Ποιος κυβερνά τελικά στη Ρωσία;

Του Clifford J. Levy
The New York Times

Μόσχα – Ο πρόεδρος Ντίμτρι Μεντβέντεφ επανειλημμένα υπέμεινε στωικά στο ερώτημα αν όντως κυβερνά τη Ρωσία ή είναι απλά μία «μαριονέτα» χειριζόμενη επιδέξια από τον Βλαδιμίρ Πούτιν, τον πρώην και πιθανότατα, τον μελλοντικό πρόεδρο. Την Τρίτη ο κ. Μεντβέντεφ προχώρησε σε μία κίνηση που στόχο είχε να διαλύσει τις όποιες αμφιβολίες απομακρύνοντας από την θέση του έναν πανίσχυρο πολιτικό αντίπαλο, τον επί πολλά χρόνια δήμαρχο της Μόσχας, ο οποίος τον τελευταίο καιρό προσπάθησε να μειώσει τον Ρώσο πρόεδρο παρουσιάζοντας τον ως ανίκανο να διοικήσει το Κρεμλίνο.

Η απόφαση του κ. Μεντβέντεφ αποσκοπούσε στο να καταστήσει σαφές στην πολιτική τάξη της Ρωσίας ότι είναι ένας αποφασιστικός ηγέτης και σοβαρός υποψήφιος για την προεδρία στις εκλογές του 2012. Όπως επισήμανε ο πολιτικός αναλυτής Λεονίτ Ραζτικόφσκι «ο κ. Μεντβέντεφ ξεδίπλωσε τις εξουσίες της δικής του προεδρίας, και για πρώτη φορά εδώ και δυόμισι χρόνια, απέδειξε ότι είναι αυτός ο πρόεδρος. Έστειλε επίσης ένα σοβαρό πολιτικό μήνυμα για τις προθέσεις του το 2012.»


Διφορούμενες δηλώσεις Πούτιν
Ωστόσο όπως συμβαίνει κατεπανάληψη στη Ρωσία όπου οι προθέσεις των πολιτικών είναι δύσκολο να προβλεφθούν, υπάρχει και μία διαφορετική θεώρηση για το κλίμα που δημιουργείται από την απομάκρυνση του δημάρχου Γιούρι Λουσκόφ. Ο κ. Μεντβέντεφ επικρίνεται για το ότι άργησε να παύσει τον επί σχεδόν δύο δεκαετίες δήμαρχο, γεγονός που έπληξε σε μεγάλο βαθμό την εικόνα του.

Ορισμένοι πολιτικοί έδωσαν την ερμηνεία ότι ο κ. Μεντβέντεφ δεν έδρασε αποφασιστικά επειδή ανέμενε να λάβει την συγκατάθεση του κ. Πούτιν, και πως ο κ. Πούτιν διατηρεί σαφώς καλύτερες σχέσεις με τον κ. Λουσκόφ, σε αντίθεση με τον Ρώσο πρόεδρο. Με άλλα λόγια, ο κ. Πούτιν, νυν πρωθυπουργός της Ρωσίας, εξακολουθεί να είναι το αφεντικό. Ενδεικτική είναι επίσης η στάση που τήρησε ο κ. Πούτιν σχολιάζοντας την παύση Λουσκόφ. Πρώτα έπλεξε το εγκώμιο του τέως δημάρχου και ακολούθως εξέφρασε υποστήριξη στην απόφαση του κ. Μεντβέντεφ.

Αντίθετα, ο ίδιος ο κ. Μεντβέντεφ από την Κίνα όπου βρισκόταν, ήταν πιο ξεκάθαρος. «Είναι δύσκολο να συνεχιστεί μία κατάσταση στην οποία ο κυβερνήτης και ο πρόεδρος της Ρωσίας, ως ο ανώτατος διοικητής, μπορούν να συνεχίσουν να συνεργάζονται από την στιγμή που ο πρόεδρος έχει απολέσει την εμπιστοσύνη του στον επικεφαλής της περιοχής» τόνισε με έμφαση. Νομικά, η θέση του δημάρχου της Μόσχας είναι ισόβαθμη με αυτήν του περιφερειακού κυβερνήτη. Ο κ. Πούτιν, ο οποίος δεν δικαιούταν να διεκδικήσει για τρίτη συνεχή θητεία την προεδρία, δεν έχει ακόμη ανακοινώσει αν θα είναι υποψήφιος το 2012. Ωστόσο τόσο αυτός όσο και ο κ. Μεντβέντεφ έχουν δηλώσει ότι θα ανταλλάξουν απόψεις για το ποιος θα κατέλθει ως υποψήφιος, αφήνοντας ταυτόχρονα να εννοηθεί ότι δεν θα είναι ανθυποψήφιοι.

Το Κρεμλίνο κατηγορεί ο Λουσκόφ
Από πλευράς του ο κ. Λουσκόφ δεν προέβη σε σχόλιο, αν και δήλωσε ότι απέστειλε επιστολή στον κ. Μεντβέντεφ την Δευτέρα το βράδυ, η οποία κυκλοφόρησε στα μέσα ενημέρωσης την επομένη. Στην επιστολή κατηγορεί ανθρώπους του περιβάλλοντος Μεντβέντεφ για ενορχηστρωμένη προσπάθεια εναντίον του. «Η διοίκηση σας, αυτοτελώς ή μη, οδήγησε την πολιτική κατάσταση σε αδιέξοδο» τόνισε. Πρόσθεσε δε ότι άνθρωποι από το περιβάλλον του κ. Μεντβέντεφ ανέφεραν στον πρόεδρο πως «αν δεν απολύσεις τον Λουσκόφ, είσαι αδύναμος ηγέτης.»

Ο κ. Λουσκόφ υπήρξε σημαίνον στέλεχος στη Ρωσία για δύο δεκαετίες. Ωστόσο η επικριτική του στάση εναντίον του κ. Μεντβέντεφ, και η κατά τα φαινόμενα προσπάθεια του να προκαλέσει ρήξη στις σχέσεις του κ. Μεντβέντεφ και του κ. Πούτιν προκάλεσαν τριγμούς στην Ρωσική κυβέρνηση. Τα πρώτα σημάδια της διένεξης εμφανίστηκαν στις αρχές Σεπτεμβρίου, ότι ο κ. Λουσκόφ έγραψε ότι ο κ. Μεντβέντεφ υπαναχωρεί από την απόφαση για κατασκευή του αυτοκινητόδρομου μεταξύ Μόσχας και Αγίας Πετρούπολης, καλώντας ταυτόχρονα έμμεσα τον κ. Πούτιν να επανέλθει στην προεδρία.

Πετυχημένος πλην αυταρχικός
Το ίδιο διάστημα ο κ. Λουσκόφ δεχόταν σωρεία επικρίσεων για το ότι τον Αύγουστο βρισκόταν σε διακοπές ενώ η Μόσχα ψηνόταν στον καύσωνα και οι κάτοικοι της την εγκατέλειπαν λόγω του νέφους που είχε προκληθεί από τις καταστροφικές δασικές πυρκαγιές.

Ο 74χρονος κ. Λουσκόφ, ένας απότομος και απλοϊκός πολιτικός με προτίμηση στην μελισσοκομία και φορώντας καπελάκι που έφεραν οι εργάτες στην πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση, ανέλαβε δήμαρχος το 1992 και έκτοτε μετέτρεψε την Μόσχα σε σύμβολο της αναβίωσης της Ρωσίας. Σήμερα η Μόσχα έχει περισσότερους από δέκα εκατομμύρια κατοίκους, και η ανθούσα οικονομία της προσελκύει εργάτες όχι μόνο από κάθε γωνιά της Ρωσίας, αλλά και από άλλες πρώην Σοβιετικές δημοκρατίες.

Παρόλα αυτά, ο κ. Λουσκόφ τύγχανε επικρίσεων ότι συμπεριφερόταν ως απόλυτος άρχοντας, φιμώνοντας τους διαφωνούντες και επιτρέποντας στην διαφθορά να ανθήσει. Στη διάρκεια της θητείας του, η σύζυγος του Γιελένα Μπαρουτίνα, εξασφάλισε τα συμβόλαια για τις περισσότερες οικοδομικές εργασίες στη Μόσχα, γεγονός που την ανέδειξε σε μία από τις πιο πλούσιες γυναίκες στον κόσμο.

Αρχικά ο δήμαρχος της Μόσχας εκλεγόταν, εντούτοις ο κ. Πούτιν όταν ήταν πρόεδρος προώθησε αλλαγές ώστε αυτός να διορίζεται, μέρος της προσπάθειας του να εδραιώσει την κυριαρχία του στο Κρεμλίνο. Τόσο από τον δήμαρχο της Μόσχας, όπως και από τους υπόλοιπους περιφερειακούς άρχοντες στη Ρωσία, αναμένεται να είναι πιστοί υποστηρικτές του Κρεμλίνου και του κυβερνώντος κόμματος Ενωμένη Ρωσία.