμου για την αναθεώρηση του συντάγματος και που στοχεύει να περιορίσει την πολιτική επίδραση του στρατού, δεν περιελάμβανε αλλαγές στα άρθρα που περιορίζουν τις ελευθερίες των Κούρδων. Το Κουρδικό Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας, που κατέχει 20 έδρες στη Βουλή, απείχε από την ψηφοφορία, προκαλώντας κατηγορίες από τους Τούρκους εθνικιστές ότι οι Κούρδοι επιδιώκουν να τορπιλίσουν την διαδικασία.

Ως αποτέλεσμα η κατάσταση επιδεινώθηκε. Τον Ιούνιο, Κούρδοι αντάρτες μετέφεραν μάλιστα την δράση τους στη δυτική Τουρκία. Αντιδρώντας ο Ερτογάν επέμεινε μεν ότι δεν θα αποκλίνει από την γραμμή για επίτευξη ειρήνης, αλλά υποσχέθηκε ότι οι αντάρτες «θα πνιγούν στο ίδιο τους το αίμα.» Ερωτήματα προκαλεί επίσης το ότι θεωρεί πως μπορεί να προωθήσει την ειρήνη, χωρίς να συνομιλεί με τους Κούρδους.

Από πλευράς του το PKK, θέλοντας να ενθαρρύνει την Άγκυρα να διαπραγματευτεί, ανακοίνωσε τον Απρίλιο του 2009 μονομερή εκεχειρία. Εκ μέρους του Ερτογάν δεν υπήρξε απάντηση, σε αντίθεση με τις αρχές ασφαλείας που προχώρησαν σε συλλήψεις στελεχών του φιλο-Κουρδικού Κόμματος Δημοκρατικής Κοινωνίας, ως ύποπτα για συνεργασία με τους αντάρτες. Οι Κούρδοι θεώρησαν ότι οι συλλήψεις συνιστούσαν προσπάθεια του Ερτογάν να εκδικηθεί το κόμμα το οποίο κατήγαγε σημαντική νίκη στις τοπικές εκλογές στις 29 Μαρτίου, έναντι του κυβερνώντος κόμματος.

Με δεδομένη την αναβίωση της διαμάχης, δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη ότι την 1η Ιουνίου το PKK τερμάτισε την μονομερή εκεχειρία, σηματοδοτώντας έναν νέο κύκλο αίματος. Στην Κουρδική περιοχή αναβίωσε η υποστήριξη στο αντάρτικο, ενώ όσοι Κούρδοι καλούν το PKK να αφοπλιστεί περιθωριοποιούνται.


«Αν θέλετε Ειρήνη, Προετοιμαστείτε για Πόλεμο»
Καθώς ο Ερτογάν ανάλωσε το 2009 προβάλλοντας το σχέδιο του για μεταρρυθμίσεις, το PKK προετοιμαζόταν για το σενάριο «τι θα γίνει αν;» Τι θα γίνει αν ο Ερτογάν δεν τηρήσει την υπόσχεση του για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις; Τι θα γίνει αν ο στρατός προχωρήσει σε πραγματικό πραξικόπημα; Σήμερα, με την επίσημη λήξη της εκεχειρίας, αμφότερες οι πλευρές έχουν σκληρύνει τις θέσεις τους. Ο στρατός αύξησε τις αεροπορικές επιδρομές, καθόχρονο ο Ερτογάν συνεχίζει να μην πιέζει για πολιτικές αλλαγές με στόχο την καλύτερη ενσωμάτωση των Κούρδων. Από πλευράς του το PKK έχει καταστήσει σαφές ότι θα εντείνει την δράση του εναντίον πολιτικών και στρατιωτικών στόχων.

PKK – Ο «νόμιμος» συνομιλητής
Ο Ερτογάν, ο οποίος βάλλεται εντός και εκτός, δεν φαίνεται να διαθέτει το αναγκαίο πολιτικό βάρος και την ισχύ ώστε να προωθήσει συνομιλίες με το PKK ή ακόμη με τους εκλεγμένους Κούρδους πολιτικούς. Την ίδια στιγμή έχει αρχίσει να προγραμματίζει τις κινήσεις του για τις εθνικές εκλογές του 2011. Το να παρακαθήσει στο τραπέζι με το PKK, ειδικά τώρα, ενδεχόμενα να προκαλέσει την αντίδραση των συντηρητικών Ισλαμιστών ή των εθνικιστών τους οποίους έχει ανάγκη.

Την ίδια στιγμή όμως ο Ερτογάν μπορεί να εκπλήξει, όπως το ίδιο μπορεί να πράξουν και οι Κούρδοι. Η επίτευξη ειρήνης απαιτεί από αμφότερα τα μέρη να υιοθετήσουν ορισμένες χρήσιμες πρακτικές. Για να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις, θα πρέπει οι Τούρκοι αξιωματούχοι να πάψουν να προσποιούνται ότι δεν συνομιλούν με το PKK, το οποίο από την πλευρά του θα πρέπει να μην συμπεριφέρεται ωσάν να μην εμπλέκεται στον διάλογο.

Αν ο Ερτογάν επιθυμεί πράγματι την ειρήνη, τότε ενδεχόμενα να βρει ευήκοα ώτα στο PKK. Ωστόσο αν θέλει πρώτα να καταστρέψει το PKK και μετά να απευθύνει πρόσκληση για διάλογο, τότε η ειρήνη θα του ξεφύγει. Στόχος του θα πρέπει να είναι η μεταρρύθμιση του PKK μέσω διαπραγματεύσεων, προσπάθεια που θα ενισχυθεί αν προχωρήσει σε ουσιαστικές παραχωρήσεις προς τους Κούρδους. Για να τερματιστεί η δράση του PKK απαιτείται να τύχει αναγνώρισης ότι η οργάνωση χαίρει αναγνώρισης και εκτίμησης ανάμεσα στους Κούρδους. Αυτό θα πρέπει να γίνει αποδεκτό από τον Τούρκο πρωθυπουργό.

Η Τουρκία θα πρέπει να αποδεχθεί ότι το Κουρδικό δεν είναι κατά κύριο λόγο το αποτέλεσμα της άνισης οικονομικής ανάπτυξης ή της εμπλοκής ξένων δυνάμεων με στόχο την αποδυνάμωση της Άγκυρας. Ο Ερτογάν, ο οποίος δεν κρύβει την ικανοποίηση του για την εκτίμηση που απολαμβάνει λόγω της υποστήριξης των Παλαιστινίων της Γάζας, θα πρέπει να συμπεριφερθεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και σθένος όταν πρόκειται και για τους Κούρδους πολίτες της Τουρκίας.