Αλλάζουν τα δεδομένα στη μετανάστευση με την οικονομική κρίση

Αλλάζει πλεύση η μεταναστευτική ροή με τους παραδοσιακούς προορισμούς όπως η Βρετανία να χάνουν τη δημοφιλία τους μετά την οικονομική κρίση. Η Ευρώπη χάνοντας σε οικονομική ισχύ και τα νοικοκυριά χάνοντας σε αγοραστική δύναμη, δεν μπορούν πλέον να φιλοξενήσουν και να δώσουν δουλειά σε πολλούς μετανάστες, καθώς οι θέσεις γίνονται όλο και λιγότερος και υποψήφιοι αυξάνονται.

Μπορεί οι Πολωνοί μετανάστες να επιστρέφουν στην πατρίδα τους και η Βρετανία να θέτει περιορισμούς για την είσοδο μεταναστών από χώρες εκτός της Ε.Ε., τα αεροδρόμια είναι γεμάτα με υποψήφιους μετανάστες. Την ώρα που ένας Βρετανός αναζητά μία καλύτερη τύχη στη Σαγκάη, ένας Κινέζος προγραμματιστής μετακομίζει στον Καναδά, ενώ ένας Πορτογάλος εργάτης βρίσκει δουλειά στην πλούσια σε πετρέλαια Νορβηγία.

Η οικονομική ύφεση δεν σταμάτησε την μετανάστευση, αλλά δημιούργησε ένα νέο μοντέλο και έθεσε νέους προορισμούς. Ποτέ στην ιστορία, τουλάχιστον τους τελευταίους αιώνες, ο χάρτης της παγκόσμιας μετανάστευσης δεν ήταν τόσο διαφοροποιημένος και τόσο ευμετάβλητος.

Η φιλελευθεροποίηση των ταξιδιών μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και η οικονομική ανάπτυξη της Δύσης στη δεκαετία του 2000 είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός νέου ρεύματος μετανάστευσης που διήρκησε μέχρι την έναρξη της οικονομικής κρίσης. Καθώς όμως η ανεργία αυξάνεται, οι κυβερνήσεις δημιούργησαν νέα επιχειρήματα κατά της μετανάστευσης, ότι απομυζεί τις δημόσιες υπηρεσίες και προκαλεί ζημιά στις προοπτικές εργασίας για τον πληθυσμό της χώρας.

Μέτρα περιορισμού της μετανάστευσης προς της Δύση

Για παράδειγμα η Βρετανία, όπου η κυβέρνηση εισήγαγε περιορισμούς στους εργάτες που προέρχονται εκτός Ε.Ε. Ο πρωθυπουργός δήλωσε πως ο στόχος είναι να σταματήσει η ροή των ανειδίκευτων εργατών. Έχει εισηγηθεί ένα σύστημα πόντων που θα ξεχωρίσει τους μετανάστες, που είναι χρήσιμοι για την οικονομία. Επιπλέον, το καθεστώς βίζας για τους αλλοδαπούς φοιτητές θα γίνει ακόμη πιο αυστηρό.

Το παράδειγμα της Βρετανίας ακολουθούν και άλλες χώρες. Η Πολωνία θέτει σε εφαρμογή διάφορα πιλοτικά μέτρα για τον περιορισμό των μεταναστών. Η Δανία από την πλευρά της επανεισήγαγε τον συνοριακό έλεγχο - έστω και σε περιορισμένη μορφή - σ' αντίθεση με τη Συμφωνία Σένγκεν της ΕΕ, που προβλέπει την ελεύθερη κίνηση πολιτών σε 23 από τα 27 κράτη - μέλη.

Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το μέτρο είναι απαραίτητο προκειμένου να καταπολεμήσει το έγκλημα και τη λαθρομετανάστευση, ωστόσο στην πραγματικότητα εφαρμόζει τις επιθυμίες του αντι-μεταναστευτικού Λαϊκού Κόμματος της Δανίας, στο οποίο στηρίζεται.

Η Ισπανία, η Δανία και η Ιαπωνία εφάρμοσαν ένα νέο μέτρο, σύμφωνα με το οποίο μετανάστες που επιλέγουν να επιστρέψουν στις πατρίδες τους θα αποζημιώνονται. Η ανταπόκριση όμως ήταν περιορισμένη. Από τον Απρίλιο του 2010 μέχρι σήμερα μόλις 11.400 μετανάστες στην Ισπανία δέχθηκαν την προσφορά. Η κυβέρνηση στη Μαδρίτη επανεισήγαγε το καλοκαίρι μέτρα που περιορίζουν την είσοδο Ρουμάνων μεταναστών, ενώ η Γαλλία ξεκίνησε την απέλαση Ρουμάνων Ρομά.

Άλλες κυβερνήσεις, που απεχθάνονται τη στοχοποιημένη εφαρμογή μέτρων για μετανάστες συγκεκριμένης καταγωγής, προσπάθησαν να θέσουν σταματήσουν τη γενική είσοδο μεταναστών και την επαναπροώθηση στις πατρίδες τους, όπως έκανε η Δ. Γερμανία το 1973. Οι χώρες αυτές βασισμένες στη θεωρία ότι όταν μία οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, όταν φεύγουν οι μετανάστες ελευθερώνονται θέσεις εργασίας που θα διατεθούν στους ντόπιους πληθυσμούς και περιορίσουν το σοκ την οικονομικής κρίσης. Με αυτή τη λογική η Αυστραλία μείωσε τις βίζες για τους εξειδικευμένους εργάτες, ενώ το 2009 η Μαλαισία σταμάτησε σχεδόν εξ ' ολοκλήρου να εκδίδει άδειες εργασίας για μετανάστες.

Ωστόσο, η θεωρία αυτή δεν είχε στο παρελθόν επιτυχία και προβλέπεται να μην έχει και στο παρόν. Με βάση τα στοιχεία από τις προηγούμενες οικονομικές κρίσεις στη Βρετανία και τη Γερμανία, ο αριθμός των μεταναστών μειώνεται προσωρινά και σε μικρό βαθμό, ενώ στη συνέχεια αυξάνεται εκ νέου.

Λιγότερη μετανάστευση στον ΟΑΣΑ

Παρόλα αυτά η γενική εικόνα δείχνει πως υπάρχει λιγότερη μετανάστευση. Σύμφωνα με τον ΟΑΣΑ η μετανάστευση μειώθηκε κατά 7% προς τα κράτη - μέλη του το 2009, ενώ τα πρώτα στοιχεία δείχνουν μία ακόμη μεγαλύτερη μείωση για το 2010. Για παράδειγμα στην Ιρλανδία, που ήταν ιδιαίτερη ελκυστική για τους μετανάστες κατά τη διάρκεια της ραγδαίας οικονομικής της ανάπτυξης, είδε μείωση του αριθμού των μεταναστών και τη μεγαλύτερη έξοδο μεταναστών από το 1989.

Από την άλλη πλευρά η Αυστραλία είναι μαγνήτης για τους νεαρούς Κινέζους, που ήταν και η μεγαλύτερη ομάδα μεταναστών το 2010. Η Σουηδία γίνεται όλο και πιο δημοφιλής, ενώ ο συνδυασμός δημοσιονομικών προβλημάτων, μέτρων λιτότητας και ανεργίας έχει οδηγήσει σε ένα νέο κύμα μετανάστευσης κυρίως προς τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Όσο, για την Ισπανία, η περιοχή της Κόστα ντελ Σολ δεν αποτελεί πλέον τον δημοφιλή προορισμό για τους Γερμανούς και Βρετανούς συνταξιούχους.

Η «κυκλική» μετανάστευση, όπου οι άνθρωποι μετακινούνται μεταξύ διάφορων προορισμών αρχίζει να κυριαρχεί σιγά σιγά, όπου μετανάστες πηγαίνουν αρχικά από την Κίνα στο Καναδά και στη συνέχεια στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τον ΟΑΣΑ τουλάχιστον το 19% των μεταναστών που έφθασαν στην Αμερική το 2000 έφυγαν για άλλες χώρες μέσα σε μόλις μία πενταετία.

Η «κυκλική μετανάστευση» είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους μετανάστες από την Ασία και την Αφρική, ενώ αντίθετα οι Ευρωπαίοι τείνουν να ζουν στο εξωτερικό για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Ορισμένες χώρες έχουν αντιληφθεί την τάση αυτή και ανταποκρίνονται στις νέες συνθήκες. Η Σουηδία φιλελευθεροποίησε το σύστημα έκδοσης άδειας εργασίας, ενώ η Γερμανία που δηλώνει ότι δεν είναι πλέον «χώρα υποδοχής μεταναστών» έχει αθόρυβα αυξήσει τον αριθμό των εξειδικευμένων εργατών.

Μεταναστευτική ροή προς την Ανατολή

Όσον αφορά τους αλλοδαπούς απόφοιτους πανεπιστημίου, αυτοί εγκαταλείπουν τις ΗΠΑ. Ορισμένοι από αυτούς μπορεί να επιστρέψουν όταν ανακάμψει η οικονομία. Καθώς η γοητεία της Αμερικής υποχωρεί, η Κίνα γίνεται ολοένα και περισσότερο η πρώτη επιλογή πολλών νεαρών εργαζόμενων. Σύμφωνα με τις κινεζικές αρχές, το 2010 στη Σαγκάη υπήρχαν 143.000 ξένοι με βίζα εργασίας. Ωστόσο, πολλές χιλιάδες Δυτικοί ζουν και εργάζονται στην κινεζική μητρόπολη με τουριστική βίζα ή τους λαθρομετανάστες από άλλες περιοχές της Ασίας. Οι Νοτιοκορεάτες (121.000) είναι η μεγαλύτερη κοινότητα μεταναστών στην Κίνα, ακολουθούν οι Αμερικανοί (71.000) και οι Ιάπωνες (66.000). Η διδασκαλία αγγλικών είναι η πιο κοινή δουλειά για τους Δυτικούς, ενώ πολλοί γίνονται επιχειρηματίες ανοίγοντας μαγαζιά, μπαρ και εστιατόρια.

Η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας και το ενδιαφέρον του Πεκίνου για την Αφρική έχει ενθαρρύνει πολλούς Αφρικανούς να αναζητήσουν την τύχη τους στην Άπω Ανατολή. Περίπου 100.000 Αφρικανοί έχουν εγκατασταθεί στην πόλη Γκουαγκτζού, η οποία φιλοξενεί πολλές κοινότητες μεταναστών. Η δυναμική αυτή πόλη της νότιας Κίνας έχει πέντε διαφορετικές οικιστικές ζώνες μεταναστών. Οι Αφρικανοί έμποροι και οι Κορεάτες ζουν σε περιοχές με πολύ υψηλή πληθυσμιακή συγκέντρωση και στενά δρομάκια. Οι Γάλλοι και οι Ινδοί εργάτες ζουν σε ουρανοξύστες. Επιτυχημένοι μετανάστες από τη Μέση Ανατολή και τη Δυτική Αφρική κατοικούν σε περιοχές με εργαζόμενους σε γραφεία, όπου κυριαρχούν οι μονοκατοικίες και οι κήποι.

Ο κόσμος μας ίσως βιώνει αυτή τη στιγμή την αρχή αυτής της μετακίνησης προς την Ανατολή. Οι φοιτητές μετακομίζουν ήδη στη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία και πολλοί παραμένουν εκεί ακόμη και μετά το πέρας των σπουδών τους, σημειώνει η Μαντλίν Σάμπτιον από το Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής στην Ουάσιγκτον, η οποία περιμένει ότι η τάση αυτή θα οδηγήσει σε ραγδαία αύξηση μετακίνησης των μεταναστών μεταξύ των ασιατικών χωρών.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες από Economist