Wars, Guns, and Votes: Democracy in Dangerous Places

Paul Collier 
Wars, Guns, and Votes: Democracy in Dangerous Places
Harper, 2009

Kenneth Roth 
The New York Times Book Review

Κάθε κυβέρνηση σήμερα επιζητεί την νομιμοποίηση μέσω της δημοκρατίας, ακόμα και στις δικτατορίες. Έτσι βλέπουμε μια «αποδοχή» της δημοκρατίας από ηγέτες όπως τον Πούτιν και τον Μουγκάμπε. Οι ηγέτες αυτού του τύπου συνδυάζουν βίαιες τακτικές, δόλιες μεθόδους και την καταστολή της αντίθετης γνώμης για να είναι βέβαιοι πως οι εκλογές δεν θα απειλήσουν τη θέση τους.

Λόγω οικονομικών και στρατηγικών συμφερόντων η Δύση κλείνει τα μάτια στην απουσία ουσιαστικής δημοκρατίας και συμβιβάζονται με μια φάρσα που είναι δημοκρατία μόνο στο όνομα. Η κοινή λογική υποδεικνύει πως οι εικονικές δημοκρατίες είναι εκ φύσεως ασταθείς μια και η δυσαρέσκεια των πολιτών που δεν εκλέγουν τους ηγέτες τους συσσωρεύεται με την πάροδο του χρόνου και η βίαια αντίδραση φαντάζει όλο και πιο ελκυστική. Στο βιβλίο «Wars, Guns, and Votes» ο Πωλ Κόλιερ, καθηγητής οικονομικών στην Οξφόρδη, εξετάζει την ιδέα αυτή στατιστικά.

Ο Κόλιερ ασχολείται με τις κυβερνήσεις του «φτωχότερου δισεκατομμυρίου» του παγκόσμιου πληθυσμού στις 58 φτωχότερες χώρες. Το κύριο συμπέρασμα του είναι ότι η επιφανειακή δημοκρατία «αυξάνει την πολιτική βία αντί να την μειώνει». Αν και κατά τη διάρκεια της εκλογικής αναμέτρησης οι εντάσεις απαλύνονται μέσω της πολιτικής, η βία εύκολα ξαναφουντώνει όταν τελειώσει η ψηφοφορία μια και οι πολιτικές που ακολουθούν οι κυβερνήσεις για να μείνουν στην εξουσία δεν λαμβάνουν συνήθως υπόψη το κοινό καλό.

Η εθνική ταυτότητα σε πολλές από αυτές τις χώρες είναι ένα ιδιαίτερο εμπόδιο. Όταν οι ψηφοφόροι επιλέγουν με βάση την εθνική καταγωγή του υποψηφίου αντί τις ικανότητες του, οι κυβερνήσεις δεν έχουν κανένα απολύτως κίνητρο να κάνουν καλά τη δουλειά τους. Η ψήφος σε τέτοιες περιπτώσεις είναι κυρίως ένα μέσο έκφρασης υποστήριξης ανάλογο με το να φοράει κανείς το κασκόλ της ομάδας του. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, για να ανθίσει η δημοκρατία σε αυτές τις χώρες πρέπει «σταδιακά μια νέα εθνική ταυτότητα να αντικαταστήσει τις εθνοτικές». 

Η εμμονή της Δύσης με τις εκλογές πηγάζει από τον ψυχροπολεμικό φόβο των Σοβιετικών για την κάλπη που δημιούργησε την εντύπωση πως «η διεξαγωγή εκλογών είναι από μόνη της μια νίκη. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι δύσκολο να κλέψεις εκλογές και μόνο λίγοι δικτάτορες το αποφεύγουν». Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να ξεχάσουμε τη δημοκρατία, αλλά ότι πρέπει να αποφύγουμε τις απομιμήσεις.

Αν όμως η περιορισμένη δημοκρατία αυξάνει την πολιτική βία στις φτωχότερες χώρες, η τάση αναστρέφεται όταν το κατά κεφαλήν εισόδημα ξεπεράσει τα 2700 δολάρια. Οι ευπορότεροι ψηφοφόροι είναι πιθανότερο να διαμαρτυρηθούν αν η κυβέρνηση δεν είναι υπόλογη στο λαό. Στην Κίνα, όπου το εισόδημα έχει ξεπεράσει αυτό το όριο, ο κίνδυνος πολιτικής βίας αυξάνεται όσο η χώρα δεν εκδημοκρατίζεται.

Οι λύσεις που προτείνει ο Κόλιερ δεν είναι ιδιαίτερα σωστές. Για παράδειγμα προτείνει οι Δυτικές κυβερνήσεις να αποδέχονται στρατιωτικά πραξικοπήματα όταν μια εκλογική ανάμετρηση δεν είναι δημοκρατική, υποστηρίζοντας πως αυτό θα δώσει ισχυρό κίνητρο στους ηγέτες να μην κλέψουν. Επίσης ο Κόλιερ πως η Δύση πρέπει να προστατεύει ενεργά εκλεγμένες κυβερνήσεις από την απειλή πραξικοπήματος, διαφωνώντας όμως με επεμβάσεις για ανθρωπιστικούς λόγους τις οποίες αποκαλεί κυνικά «περιττές φαντασιώσεις». 

Όπως και να κρίνουμε τις προτάσεις του βιβλίου δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι η εμπειρική του προσέγγιση είναι μια σημαντική προσθήκη στις ιδέες της Δύσης για τη δημοκρατία στα φτωχότερα κράτη.