Ενας «σκιώδης» παίκτης στο Ιράκ

Tου David Ignatius Aρθρογράφου της Washington Post

Ο πρωθυπουργός Νουρί αλ Μαλικί, με τα γεμάτα καχυποψία μάτια και το ρυτιδιασμένο από τα πολλά χρόνια στην παρανομία μέτωπο, μπορεί να χαρακτηριστεί άραγε το «νέο πρόσωπο του Ιράκ»; Δυστυχώς, η απάντηση είναι «ναι», ενώ οι ΗΠΑ είναι εκείνες που βοήθησαν στο να γίνει αυτό.

Η επίσκεψη του Μαλικί αυτή την εβδομάδα στην Ουάσιγκτον έδωσε την ευκαιρία για αποτίμηση των οκτώ ετών αμερικανικής παρουσίας στο Ιράκ. Τι πέτυχε η Ουάσιγκτον με την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν και την πάταξη της επίμονης εξέγερσης; Αν και επέβαλε τη δημοκρατία, το σημερινό πολίτευμα χαρακτηρίζεται από σεχταρισμό, φυλετικό διχασμό και τη δράση παράνομων οργανώσεων.

Ο Μαλικί είναι άνθρωπος της σκιάς, που εμπιστεύεται μόνο τους στενότερους συνεργάτες του, ανίκανος να οικοδομήσει ευρείες πολιτικές συμμαχίες. Το έλλειμμα εμπιστοσύνης φανερώνεται με τον χειρότερο τρόπο στον ενεργειακό τομέα, δέσμιο της απουσίας νομοθεσίας, που θα επέτρεπε ξένες επενδύσεις και θα προσέφερε αμύθητα πλούτη στο Ιράκ.

Πρώην στέλεχος του κόμματος Νταουά, ο Μαλικί αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του πρώην συνωμότη, που αναρριχήθηκε στην εξουσία. Υπό την έννοια αυτή, αποτελεί σύμβολο ευρύτερου φαινομένου, που έκανε την εμφάνισή του στο περιθώριο της Αραβικής Αφύπνισης. Η ανάδειξή του στην εξουσία αποκαλύπτει τι μπορεί να συμβεί μετά την ανατροπή αυταρχικού καθεστώτος, αφήνοντας πίσω του βαθύ δημοκρατικό έλλειμμα. Παρότι οι λαοί ονειρεύονται την επικράτηση της δημοκρατίας, οι συνωμότες της σκιάς και οι κάθε λογής καιροσκόποι είναι αυτοί που νέμονται τελικά την εξουσία.

Διαθέτω αντίγραφο φωτογραφίας του 1985, από τα αρχεία εφημερίδας της Βηρυτού, που δείχνει ομάδα υποστηριζόμενων από το Ιράν αεροπειρατών, οι οποίοι ποζάρουν πίσω από τον πιλότο της πτήσης TWA 847, λίγο μετά την απογείωσή της από την Αθήνα και την κατάληψη του αεροσκάφους. Ο άνδρας στην πρώτη σειρά είναι ο Μαλικί, σύμφωνα με πρώην αξιωματούχο αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας. Ακόμη και αν αυτό είναι αναληθές, το κόμμα Νταουά του Μαλικί είναι αυτό που πραγματοποίησε τη βομβιστική επίθεση εναντίον της αμερικανικής πρεσβείας στο Κουβέιτ το 1983.

Οι Αμερικανοί που συνεργάστηκαν στενά με τον Μαλικί τον θεωρούν σύντροφό τους. Θαυμάζουν την αποφασιστικότητά του και την επιμονή του μέσα στα χρόνια έξαρσης της εξέγερσης, όταν τα νεκροτομεία της Βαγδάτης παραλάμβαναν καθημερινά περίπου 50 με 100 νεκρούς.

Δεν μπορεί κανείς, όμως, να μη σκεφτεί ότι το Ιράκ άξιζε κάποιον καλύτερο από τον Μαλικί, ο οποίος εκφράζει την περιφρόνησή του για τις διανοητικές απολαύσεις της ζωής. Τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι στο Ιράκ. Ακόμη και στα χρόνια του Σαντάμ Χουσεΐν, το Ιράκ διέθετε ορισμένους από τους καλύτερους επιστήμονες, καλλιτέχνες και λογοτέχνες του αραβικού κόσμου.

Το μεγαλύτερο σφάλμα των ΗΠΑ στο Ιράκ δεν υπήρξε η ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν, αλλά η εκρίζωση των κρατικών υποδομών, του στρατού και του εκπαιδευτικού συστήματος, που επέτρεπε την πολιτισμένη διαβίωση του πληθυσμού. Χωρίς στρατό, κανείς δεν μπορούσε να εμποδίσει τους σιίτες λαφυραγωγούς ή τους εξεγερμένους σουνίτες. Παρά τα πολλά μου λάθη στα άρθρα μου για το Ιράκ, είχα προειδοποιήσει σε στήλη μου του Μαρτίου 2003: «Μία εβδομάδα μετά την έναρξη του πολέμου στο Ιράκ, ήλθε η ώρα να ξεχάσουμε τα αισιόδοξα σενάρια και να αποδεχθούμε τη σκληρή πραγματικότητα: Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν το φάσμα μακρόσυρτης σύγκρουσης με τις δυνάμεις της ένοπλης αντίστασης, που οργανώνονται με τη βοήθεια του κόμματος Μπάαθ και της μυστικής αστυνομίας του Σαντάμ Χουσεΐν».

Οι φιλήσυχοι Ιρακινοί έκαναν ό,τι θα έκανε κάθε άνθρωπος σε συνθήκες φόβου και αβεβαιότητας: Στράφηκαν σε αρχέγονους δεσμούς φατριών, φυλών και συνωμοτικής πολιτικής δράσης. Οι σιίτες άρχισαν να εγκαταλείπουν τις σουνιτικές συνοικίες και τούμπαλιν, ενώ οι Κούρδοι βρήκαν καταφύγιο στο δικό τους κρατίδιο. Την ίδια ώρα, η ισχύς του Μαλικί πολλαπλασιάστηκε, χάρη στις βαθιές και ανθεκτικές ρίζες που είχε οικοδομήσει. Η πολιτική της επιβίωσης ταυτίστηκε με την έννοια της δημοκρατίας, δημιουργώντας ιδιότυπο υβρίδιο, μια μάλλον βελτιωμένη -αλλά βίαιη- εκδοχή του παρελθόντος.

Αν η Αμερική και οι σύμμαχοί της δεν είναι προσεκτικοί, η διαδικασία αυτή θα επαναληφθεί σε όλο τον αραβικό κόσμο, καθώς οι δικτάτορες θα ανατρέπονται για να αντικατασταθούν από «ανθρώπους της σκιάς». Η Μουσουλμανική Αδελφότητα διαθέτει μεγάλη ισχύ σε όλη την περιοχή, από την Αίγυπτο μέχρι και τη Συρία, καθώς τα μέλη της στρατολογήθηκαν με σχεδόν λενινιστικό ζήλο. Ο Ερικ Τρέιγκερ γράφει στην επιθεώρηση «Foreign Affairs», έχοντας πραγματοποιήσει μεγάλο αριθμό συνεντεύξεων με στελέχη της Αδελφότητας: «Το σύστημα στρατολόγησης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας εγγυάται ότι μόνον όσοι είναι πραγματικά προσηλωμένοι στους στόχους της θα γίνουν μέλη».

Το Ιράκ είναι και πάλι ελεύθερο. Αυτή είναι η θετική συνεισφορά του Μαλικί. Αν η πρωθυπουργία του αποτύχει, αν μετατοπιστεί υπερβολικά προς την κατεύθυνση της ιρανικής σφαίρας επιρροής ή αν σπαταλήσει τον ιρακινό πλούτο μέσα από τη διαφθορά, τότε οι πολίτες θα τον καταψηφίσουν. Ή, τουλάχιστον, αυτό μπορούμε να ελπίζουμε.

Πηγή