The Last Utopia: Human Rights in History

Samuel Moyn
The Last Utopia: Human Rights in History
Harvard University Press, 2010

Της Belinda Cooper
The New York Times Book Review

Τα ανθρώπινα δικαιώματα βρίσκονται στο επίκεντρο των διεθνών συζητήσεων, αλλά ενώ το γεγονός αυτό παρουσιάζεται συχνά ως το αποκορύφωμα μιας παράδοσης αιώνων, ο Samuel Moyn, καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Κολούμπια, έχει διαφορετική άποψη. Η σύγχρονη έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, λέει στο “The Last Utopia”, διαφέρει ριζικά από παλαιότερες διεκδικήσεις των δικαιωμάτων, όπως αυτές που προέκυψαν από την Αμερικανική και Γαλλική επανάσταση.

Σύμφωνα με τον Moyn, τα ανθρώπινα δικαιώματα στη σημερινή τους μορφή -που ισχύουν για όλους και προστατεύονται διεθνώς- δεν μπορούν να εντοπιστούν ούτε στο Διαφωτισμό, ούτε στις ανθρωπιστικές παρορμήσεις του 19ου αιώνα, ούτε στις επιπτώσεις του Ολοκαυτώματος, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αντ ' αυτού, θεωρεί ότι χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1970, γεγονός που επιβεβαιώνεται από την προσπάθεια του προέδρου Τζίμι Κάρτερ να καταστήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα έναν από τους πυλώνες της εξωτερικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το σημερινό κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα προέκυψε «φαινομενικά από το πουθενά», λέει ο Moyn, ως μια ηθική απάντηση στην απογοήτευση από τα επαναστατικά πολιτικά έργα, συγκεκριμένα τους αγώνες για την αντι-αποικιακή ανεξαρτησία κατά τη δεκαετία του 1950 και του '60. Η ιδέα ότι η διεθνής νομική προστασία εφαρμόζεται απευθείας στα άτομα, έξω από την εξουσία των κυβερνήσεών τους, είναι πράγματι ένα πρόσφατο φαινόμενο. Ωστόσο, ο Moyn απορρίπτει την εκστρατεία εναντίον της δουλείας και την ανάπτυξη των νόμων του πολέμου στον 19ο αιώνα, επειδή δεν είχαν διατυπωθεί ρητά σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ωστόσο, και οι δύο περιπτώσεις περιείχαν καθολικές και διεθνιστικές πτυχές. Ο Moyn παραλείπει, επίσης, να εξηγήσει πώς ένας παλιός διεθνής οργανισμός, όπως ο Ερυθρός Σταυρός, διέφερε από τις σύγχρονες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που περιγράφει.

Ο Moyn υποστηρίζει ότι το Ολοκαύτωμα διαδραμάτισε σχετικά μικρό ρόλο στις μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο συζητήσεις για τα δικαιώματα και ορθώς μας υπενθυμίζει ότι το δικαστήριο της Νυρεμβέργης, το οποίο καταδίκασε ηγέτες των Ναζί για εγκλήματα πολέμου, δεν επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στη γενοκτονία των Εβραίων. Όμως, αγνοεί την κρίσιμη συμβολή της Νυρεμβέργης στην ανάπτυξη του σύγχρονου κινήματος για τα ανθρώπινα δικαιώματα: για πρώτη φορά, το διεθνές δίκαιο εφαρμοζόταν άμεσα σε εγκλήματα κατά των ατόμων σε ένα φόρουμ που ξεπερνούσε τα εθνικά σύνορα.

Την ίδια στιγμή, ο Moyn υπερεκτιμά το βαθμό στον οποίο τα ανθρώπινα δικαιώματα σήμερα υπερισχύουν της κυριαρχίας των κρατών. Οι διεθνείς συνθήκες που αποσκοπούν στην προστασία των ατόμων εξακολουθούν να κατευθύνονται προς τις εθνικές κυβερνήσεις, οι οποίες παραμένουν η πρώτη γραμμή άμυνας, ακόμη και στον σύγχρονο κόσμο της παγκοσμιοποιημένης σκέψης.

Στο τέλος, τα βασικά αποδεικτικά στοιχεία του Moyn για να θεωρήσουμε τη δεκαετία του 1970 ως την εποχή που πραγματοποιήθηκε μια επανάσταση στα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι τα άκαρπα βήματα του Κάρτερ να εντάξει τα ανθρώπινα δικαιώματα στην εξωτερική πολιτική και οι συμφωνίες του Ελσίνκι, το 1975, με τη Σοβιετική Ένωση. Αλλά αν κάποιος πρέπει να βρει ένα πρόσφατο σημείο εκκίνησης, μια πιο κατάλληλη δεκαετία θα ήταν η δεκαετία του 1990, όταν οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων πραγματικά άνθισαν και τα διεθνή ποινικά δικαστήρια έγιναν πραγματικότητα. Ήταν αναμφισβήτητα η κατάρρευση των μπλοκς του ψυχρού πολέμου, πολύ περισσότερο από ότι το τέλος της αποικιοκρατίας, που επέτρεψε στα διεθνή ανθρώπινα δικαιώματα να αναδειχθούν ως ένα βιώσιμο πρόγραμμα, παρά ένα εργαλείο προπαγάνδας που χρησιμοποιείται από ανταγωνιστικά πολιτικά συστήματα. Εάν το επιχείρημα του Moyn δεν είναι πειστικό, είναι σε μεγάλο βαθμό επειδή είναι εύκολο να κατασκευαστεί μια εναλλακτική ιστορία από τη δική του.