Κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας (ΚΠΑΑ) αντικαθιστά την πρώην ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας και άμυνας (ΕΠΑΑ). Η συνθήκη της Λισσαβόνας προβαίνει σε αυτή την αλλαγή ονομασίας, ενώ συγχρόνως αφιερώνει στην εν λόγω πολιτική ένα νέο τμήμα στο πλαίσιο των ιδρυτικών Συνθηκών. Με τον τρόπο αυτό, η συνθήκη της Λισσαβόνας σηματοδοτεί τη σημασία και την ιδιαιτερότητα της ΚΠΑΑ, η οποία συνεχίζει, ωστόσο, να αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ).

Πέραν αυτής της νέας αναγνώρισης, η συνθήκη της Λισσαβόνας προβλέπει, επίσης, νέες διατάξεις, οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της ΚΠΑΑ. Οι κυριότερες καινοτομίες στοχεύουν στον προοδευτικό προσδιορισμό μίας κοινής ευρωπαϊκής άμυνας.

Τα κράτη μέλη μπορούν, έτσι, να συμμετέχουν σε στρατιωτικές ή ανθρωπιστικές αποστολές, και στο εξής δεσμεύονται από ρήτρα αλληλεγγύης σε θέματα ευρωπαϊκής άμυνας. Επίσης, διαθέτουν τα μέσα για μία πιο στενή συνεργασία στον τομέα αυτό, ιδιαιτέρως στο πλαίσιο τού Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας ή με τη δημιουργία μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας.

Καθώς οι προηγούμενες Συνθήκες διαδέχονταν η μία την άλλη, η ΚΠΑΑ έχει παραμείνει ένα θέμα, ουσιαστικά, διακυβερνητικό. Το Συμβούλιο της ΕΕ εκδίδει απόφαση σχετικά, κυρίως, με ομοφωνία. Άλλωστε, τη χρηματοδότηση και τα επιχειρησιακά μέσα των αποστολών, που διεξάγονται στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ, τα παρέχουν τα κράτη μέλη.

Η ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΠΟΥ ΔΙΕΞΑΓΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΚΠΑΑ

Η ΚΠΑΑ προσφέρει πλαίσιο συνεργασίας, χάρη στο οποίο η ΕΕ μπορεί να διεξάγει επιχειρησιακές αποστολές σε τρίτες χώρες. Οι αποστολές αυτές έχουν κυρίως σκοπό τη διατήρηση της ειρήνης και την ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας. Στηρίζονται σε μη στρατιωτικά και στρατιωτικά μέσα, τα οποία παρέχονται από τα κράτη μέλη.

Μέχρι τη θέση σε ισχύ της συνθήκης της Λισσαβόνας, οι αποστολές που μπορούσαν να διεξαχθούν στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ ήταν:

* ανθρωπιστικές αποστολές και αποστολές διάσωσης·
* αποστολές πρόληψης συγκρούσεων και διατήρησης της ειρήνης·
* αποστολές επέμβασης μάχιμων δυνάμεων στη διαχείριση κρίσεων.

Στον κατάλογο αυτό, η συνθήκη της Λισσαβόνας προσθέτει τρεις νέες αποστολές:

* κοινές δράσεις αφοπλισμού·
* αποστολές με στόχο την παροχή συμβουλών και αρωγής επί στρατιωτικών θεμάτων·
* επιχειρήσεις σταθεροποίησης μετά το πέρας των συγκρούσεων.

Το Συμβούλιο καθορίζει τους στόχους και τις γενικές ρυθμίσεις εφαρμογής των αποστολών αυτών. Με τη θέση σε ισχύ της συνθήκης της Λισσαβόνας, μπορεί στο εξής να αναθέτει την εκτέλεση αποστολής σε ομάδα κρατών μελών που το επιθυμούν και διαθέτουν τα αναγκαία μη στρατιωτικά και στρατιωτικά μέσα για την πραγματοποίηση της εν λόγω αποστολής. Τα κράτη μέλη που έχουν αναλάβει να φέρουν εις πέρας τις επιχειρήσεις πρέπει να ενημερώνουν τακτικά το Συμβούλιο για την πορεία της αποστολής. Επίσης ενεργούν σε συνεργασία με τον ύπατο εκπρόσωπο για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας.

Εξάλλου, η συνθήκη της Λισσαβόνας αναγνωρίζει την ενδεχόμενη παρέμβαση πολυεθνικών δυνάμεων, κατά την εφαρμογή της ΚΠΑΑ. Οι δυνάμεις αυτές είναι αποτέλεσμα της στρατιωτικής συμμαχίας μεταξύ ορισμένων κρατών μελών, τα οποία αποφάσισαν να συνδυάσουν τις δυνατότητες, τον εξοπλισμό και τις δυνάμεις τους. Οι κύριες "Euroforces" είναι:

* η Eurofor, που συγκεντρώνει χερσαίες δυνάμεις της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Πορτογαλίας·
* η Eurocorps, που συγκεντρώνει χερσαίες δυνάμεις της Γερμανίας, του Βελγίου, της Ισπανίας, της Γαλλίας και του Λουξεμβούργου·
* η Euromarfor, που συγκεντρώνει ναυτικές δυνάμεις της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Πορτογαλίας·
* η Ευρωπαϊκή Ομάδα Αεροπορίας, που συγκεντρώνει αεροπορικές δυνάμεις της Γερμανίας, του Βελγίου, της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, των Κάτω Χωρών και του Ηνωμένου Βασιλείου.

ΡΗΤΡΑ ΑΜΟΙΒΑΙΑΣ ΑΜΥΝΑΣ

Η συνθήκη της Λισσαβόνας για πρώτη φορά προβλέπει ρήτρα αμοιβαίας άμυνας που, συγκεκριμένα, συνδέει τα κράτη μέλη της ΕΕ. Επομένως, το κράτος μέλος που δέχεται ένοπλη επίθεση στην επικράτειά του, μπορεί να υπολογίζει στη βοήθεια και τη συνδρομή των άλλων κρατών μελών, τα οποία οφείλουν να το συνδράμουν.

Δύο περιορισμοί έρχονται να μετριάσουν την ισχύ αυτής της ρήτρας:

* η ρήτρα αμοιβαίας άμυνας δεν επηρεάζει την πολιτική ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών μελών, κυρίως αυτών που είναι παραδοσιακά ουδέτερα·
* η ρήτρα αμοιβαίας άμυνας δεν επηρεάζει τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο της οργάνωσης της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού (NATO) (EN) (FR).

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΜΥΝΑΣ

Η συνθήκη της Λισσαβόνας επεκτείνει και επεξηγεί περαιτέρω τις αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας. Κύριος στόχος τού Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας είναι να βελτιώσει τις στρατιωτικές δυνατότητες των κρατών μελών. Για το σκοπό αυτό οφείλει:

* να καθορίσει κοινούς στόχους για τα κράτη μέλη σε θέματα στρατιωτικών δυνατοτήτων·
* να δημιουργεί προγράμματα και να εξασφαλίζει τη διαχείρισή τους, προκειμένου να εκπληρώσει τους στόχους που έχει θέσει·
* να εναρμονίσει τις επιχειρησιακές ανάγκες των κρατών μελών και να βελτιώσει, έτσι, τις μεθόδους προμηθειών στρατιωτικού εξοπλισμού·
* να διαχειρίζεται τις ερευνητικές δραστηριότητες σε θέματα αμυντικής τεχνολογίας·
* να συμβάλλει στην ενίσχυση της βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης του αμυντικού τομέα και στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των στρατιωτικών δαπανών.

Η ΜΟΝΙΜΗ ΔΙΑΡΘΡΩΜΕΝΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

Η μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία είναι μία μορφή ακόμη βαθύτερης συνεργασίας μεταξύ ορισμένων κρατών μελών στον αμυντικό τομέα. Αποτελεί αντικείμενο ενός πρωτοκόλλου προσαρτημένου στη συνθήκη της Λισσαβόνας.

Στο πλαίσιο αυτό, τα συμμετέχοντα κράτη μέλη δεσμεύονται να αναπτύξουν ακόμη πιο εντατικά τις αμυντικές τους δυνατότητες και να παρέχουν μάχιμες μονάδες για τις προβλεπόμενες αποστολές. Άλλωστε, οι συνεισφορές των συμμετεχόντων κρατών μελών αποτελούν αντικείμενο τακτικής αξιολόγησης από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας.

Η μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία εγκρίνεται από το Συμβούλιο, το οποίο εκδίδει απόφαση με ειδική πλειοψηφία, μετά από αίτημα των συμμετεχόντων κρατών μελών. Δεν απαιτείται κατώτατο όριο κρατών μελών για να δημιουργηθεί. Κάθε κράτος μέλος είναι ελεύθερο να αποχωρήσει ή να συμμετάσχει στην μόνιμη συνεργασία, εφόσον πληροί τους όρους δέσμευσης.

http://europa.eu