ΤΟ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΟ

Λουκή Γ. Λουκαΐδη, Δικηγόρου, Πρώην Δικαστού του ΕΔΑΔ. (12/10/2010).


Το δικαίωμα σεβασμού της ιδιοκτησίας με βάση τα νομικά και πολιτικά δεδομένα της Κύπρου.

1. Διεθνής Νομική Προστασία

Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Άρθρο 1 Πρωτόκολλο 1.

Αποφάσεις Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις διακρατικές προσφυγές και στις ατομικές προσφυγές. Διαπιστώσεις του Δικαστηρίου για παράβαση του δικαιώματος της ιδιοκτησίας με την άρνηση της Τουρκίας να επιτρέψει την επιστροφή των προσφύγων στα σπίτια τους, στις περιουσίες τους και να απολαύσουν τις περιουσίες τους. Οι αποφάσεις αυτές πρέπει να εξετάζονται συνολικά και να λαμβάνεται υπόψη ότι το δικαίωμα της ιδιοκτησίας δεν αναιρείται με την απόφαση Δημόπουλου, η οποία έτσι και αλλιώς σε πολλά αρνητικά σημεία δεν είναι δεσμευτική διότι ξεπέρασε στα σημεία αυτά την αναγκαία αιτιολογία για το υπό κρίση θέμα.
Απόφαση στην υπόθεση Αποστολίδη v. Όραμς.

Γενικές Αρχές του Διεθνούς Δικαίου: Δικαίωμα ιδιοκτησίας προστατεύεται από το διεθνές αναγκαστικό Δίκαιο (Jus Cogens). Με βάση το δίκαιο αυτό απαγορεύεται η απαλλοτρίωση περιουσιών για προώθηση διευθετήσεων φυλετικών διακρίσεων. Αυτό λέει και μια γνωμάτευση 10 διεθνολόγων. Σχετική είναι και η Διεθνής Σύμβαση για την εξάλειψη κάθε μορφής Φυλετικής Διάκρισης.


Ευρωπαϊκό κεκτημένο. Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Κοινοτήτων υιοθέτησε την άποψη ότι παρόλο που τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν αναφέρονται στις σχετικές με την Ευρωπαϊκή Ένωση Συνθήκες αποτελούν μέρος των γενικών αρχών του Κοινοτικού δικαίου. (Υπόθεση 11/70 (1970) 1125, παρ. 4).

Αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. ΣΑ 361 (1974) σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κάθε προσώπου και επιστροφή των προσφύγων στα σπίτια τους. Γεν. Συν. αρ. 3212 1/11/1974. Επιστροφή των προσφύγων και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. (Ανθρώπινα Δικαιώματα, Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Άρθρο 17).

(Hague Regulations και Διεθνές Δίκαιο που αφορούν το καθεστώς υπό κατοχή περιοχής μιας χώρας απαγορεύουν την απόκτηση περιουσίας από την κατοχική δύναμη και από τους εποίκους.)


2. Πολιτικές Συμφωνίες ή διακηρύξεις που αφορούν την Κύπρο.


Συμφωνία Μακαρίου-Ντεκτάς 12/2/1977. Θέματα αρχών όπως είναι το δικαίωμα ελεύθερης διακίνησης, εγκατάστασης και το δικαίωμα περιουσίας είναι ανοικτά για συζήτηση λαμβάνοντας υπόψη την θεμελιώδη βάση του δικοινοτικού ομοσπονδιακού συστήματος και ορισμένες πρακτικές δυσκολίες που μπορεί να δημιουργούνται για την Τ/Κ κοινότητα.

Για τους παράγοντες επίδρασης στην εφαρμογή των δικαιωμάτων αυτών που αναφέρονται στην συμφωνία Ντεκτάς, υπήρξε στην συνέχεια διευκρίνιση στις διακοινοτικές συνομιλίες της Βιέννης, 7 Απρίλιου 1977 ότι το μόνο θέμα για συζήτηση σχετικά με τα εν λόγω δικαιώματα ήταν οι δυσκολίες, πρακτικές που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν για τους Τ/Κ λόγω της εφαρμογής της συνταγματικής λύσεως του Κυπριακού προβλήματος.

Στην έκθεση του Γενικού Γραμματέα 30/4/1977 Σ/12323 Παράρτημα Γ το οποίο παρέθεσα στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Τρίτη Διακρατική προσφυγή το 1977 και διατύπωσε στην απόφαση της η Επιτροπή, αναφέρεται ότι η Ε/Κ πλευρά ρητώς μεταξύ άλλων επιμένει στον «σεβασμό και κατοχύρωση του δικαιώματος ιδιοκτησίας.» Στις διακοινοτικές συνομιλίες που ακολούθησαν την έκθεση αυτή ο Ε/Κ συνομιλητής έκανε σαφές ότι «το δικαίωμα της ιδιοκτησίας δεν θα εξισωνόταν με αποζημίωση που θα ισοδυναμούσε με κατάσχεση ή αναγκαστική απαλλοτρίωση. Όπως το δικαίωμα εγκατάστασης, το δικαίωμα περιουσίας ήταν ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα που κατοχυρωνόταν με Συνθήκες των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που δεσμεύουν την Κύπρο».

Η συμφωνία Κυπριανού-Ντεκτάς 19/5/1979 ρητώς αναφέρει σε ξεχωριστή παράγραφο ότι θα πρέπει να υπάρξει «σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών όλων των πολιτών της Κυπριακής Δημοκρατίας». Η πρόνοια αυτή είναι απόλυτη και ξεκαθαρίζει το θέμα ως συμπλήρωση ή ως προσθήκη η έστω διευκρίνηση στην συμφωνία Μακαρίου-Ντεκτάς.

Η Ε/Κ πλευρά σε όλες τις διακοινοτικές συνομιλίες για την λύση του προβλήματος επέμενε ότι η λύση θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τις αποφάσεις του ΟΗΕ και τις υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες.

Στις Προτάσεις του 1989 οι Ελληνοκύπριοι αναφέρουν ρητώς ότι σε ολόκληρη την επικράτεια της Κύπρου θα εξακολουθήσουν να ισχύουν τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες σύμφωνα με το Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκής Σύμβαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων περιλαμβανομένου του δικαιώματος ιδιοκτησίας. Τονίζεται δε ότι το δικαίωμα αυτό έγινε δεκτό και από τις Συμφωνίες υψηλού επιπέδου.

Στη Δέσμη Ιδεών Γκάλι το 1992 κατοχυρώνεται το δικαίωμα των εκτοπισμένων ιδιοκτητών μόνιμης κατοικίας να επιστρέψουν αν επιθυμούν στην κατοικία αυτή. Αναφέρεται δε ρητώς ότι οι απαιτήσεις ιδιοκτησίας των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων εκτοπισμένων αναγνωρίζονται και θα τύχουν δίκαιου χειρισμού. Οπωσδήποτε η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν πρότεινε ούτε δέχτηκε εκπτώσεις από το δικαίωμα ιδιοκτησίας σε σχέση με τις προτάσεις Γκάλι ή ακόμα εκείνες του Κουεγιάρ.

Επίσης όλοι οι υποψήφιοι Πρόεδροι μιλούσαν για λύση σύμφωνα με τις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών, των διεθνών δικαστηρίων, τις Συμφωνίες κορυφής, το Διεθνές Δίκαιο, τα ανθρώπινα δικαιώματα και (αργότερα προστέθηκε )και το Ευρωπαϊκό κεκτημένο.



3. Εφαρμογή


Η πρώτη φορά που έγιναν από μέρους την ελληνοκυπριακής πλευράς προτάσεις για παρεκκλίσεις από τις πιο πάνω αρχές που κατοχυρώνουν το δικαίωμα της ιδιοκτησίας ήταν με το Σχέδιο Ανάν από την κυβέρνηση Κληρίδη. Το Σχέδιο απορρίφθηκε.

Ο Πρόεδρος Χριστόφιας προεκλογικά επανέλαβε την ίδια δέσμευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα κ.λ.π. Με δήλωση του κυβερνητικού εκπροσώπου κ. Στέφανου Στεφάνου 18/9/2009 ανακοινώθηκε ότι το Εθνικό Συμβούλιο αποφάσισε ότι « η λύση πρέπει να συνάδει με το Διεθνές Δίκαιο τις Ευρωπαϊκές αρχές και αξίες, το Κοινοτικό Δίκαιο καθώς και με τις Διεθνείς Συμβάσεις για τα ανθρώπινα Δικαιώματα».

Στο ίδιο ανακοινωθέν τονίζεται η ανάγκη αποκατάστασης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων όλων των Κυπρίων, περιλαμβανομένου του δικαιώματος των προσφύγων για επιστροφή στα σπίτια και στις περιουσίες τους, ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη λύση. «Πρέπει», λέει το ίδιο ανακοινωθέν, «να διατρανωθεί ο σεβασμός και αποκατάσταση στις 4 ελευθερίες και να αποκλεισθούν οι μόνιμες παρεκκλίσεις από το Ευρωπαϊκό κεκτημένο».

Οι προτάσεις του κ. Χριστόφια για το περιουσιακό στην πρώτη φάση μιλούσαν για δικαίωμα του ιδιοκτήτη και ήταν σύμφωνες με τις προεκλογικές του δεσμεύσεις και τις σχετικές αρχές.

Όμως οι δεσμεύσεις αυτές και οι αρχές προστασίας του δικαιώματος ιδιοκτησίας καταστρατηγήθηκαν και παραβιάστηκαν για πρώτη φορά στην ιστορία του κυπριακού με τις πρόσφατες προτάσεις για το περιουσιακό διότι έδωσαν δικαιώματα στον παράνομο χρήστη. Σ ε ορισμένες δε περιπτώσεις μάλιστα θέτουν τα προβλήματα του πιο ψηλά από τις ανάγκες του ιδιοκτήτη. Και διότι το δικαίωμα αποκατάστασης της ιδιοκτησίας αχρηστεύεται διαφοροτρόπως.

Από τον «χρήστη» δεν εξαιρέθηκαν ούτε οι έποικοι ούτε οι αλλοδαποί και άλλοι παράνομοι επεμβασίες που με καμία λογική δεν μπορούσαν να είχαν νόμιμα συμφέροντα ή νόμιμα δικαιώματα.

Η απόδοση των περιουσιών στους νόμιμους ιδιοκτήτες υποβλήθηκε σε ακαθόριστα κριτήρια, γεγονός ασυμβίβαστο με την προστασία της ιδιοκτησίας.

Έγινε δεκτό ότι οι ιδιωτικές περιουσίες που χρησιμοποιούνται για σκοπούς «δημόσιας ωφέλειας» στην υπό κατοχή περιοχή δεν θα επιστρέφονται στους ιδιοκτήτες γεγονός ασυμβίβαστο με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου όσον αφορά τέτοια καθεστώτα ο δε όρος «δημόσια ωφέλεια» φαίνεται απροσδιόριστος.

Το δικαίωμα αποκατάστασης της ιδιοκτησίας αχρηστεύεται σε διάφορες περιπτώσεις όπως στα εξής παραδείγματα:
-όταν π.χ. ο χρήστης, έποικος ή άλλος παράνομος κάτοχος της περιουσίας, θα υποστεί «δυσανάλογη ταλαιπωρία σε σύγκριση με την ικανοποίηση της επιθυμίας του ιδιοκτήτη

-όταν ο χρήστης δεν βρίσκει άλλη διαθέσιμη περιουσία που να του δίνει ανάλογο εισόδημα,

- όταν το μερίδιο του ιδιοκτήτη δεν τον καθιστά δικαιούχο σε ένα ξεχωριστό τεμάχιο,

-όταν δεν υπάρχει διεκδίκηση της περιουσίας μέσα σε δύο χρόνια,

-όταν ο ιδιοκτήτης δεν υποβάλλει την αίτηση του προσωπικά,

- όταν η τύχη της περιουσίας τους είναι η μη επιστροφή διότι συγκρούεται με κάποια ακαθόριστα κριτήρια,

-όταν η επιθυμία του χρήστη και η επιλογή του ιδιοκτήτη δεν συμπίπτουν και μια ρατσιστική επιτροπή αποφασίζει με βάση τα κριτήρια την μη αποκατάσταση του ιδιοκτήτη,

-όταν ο ιδιοκτήτης δεν έχει την οικονομική δύναμη να πληρώσει τις παράνομες βελτιώσεις ή αναπτύξεις που έγιναν στην περιουσία του στα κατεχόμενα.

- όταν ο σημερινός ιδιοκτήτης δεν είχε ιδιοκτησία πέραν των 10 ετών όταν απώλεσε κατοχή της περιουσίας του.

-όταν η συνολική έκταση της περιουσίας του ξεπερνά τις 7500 τ.μ.

-όταν η περιουσία είναι πρακτικά αδύνατο να αποκατασταθεί, ενώ δεν υπάρχει περίπτωση ακίνητης περιουσίας που είναι αδύνατο να επιστραφεί στον ιδιοκτήτη.

Στις προτάσεις γίνεται παραδοχή ότι αυτές παρεκκλίνουν από το Ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Με λίγα λόγια, οι προτάσεις για το περιουσιακό παραβιάζουν τις αρχές για την νομική κατοχύρωση των περιουσιών και τις σχετικές πολιτικές διακηρύξεις και συμφωνίες. Στην ουσία μάλιστα αποτελούν και ανεπίτρεπτες επεμβάσεις στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας και καθιστούν τον ελληνοκύπριο συνομιλητή υπόλογο γι’ αυτές έναντι των ιδιοκτητών. Από πλευράς πολιτικής, συνιστούν υπέρβαση αρμοδιότητας, περιφρόνηση της λαϊκής θέλησης, κατάχρηση εξουσίας, αντιδημοκρατική συμπεριφορά και τεράστια ζημιά στο εθνικό μας θέμα γενικότερα. Και το ερώτημα είναι:

Με ποιο δικαίωμα νομικό, ηθικό, πολιτικό έκανε τις προτάσεις αυτές ο ελληνοκύπριος συνομιλητής κ. Χριστόφιας;