Nixon and Mao: The Week the Changed the World

Margaret Macmillan
Nixon and Mao: The Week the Changed the World
Random House, 2008


Tου Orville Schell
Washington Post Book Review 

Τι είπαν ο Νίξον, ο Κίσινγκερ και ο Μάο Τσετούνγκ στην συνάντηση τους στο Πεκίνο τον Φεβρουάριο του 1972; «Ο Κίσινγκερ δεν μοιάζει με μυστικό πράκτορα», αστειευόταν ο Αμερικανός πρόεδρος Νίξον στον Μάο. «Είναι ο μόνος άνθρωπος που ξέρω που μπορεί να ταξιδέψει στο Παρίσι και στο Πεκίνο χωρίς να τον πάρει χαμπάρι κανείς εκτός από τα κορίτσια της πόλης».
«Ούτε αυτές με πήραν χαμπάρι», είπε ο Κίσινγκερ. «Τις είχα για άλλοθι».
«Όποιος καταφέρνει να έχει γυναίκες για άλλοθι είναι ο καλύτερος διπλωμάτης του κόσμου» καυχήθηκε ο Νίξον.

Ο σκοπός της συνάντησης ήταν φυσικά πιο σοβαρός από τις «γυναικοδουλειές» τους. Από τότε που ο Κίσιγκερ ταξίδεψε κρυφά στο Πεκίνο το 1971 γράφτηκαν δεκάδες βιβλία για τον ρόλο των διαπραγματεύσεων που ακολούθησαν στη σχέση των δύο αντιπάλων. Μόνο η Μάργκαρετ Μακμίλαν, συγγραφέας του εξίσου επιτυχημένου «Paris 1919», αποδίδει πλήρως όλες τις πτυχές των ιστορικών αυτών διαπραγματεύσεων.

Η πρωτοβουλία αυτή επαναπροσδιόρισε τις συμμαχίες του Ψυχρού Πολέμου, εξισορροπώντας την δύναμη της Μόσχας με τη βελτιωμένη σχέση Ουάσιγκτον και Πεκίνου. Ο Νίξον είχε γράψει το 1967 στο «Foreign Affairs» οτι «δεν μπορούμε μακρυπρόθεσμα να αφήσουμε την Κίνα έξω από την κοινωνία των εθνών να γιγαντώνει τις ψευδαισθήσεις της και να τρέφει τα μίση της». Ο Νίξον μείωσε τις πιθανότητες πολέμου με την Κίνα πετυχαίνοντας υποχωρήσεις από την Σοβιετική Ένωση στη συνθήκη SALT I για τα πυρηνικά όπλα, ενώ έδωσε στο Βόρειο Βιετνάμ να καταλάβει οτι δεν μπορούσε να υπολογίζει στις υποσχέσεις της Κίνας για «απελευθέρωση» της Ινδοκίνας.

Ο Κίσινγκερ κατηγορείται ότι ως σύγχρονος Μακιαβέλι περιφρονούσε τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και πρόδιδε παλιές συμμαχίες. Ο στόχος του, γράφει η Μακμίλαν, ήταν να «απαλλάξει την εξωτερική πολιτική από τους συναισθηματισμούς». Ένας άλλος διπλωμάτης ίσως ένιωθε άβολα και μόνο στη σκέψη της διαπραγμάτευσης με μια Λενινιστική δικτατορία η οποία βασάνιζε τον πληθυσμό της στο όνομα της Μαρξιστικής επανάστασης, αλλά ο Κίσιγκερ δεν μπορούσε να αγνοήσει τις πραγματικότητες.

Η Μακμίλαν έχει στην διάθεση της μια ομάδα μυθικών σχεδόν χαρακτήρων με τεράστιες ικανότητες και ανασφάλειες, υπερμεγέθεις εγωισμούς, ωκεανούς ματαιοδοξίας και τραγικά μειονεκτήματα. Ο Νίξον «θα γινόταν ένας μεγάλος άντρας αν κάποιος τον αγαπούσε και λίγο», είχε πει ο Κίσινγκερ. Ο Νίξον από την άλλη αποκαλούσε τον Κίσινγκερ ιδιοφυία, προσθέτοντας όμως ότι κάποιες φορές χρειαζόταν να τον «κανακεύεις και να τον μεταχειρίζεσαι σαν να ήταν εύθικτο παιδί».

Ο Κίσινγκερ πάντα θαύμαζε τον Τσου Εν Λάι, πρωθυπουργό της Κίνας, σε σημείο μάλιστα κολακείας. «Γέμιζε το δωμάτιο, όχι με την φυσική του παρουσία όπως έκαναν ο Μάο ή ο Ντε Γκωλ, αλλά με μια αίσθηση πειθαρχίας και αυτοέλεγχου, σαν συσπειρωμένο ελατήριο», είχε για αυτόν ο Κίσινγκερ. Ο σεβασμός αυτός δεν έβρισκε πάντα ανταπόκριση από τους Κινέζους. Ο Τσου Εν Λάι έλεγε πως ο Νίξον προσέγγισε το Πεκίνο σαν πόρνη «ντυμένη με τα καλά της που έρχεται μόνη της στην πόρτα σου». Ο Μάο περιέγραψε τον Κίσινγκερ σαν «έναν αστείο ανθρωπάκο που έτρεμε από τα νεύρα κάθε φορά που με συναντούσε».

Η συγγραφέας μας θυμίζει πως το εθνικό συμφέρον κάποτε εξυπηρετείται διατηρώντας καλές σχέσεις με τον εχθρό, ακόμα και δικτατορίες. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια χώρα με χειρότερες σχέσεις με την Αμερική από την κομμουνιστική Κίνα. Κι όμως, οι προσπάθειες των Κίσινγκερ και Νίξον έθεσαν νέα βάση στη σχέση των δύο εχθρών, η οποία αν και δεν άλλαξε την Κίνα, άλλαξε τον κόσμο.