Αριστερή στροφή στο Ελ Σαλβαδόρ

Των Blake Schmidt και Elizabeth Malkin
The New York Times 

Πρώτη προτεραιότητα του Μαουρίσιο Φούνες, ηγέτη του αριστερού πρώην αντάρτικου κινήματος «Φαραμπούντο Μαρτί», μετά την πρόσφατη νίκη του στις προεδρικές εκλογές στο Eλ Σαλβαδόρ, ήταν να καθησυχάσει τους πολιτικούς του αντιπάλους. «Το είπα και θέλω να το επαναλαμβάνω. Η κυβέρνησή μου θα διαπνέεται από πνεύμα εθνικής ενότητας. Αυτό σημαίνει ότι από αυτή τη στιγμή, η αντιπαράθεση και η εκδίκηση θα πάψουν», είπε ο κ. Φούνες στα πλήθη των ψηφοφόρων του, βράδυ της 15ης Μαρτίου.

Το γεγονός, όμως, ότι ο κ. Φούνες αναγκάσθηκε να τονίσει ιδιαίτερα ότι δεν σχεδιάζει να προχωρήσει σε νομικές διώξεις των πολιτικών εχθρών του, από την εποχή του βίαιου εμφυλίου στη χώρα, αποδεικνύει σε ποιο βαθμό επηρεάζεται η πολιτική σκηνή από τις συνέπειες του πολέμου.

Αν και προεκλογικά έλαβε τη δέσμευση να κυβερνήσει με μετριοπάθεια, ο κ. Φούνες θα αντιμετωπίσει εσωκομματικές πιέσεις για μετατόπιση προς τα Αριστερά. Το κόμμα Φαραμπούντο Μαρτί (FMLN) διαθέτει στην ηγεσία του πολλούς από τους διοικητές του αντάρτικου, που κατέθεσαν τα όπλα μετά την ειρηνευτική συμφωνία η οποία έδωσε τέλος στον εμφύλιο. Έκτοτε, το FMLN είχε εξασφαλίσει κοινοβουλευτικές έδρες και ανέδειξε πολλούς δημάρχους, χωρίς ωστόσο να κατακτήσει την προεδρία.

Τα τραύματα του εμφυλίου
Το συντηρητικό κόμμα «Αρένα», από την πλευρά του, έχει να επιδείξει τέσσερις νίκες σε ισάριθμες προεδρικές αναμετρήσεις από το 1989. Υποστηριζόμενο από την επιχειρηματική τάξη της χώρας, το «Αρένα» προώθησε τη «σκληρή γραμμή» εναντίον των ανταρτών κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, που προκάλεσε τον θάνατο τουλάχιστον 75.000 ατόμων και την εξαφάνιση άλλων 8.000 στα χέρια ακροδεξιών ταγμάτων θανάτου, αλλά και του υποστηριζόμενου από τις ΗΠΑ στρατού.

Ο κ. Φούνες, πρώην δημοσιογράφος, μολονότι δεν πολέμησε στο αντάρτικο, είδε τον αδελφό του να πεθαίνει από πυρά αστυνομικών, μετά τη λήξη διαδήλωσης το 1980. «Δεν επιθυμούμε εκδίκηση. Θέλουμε μόνο να λάμψει η αλήθεια. Για το λόγο αυτόν, δεν πρόκειται να άρουμε το Νόμο Αμνηστίας του 1993, που καλύπτει τα εγκλήματα των παραστρατιωτικών ταγμάτων θανάτου», λέει ο Χάτο Χασμπούν, στενός συνεργάτης του κ. Φούνες, που συμμετείχε μαζί με τον σημερινό πρόεδρο στη μοιραία διαδήλωση του 1980. Η νίκη του FMLN σημαίνει ότι το Ελ Σαλβαδόρ γίνεται μία ακόμη χώρα της Αμερικής, που αποκτά αριστερή κυβέρνηση. Η Αριστερά στη Νότια και Κεντρική Αμερική δεν μπορεί, όμως, να περιγραφεί με μία φράση. Στη Βενεζουέλα, ο πρόεδρος Τσάβες βασίζεται στον λαϊκισμό, ενώ οι κυβερνήσεις Βραζιλίας και Χιλής έχουν υιοθετήσει πολιτικές φιλικές προς τους επενδυτές, που θυμίζουν περισσότερο εκείνες των Ευρωπαίων Σοσιαλδημοκρατών.


Πρότυπο ο Λούλα
Αφού εξελέγη, ο κ. Φούνες έκανε λόγο για «ασφαλή αλλαγή», υποσχόμενος να κυβερνήσει κατά τα πρότυπα του Βραζιλιάνου προέδρου Λούλα. Την ίδια στιγμή, δεσμεύθηκε να μην προχωρήσει σε εθνικοποιήσεις σημαντικών βιομηχανιών, να μην επιβάλει νέους φόρους, να διατηρήσει το αμερικανικό δολάριο ως εθνικό νόμισμα και να καλλιεργήσει περαιτέρω την στενή σχέση της χώρας του με την Ουάσιγκτον. Το FMLN, με το 51,3% των ψήφων, επικράτησε του συντηρητικού «Αρένα», που έλαβε ποσοστό 48,7%.

Το θέμα της ανακατανομής του πλούτου θα απασχολήσει, όμως, το FMLN μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Μαουρίσιο Φούνες, την 1η Ιουνίου. Ακόμη και για τα μέτρα της Λατινικής Αμερικής, το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών στο Σαλβαδόρ είναι αβυσσαλέο. Τα εισοδήματα του 10% των πλουσιότερων κατοίκων του Σαλβαδόρ είναι 57 φορές μεγαλύτερα από εκείνα του 10% των φτωχότερων συμπατριωτών τους, σύμφωνα με το ερευνητικό ινστιτούτο CEPR στην Ουάσιγκτον.

Πολυτάραχη ιστορία
Το Ελ Σαλβαδόρ αντιμετωπίσθηκε παραδοσιακά από την Ουάσιγκτον ως πεδίο δοκιμών της επεκτατικής πολιτικής των ΗΠΑ στην Κεντρική Αμερική. Η αγροτική εξέγερση του 1932, με κύριο αίτημα την αναδιανομή της γης και τον περιορισμό της επιρροής των μεγαλογαιοκτημόνων, γνωστών και ως οι «14 Οικογένειες», πνίγεται στο αίμα, με περισσότερους από 30.000 νεκρούς, από τον στρατό της χούντας του Αυγουστίνου Μαρτίνεζ. Μεταξύ των νεκρών συγκαταλέγεται και η ηγετική φυσιογνωμία του Κομμουνιστικού Κόμματος στον αγώνα των ακτημόνων, ο Αγκουστίνε Φαραμπούντο Μαρτί. Οι δικτατορίες, που διαδέχθηκαν η μία την άλλη μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, εμποδίζουν συστηματικά κάθε πολιτική και οικονομική μεταρρύθμιση, ευνοώντας τους γαιοκτήμονες-ιδιοκτήτες φυτειών καφέ. Η ενίσχυση της δράσης των ακροδεξιών παραστρατιωτικών ταγμάτων θανάτου στις αρχές της δεκαετίας του 1980, οδηγεί χιλιάδες στις τάξεις του αντάρτικου. Ειρηνευτική συνθήκη υπογράφει υπό την αιγίδα του ΟΗΕ το αντάρτικο με τον πρόεδρο Κριστιάνι, το 1991, που προσφέρει αμνηστία για εγκλήματα κατά τη διάρκεια του εμφυλίου.