1848: Year of Revolution

Mike Rapport
1848: Year of Revolution
Basic Books, 2009


Του Gary J. Bass
Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον
New York Times Book Review


Το 2008 δεν ήταν ένας χρόνος αλλαγών. Το 1848 ήταν. Από μια πλευρά της Ευρώπης ως την άλλη, εξερράγη μια σειρά από φιλελεύθερες επαναστάσεις που καταβαράθρωσαν κυβερνήσεις από την Γαλλία, την Ουγγαρία έως και τις μικρές πολιτείες της Γερμανίας και της Ιταλίας.

Στο “1848: Year of Revolution”, στο καινούργιο αυτό πόνημα, ο Μάικ Ραπόρτ περιγράφει τις εξεγέρσεις εκείνου του χρόνου και παράλληλα καθιστά αντιληπτή της απήχηση τους σήμερα. Οι επαναστάτες είχαν να αντιμετωπίσουν προκλήσεις που μοιάζουν με αυτές που ορθώνονται μπροστά μας σήμερα. Είχαν να παλέψουν με τον δαίμονα του εθνικισμού που απειλούσε να τραβήξει μαζί του στο βούρκο των εθνοτικών συγκρούσεων όλες τις φιλελεύθερες επαναστάσεις. Είχαν ανάγκη να θεσπίσουν καινούργιες συνταγματικές τάξεις που θα καθησύχαζαν τον βίαιο ριζοσπαστισμό. Και μαζί με όλα αυτά έπρεπε να τιθασεύσουν την μεγάλη φτώχια και την κοινωνική μιζέρια των μόλις πρόσφατα ενδυναμωμένων μαζών, οι οποίες διακατέχονταν από απίθανες προσδοκίες όσον αφορά την οικονομική τους ανάπτυξη και την κοινωνική ισότητα.

Ο Ραπόρτ, λέκτορας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Στέρλινγκ στη Σκωτία, αρχίζει το βιβλίο εξηγώντας ότι η Ευρωπαϊκή τάξη είχε παγώσει από το τέλος των Ναπολεόντιων πολέμων το 1815 και ο συντηρητισμός είχε επιβληθεί από τα βασιλικά δικαστήρια. Κατά την διάρκεια μια βαθιάς οικονομική κρίσης την δεκαετία του 1840, η απεγνωσμένη μιζέρια των αγροτών, των τεχνητών και των φτωχών ήταν καταλυτική στην δημιουργία ενός κύματος λαϊκής οργής εναντίον του συντηρητικού αυτού συστήματος. 

Τα αιτήματα των μαζών ήταν αυτά που θεωρούμε σήμερα συστατικά του δημοκρατικού δόγματος: ελευθερία του λόγου, ανεξιθρησκία, ένορκες δίκες. Παρά όμως τις ευγενείς τους προσδοκίες, οι επαναστάτες αγκάλιασαν την βία. Οι εξεγέρσεις ήταν ευρέως διαδεδομένες. Όλα άρχισαν από μιαν εξέγερση στο υπό Αυστριακή διοίκηση Μιλάνο, η οποία ακολουθήθηκε από μιαν επανάσταση στη Σικελία. Στο Παρίσι, οι εξεγερθέντες συγκρούστηκαν με την αστική φρουρά προκαλώντας εξεγέρσεις σε όλη την πόλη. Οι Γερμανοί εργάτες και οι φιλελεύθεροι, ενθουσιασμένοι από τα νέα που έφτασαν από το Παρίσι, κατέκλυσαν τους δρόμους. Στην Ουγγαρία, ο Λάζος Κόσσουθ, ένας ευγενής που μεταμορφώθηκε σε επαναστάτη εναντίον της Αυστριακής ηγεμονίας, βρόντηξε απαιτώντας αυτοδιοίκηση και ελευθερία από τον ζυγό του Μεττερνιχιακού συστήματος. Στη Βιέννη, τα στρατεύματα άνοιξαν πυρ εναντίον των εξεγερμένων μαζών… Ακόμα και στην αντιδραστική Πρωσία, όπου οι στρατιώτες έβαλαν κατά του λαού στο Βερολίνο με βλήματα πυροβολικού, ο βασιλιάς αναγκάστηκε να τους δώσει σύνταγμα. Οι μόνες περιοχές που δεν έζησαν το επαναστατικό πνεύμα των καιρών, ήταν η Βρετανία – όπου η αστική τάξη είχε ήδη καταφέρει συνταγματική κυβέρνηση – και η Ρωσία, όπου ο Τσάρος κατέστειλε τις τάσεις για εξέγερση από την αρχή…μια καταστολή την οποία θα πλήρωνε η Ρωσία αργότερα…

Όταν όμως οι επαναστάτες προσπαθούσαν να εγκαταστήσουν τις δομές που θα επέτρεπαν την κοινωνική και την οικονομική πρόοδο η παλαιά συντηρητική τάξη κατάφερε να επιβληθεί εκ νέου. Η φιλελεύθερη κυβέρνηση στην Ουγγαρία εξουδετερώθηκε από εισβολές με αρχή την Αυστρία και την Γερμανία. Στη Γερμανία η αποξένωση μετά το 1848 τροχοδρόμησε πειράματα με την δικτατορία. Στην Γαλλία ο Λουή Ναπολέων Βοναπάρτης διέπραξε πραξικόπημα το 1851 και σκότωσε όλους του αντιφρονούντες προτού επιβληθεί ως ο Αυτοκράτωρ Ναπολέων ο 3ος. 
Προσφέροντας μια λεπτομερέστατη ιστορία, ο Ραπόρτ δημιουργεί μια ατμόσφαιρα όπου δεν μπορείς παρά να διακρίνεις ένα βαθύ σεβασμό για τους μετ-επαναστάτες όπως ο Μαντέλα και ο Χαβέλ, η οποίοι ναι μεν ηγηθήκαν επαναστάσεων αλλά είχαν την τόλμη να κάνουν εκείνες τις απαραίτητες συγκαταθέσεις που αποτελούν το ζωτικό αίμα της δημοκρατίας. Εν τέλη είναι αυτό που ακολουθεί το οποίο μετρά: η καθημερινότητα η οποία έχει ανάγκη μιας λειτουργικής κυβέρνησης.