Μπορούν η Τουρκία και το Ισραήλ να συμβιβάσουν τις διαφορές τους;

Του Αλακμπάρ Ραούφογλου για τους Southeast European Times
Ο Γιλντιρίμ Τουγκρούλ Τουρκές αναλογίζεται πώς θα ήταν σήμερα η Μέση Ανατολή εάν το Ισραήλ και η Τουρκία, επί μακρόν σύμμαχοι στην περιοχή, δεν είχαν βιώσει την τραγική έφοδο στο στολίσκο Μαβί Μαρμαρά το Μάιο του 2010."Είναι δύσκολο να βλέπεις ότι οι χώρες μας πρόκειται να χάσουν την 50ετή φιλία τους μπροστά στα μάτια μας", δήλωσε στους SETimes ο Τουρκές, βουλευτής του ακροδεξιού Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) και ευρέως γνωστός ως ο γιος του Αλπασλάν Τουρκές, ιδρυτή του MHP.


Επί μακρόν, το Ισραήλ και η Τουρκία συνεργάζονταν για την αντιμετώπιση των προκλήσεων όσον αφορά την ασφάλεια στην περιοχή, συνασπιζόμενες λόγω των σχέσεών τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις αντιλήψεις περί κοινών απειλών από τη Συρία και το Ιράν, την αστάθεια στο Λίβανο και την τρομοκρατία.

Ωστόσο, κατά την τελευταία δεκαετία, η τουρκική αντίληψη για την ασφάλεια άλλαξε σε συνάρτηση με την περιφερειακή δυναμική και άρχισαν να αποδομούνται τα θεμέλια πάνω στα οποία οικοδομήθηκαν οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις τη δεκαετία του 1990. Στο πλαίσιο της διατυμπανιζόμενης πολιτικής μηδενικών προβλημάτων με τις γείτονες χώρες, βελτιώθηκαν οι σχέσεις με το Ιράν και τη Συρία, ωθούμενες από τις οικονομικές σχέσεις και τις κοινές ανησυχίες στο ζήτημα του κουρδικού εθνικισμού.

Η δυναμική των σχέσεων στην περιοχή με το Ιράν, το Ιράκ και τη Συρία κατέστησε το Ισραήλ λιγότερο σημαντικό στις τουρκικές θεωρήσεις για την ασφάλεια. Ει μη τι άλλο, από την οπτική γωνία της Άγκυρας, η αδυναμία του Ισραήλ να συμβιβαστεί με τους Παλαιστινίους αποτελούσε απειλή για την ειρήνη και την ασφάλεια στην περιοχή.

Ωστόσο, η συνεχιζόμενη Αραβική Άνοιξη, ιδίως η καταστολή από το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Ασάντ των διαδηλωτών στη χώρα του, καθώς και οι αυξημένες εντάσεις ανάμεσα στην Άγκυρα και την Τεχεράνη λόγω της στήριξης που παρέχει το Ιράν προς τη Συρία, μετέβαλαν ξανά τη δυναμική των σχέσεων στην περιοχή και τις αντιλήψεις για την ασφάλεια.

Αυτό προτρέπει κάποιους να αμφισβητήσουν το εάν υπάρχει ευκαιρία απαγκίστρωσης των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ από το χαμηλότερο σημείο -- στην ιστορία των δύο χωρών -- στο οποίο έχουν περιέλθει.

Όπως πολλοί στο Ισραήλ, ορισμένοι Τούρκοι πολιτικοί θεωρούν ότι για να ενισχυθεί η ασφάλεια στην περιοχή οι δύο πρώην σύμμαχοι πρέπει να βρουν κάποιο τρόπο βελτίωσης των σχέσεών τους.

"Πώς όμως;" διερωτάται ο Τουρκές. "Οι αξιωματούχοι του Ισραήλ θα πρέπει να το σκεφτούν. Μακάρι το συμβάν της Γάζας, που προκάλεσε το θάνατο εννέα πολιτών μας, να μην είχε συμβεί".

Ως άμεσο επακόλουθο των λεπτομερειών που διέρρευσαν το Σεπτέμβριο, από τη σχετική με το συμβάν του στολίσκου έκθεση των ΗΕ, η Τουρκία υποβάθμισε τις διπλωματικές σχέσεις, κατήγγειλε όλες τις στρατιωτικές συμφωνίες, προέβηκε σε ενέργειες προκειμένου να εξασφαλίσει την ελεύθερη πλοήγηση στην ανατολική Μεσόγειο και ανακοίνωσε ότι θα βοηθήσει τα θύματα του στολίσκου με την προσφυγή τους ενώπιον των διεθνών δικαστηρίων.

Ως προϋπόθεση για την ομαλοποίηση των σχέσεων, η Τουρκία απαιτεί από το Ισραήλ συγνώμη, αποζημίωση των οικογενειών των θυμάτων του στολίσκου και άρση του αποκλεισμού της Γάζας.

Απηχώντας την αίσθηση των αναλυτών και των αρμοδίων για τη χάραξη πολιτικής στην Τουρκία, ο Τουρκές λέει ότι η πρόσφατη συνεισφορά ανθρωπιστικής βοήθειας εκ μέρους του Ισραήλ προς την Τουρκία, για το σεισμό που έπληξε την περιοχή Βαν κατά τα τέλη του Οκτώβρη, ήταν μια "πολύ ζεστή χειρονομία", όχι όμως αρκετή για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων.

Επιπλέον, απέτυχε και η αποκαλούμενη "διπλωματία του ποδοσφαίρου", αφού ούτε Τούρκοι ούτε Ισραηλινοί αξιωματούχοι παραβρέθηκαν στον ποδοσφαιρικό αγώνα της 1ης Δεκεμβρίου μεταξύ της Μπεσίκτας και της Μακάμπι του Τελ Αβίβ που διεξήχθη στο Ισραήλ.

"Δεν έχουμε να συζητήσουμε τίποτε με τους Ισραηλινούς εάν δεν αποδεχτούν την ευθύνη για το συμβάν του στολίσκου", δήλωσε στους SETimes ο Γάχυα Ακμάν, βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), ο οποίος παραιτήθηκε από από την Ομάδα Τουρκο-Ισραϊλινής Φιλίας την επομένη του συμβάντος στη Γάζα.

"Το πρόβλημά μας δεν είναι με το λαό του Ισραήλ, το πρόβλημα έχει να κάνει με την ανειρηνική κυβέρνηση του Ισραήλ", προσθέτει, λέγοντας ότι οι σχέσεις θα μπορούσαν να βελτιωθούν σημαντικά εάν η ισραηλινή πλευρά ζητούσε συγνώμη για το συμβάν του στολίσκου.

Ωστόσο, ο Χιου Πόουπ, διευθυντής του προγράμματος της Ομάδας Κρίσεων για την Τουρκία, πιστεύει ότι δεν θα υπάρξει πραγματική εγκαρδιότητα στη σχέση εάν δεν πειστεί η τουρκική κοινή γνώμη ότι το Ισραήλ εργάζεται ολόψυχα προς την επίτευξη συμβιβασμού με τους παλαιστινίους.

"Η Τουρκία είναι προθυμότατη για την ομαλοποίηση των σχέσεων με το Ισραήλ", δήλωσε στους SETimes. "Μια ομαλοποίηση θα μείωνε σαφώς τις εντάσεις στην περιοχή, αν και ίσως να μην είναι κορυφαία προτεραιότητα στο πλαίσιο των αραβικών επαναστάσεων, δοθέντος ότι οι πρεσβείες εξακολουθούν να λειτουργούν στις δύο χώρες και συνεχίζονται οι βασικές επαφές".

Για την Καρολίνα Γκλικ, βοηθό συντάκτη της εφημερίδας "The Jerusalem Post", οι χώρες δύναται να συμφιλιωθούν μόνο εφόσον η Τουρκία αποφασίσει ότι ενδιαφέρεται για συμφιλίωση.

Στο Ισραήλ, λέει, "έχουμε ήδη προχωρήσει πέρα από τη σχέση μας με την Τουρκία και έχουμε οικοδομήσει στρατηγικούς δεσμούς με την Ελλάδα, την Κύπρο και άλλες χώρες προκειμένου να αντισταθμίσουμε την αυξημένη πολεμική στάση και ανεύθυνη συμπεριφορά της Τουρκίας".

Όμως οι δύο χώρες εξακολουθούν να έχουν ορισμένα κοινά συμφέροντα, λέει, και προσθέτει "ως εκ τούτου, είναι δυνατό να δούμε συνεργασίες σε συγκεκριμένα θέματα όπου η συνεργασία θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα και των δύο χωρών".

"Η συνεργασία αυτή, ωστόσο, δεν θα αποτελέσει τη βάση για την επανοικοδόμηση των πρότερων σχέσεων εφόσον η Τουρκία εξακολουθεί να εμμένει στις σημερινές πολιτικές κατά του Ισραήλ και της Δύσης", είπε.

Ωστόσο, οι φιλικές σχέσεις με την Κύπρο και την Ελλάδα απλά εξόργισαν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην Άγκυρα, απομακρύνοντας περισσότερο την Τουρκία και το Ισραήλ. Για πολλούς αναλυτές, η σχέση του Ισραήλ με τρίτες χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομική κρίση και απέχουν γεωγραφικά από τα συμφέροντα ασφαλείας του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή δεν αναπληρεί την Τουρκία.

Ο Αλόν Λιέλ, πρώην πρέσβης του Ισραήλ στην Τουρκία, θεωρεί ότι εφόσον το Ισραήλ δεν ζητά συγνώμη για τα θύματα του Μαβί Μαρμαρά, οι επίσημες επαφές είναι δυνατές μόνο σε επίπεδο ανταλλαγής πληροφοριών ανάμεσα στη Μοσάντ και την ΜΙΤ.

"Η επαφή αυτή σήμερα έχει πραγματική ευκαιρία να εξελιχθεί λόγω του εμφυλίου πολέμου στη Συρία και τις πιθανές του επιπτώσεις σε Ισραήλ και Τουρκία", είπε στους SETimes, υποστηρίζοντας ότι εάν οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις ήταν καλές τότε η Συρία θα είχε προσεγγίσει σήμερα διαφορετικά τις σχέσεις της με την Τουρκία.

Στην Άγκυρα, οι πολιτικοί εξακολουθούν να διστάζουν να μιλήσουν για πιθανή συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ σε αυτό το στάδιο και κάποιοι πιστεύουν ότι οι αραβικές επαναστάσεις και η ολοένα αυξανόμενη απομόνωση του Ισραήλ θα μπορούσαν να προτρέψουν τους Ισραηλινούς αξιωματούχους να αποδεχτούν τους όρους της Τουρκίας σχετικά με το συμβάν του στολίσκου.
photo


"Οι γεωπολιτικές αλλαγές ενδέχεται να σημαίνουν περισσότερες δυσκολίες για τα συμφέροντα του Ισραήλ παρά της Τουρκίας", λέει ο Σάκρου Ελεκντάγκ, βετεράνος Τούρκος διπλωμάτης, εξηγώντας ότι οι αραβικές επαναστάσεις μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα "μια ομάδα καθεστώτων Σουνί στην περιοχή, που βασίζονται στη Σαρία".

"Η κατάσταση αυτή δε δίνει καμιά ελπίδα στην Τουρκία, η οποία επεδίωκε μια σύγχρονη δημοκρατία στην περιοχή. Για το Ισραήλ, όμως, δημιουργεί μια ασφυκτική πολιτική κατάσταση", προσθέτει.

Ο Αλί Μπαλτσί, αναλυτής από το πανεπιστήμιο Σακάρια, συμμερίζεται την άποψη ότι εάν το Ισραήλ δε ζητήσει συγνώμη για το συμβάν του στολίσκου, η Τουρκία θα προσπαθήσει να λύσει προβλήματα, όπως του PKK, της Συρίας και άλλων χωρίς να βασίζεται στο Ισραήλ".

"Επί παραδείγματι, η Τουρκία έχει συνεργαστεί με τον Αραβικό Σύνδεσμο για την επίλυση του προβλήματος με τη Συρία. Έχει επίσης τη βοήθεια των μη επανδρωμένων αμερικανικών αεροσκαφών και της ιρακινής κυβέρνησης στον αγώνα της κατά του PKK", υποστηρίζει.

Ωστόσο, προσθέτει ο Μπαλτσί, σε περίπτωση που το Ισραήλ αποδεχτεί τους όρους της Τουρκίας, "αυτό δεν θα ξαναφέρει τις δύο χώρες σε μια εξωτερική πολιτική η οποία προσανατολίζεται προς την ασφάλεια όπως κατά τη δεκαετία του 1990".

"Ο μήνας του μέλιτος της δεκαετίας του 1990 αποτελεί ήδη παρελθόν, για κάμποσο διάστημα. Το Ισραήλ θα πρέπει πρώτα να το αποδεχτεί αυτό. Η νέα προσέγγιση θα πρέπει να δέχεται ότι η Τουρκία και το Ισραήλ έχουν κοινά συμφέροντα πάνω στα οποία μπορούν να εργαστούν, αλλά και διαφορές να λύσουν", παρατηρεί ο Μπαλτσί.


Στις διαφορές που πρέπει να επιλυθούν, λέει, είναι και η "επιθετική πολιτική" του Ισραήλ, την οποία η Τουρκία βλέπει ως έναν από τους σημαντικότερους λόγους αστάθειας στην περιοχή.

Ωστόσο, η Νιλντάγκ Γκιζέμ Χατάγιογλου, ερευνήτρια του εδρεύοντος στην Άγκυρα Κέντρου Μεσανατολικών Στρατηγικών Μελετών, υποστηρίζει ότι το πρόβλημα μεταξύ των δύο χωρών θα μπορούσε να επιλυθεί εάν ο ισλαμισμός στην Τουρκία, και ο εθνικισμός στο Ισραήλ, δεν ήτανε στην εξουσία.

"Έχω πολλούς φίλους στο Ισραήλ. Όλοι συμφωνούμε ότι οι χώρες μας δεν μπορεί να είναι εχθροί ή να εγκαταλείψουν εύκολα τη φιλία τους", δήλωσε στους SETimes, προσθέτοντας ότι οι λαοί των δύο χωρών θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους εάν αγνοήσουν την επίσημη προπαγάνδα.

"Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν εάν υπάρχουν επιλογές συνάντησης γιατί τα τοπικά μέσα ενημέρωσης των δύο χωρών δεν μιλούν γι' αυτό, αλλά, απεναντίας, διαδίδουν αρνητική προπαγάνδα", λέει.

Το παρόν περιεχόμενο ανατέθηκε για τους SETimes.com.