Οι σχέσεις ΝΑΤΟ – Ρωσίας

Του Ανδρέα Πενταρά*


Στη δίνη της αντιπαράθεσης των δύο σχολών σκέψης που διαμορφώθηκαν το τελευταίο καιρό με αφορμή τη συμμετοχή ή όχι της Κύπρου στο Συνεταιρισμό για την Ειρήνη και των επιχειρημάτων που προβάλλονται εκατέρωθεν, οι δύο πλευρές ενέπλεξαν και τις σχέσεις της Ρωσίας με το ΝΑΤΟ. Οι μεν για να υποστηρίξουν ότι η για σαράντα χρόνια ηγέτιδα δύναμη του αντινατοϊκού πόλου, σήμερα είναι μέλος του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη, οι δε, για να πούν ότι αυτή η συμμετοχή έγινε από τον τ. πρόεδρο Γιέλτσιν, ο οποίος ήταν προσδεδεμένος στο άρμα της Δύσης ενώ σήμερα οι σχέση της Ρωσίας με το Συνεταιρισμό είναι αδρανής. Ποιά είναι όμως η πραγματικότητα γύρω από τις σχέσεις της Ρωσίας με το ΝΑΤΟ;

Η Ρωσία όπως είναι γνωστό είναι ένα από τα πρώτα μέλη που συμμετείχε στο πρόγραμμα του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη. Και όχι μόνο. Η Ρωσία συμμετείχε ενεργά στις συνομιλίες που προηγήθησαν της υπογραφής του προγράμματος αυτού, σκοπός του οποίου ήταν η παροχή συνδρομής εκ μέρους του ΝΑΤΟ προς τις πρώην κομμουνιστικές χώρες οι οποίες εξ αιτίας της μετάβασης από το ένα καθεστώς στο άλλο, αντιμετώπιζαν προβλήματα πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής αστάθειας, τα οποία με τη σειρά τους γεννούσαν εθνοτικές συγκρούσεις, λαθρομετανάσευση, τρομοκρατία, εγκληματικότητα, διακίνηση πυρηνικών υλικών κλπ. Αργότερα βέβαια στο Συνεταιρισμό για την Ειρήνη εντάχθηκαν και μη Νατοϊκές Ευρωπαϊκές χώρες, εξ αιτίας των πολλαπλών οφελημάτων που θα μπορούσαν να αντλήσουν από το φιλόδοξο αυτό πρόγραμμα.

Όμως η συνεργασία Ρωσίας –ΝΑΤΟ δεν έμεινε εδώ. Είναι γνωστό ότι καθόλη τη δεκαετία του 90 στη πολιτική και πνευματική ελίτ της Ρωσίας αναπτύχθηκε μια έντονη συζήτηση αν θα έπρεπε η Ρωσία να καταστεί πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ ή να παραμείνει σε μια ειδική σχέση με αυτό. Τελικά επικράτησε η δεύτερη άποψη και έτσι πέραν του γεγονότος ότι το 1994 κατέστη μέλος του προγράμματος του ΝΑΤΟ για το Συνεταιρισμό για την Ειρήνη, το 1997 ΝΑΤΟ και Ρωσία υπέγραψαν συμφωνία συνεργασίας στο στρατιωτικό τομέα και με βάση αυτή, δημιουργήθηκε ένα μόνιμο Συμβούλιο το οποίο λειτουργούσε σε συνεχή βάση στην έδρα του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες. Το Συμβούλιο αυτό αντικαταστάθηκε από το Κοινό Συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ρωσίας (ΝRC) το 2002, ύστερα από τη συνάντηση κορυφής μεταξύ των προέδρων Μπούς και Πούτιν σε ναυτική βάση έξω από τη Ρώμη το Φεβρουάριο του 2002. Στα πλαίσια αυτής της συμφωνίας πολυμελής αντιπροσωπεία της Ρωσίας αποτελούμενη από 40 περίπου στρατιωτικούς και διπλωμάτες, με επικεφαλής πρέσβυ, εδρεύει στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες ενώ αντίστοιχη αντιπροσωπεία του ΝΑΤΟ σε μικρότερο αριθμό, εδρεύει στο Ρωσικό Υπουργείο Άμυνας. Το κοινό αυτό συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ρωσίας, κατήρτησε ένα αριθμό προγραμμάτων πάνω στα οποία εργάζεται, το κυριότερο από τα οποία είναι η διαλειτουργικότητα των Ενόπλων Δυνάμεων των δύο μερών, έτσι ώστε να μπορούν να συνεργάζονται στα πλαίσια των κοινών επιχειρήσεων που θα αναλαμβάνουν. Όπως είναι γνωστό, στο παρελθόν Ρωσικά στρατεύματα ενήργησαν κάτω από τη διοίκηση του ΝΑΤΟ στο Κόσσοβο. Στα πλαίσια λειτουργίας του Κοινού αυτού Συμβουλίου, οι Ρώσοι αντιππρόσωποι μετέχουν σε όλες ανεξαίρετα τις συσκέψεις του ΝΑΤΟ με δικαίωμα λόγου και άποψης σε όλες τις αποφάσεις. Δεν έχουν μόνο ένα δικαίωμα, αυτό του βέτο.

Βέβαια, οφείλουμε να πούμε ότι κατά καιρούς αναφύονται προβλήματα μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας όπως στο θέμα της Τσετσενίας, του Κοσόβου, της επέκτασης του ΝΑΤΟ προς ανατολάς και τελευταία το ζήτημα της Οσετίας και Απχαζίας το οποίο έγινε και αιτία προσωρινής διακοπής των σχέσεων των δύο μερών. Όμως η ύπαρξη προβλημάτων όχι μόνο μεταξύ δύο μεγάλων οργανισμών όπως είναι το ΝΑΤΟ και η Ρωσία, αλλά και εντός του ίδιου του ΝΑΤΟ όπως οι διαφορές Ελλάδας -Τουρκίας, πάντοτε θα υπάρχουν γιατί υπάρχουν τα επί μέρους Εθνικά συμφέροντα τα οποία εν πολλοίς δεν συμπίπτουν. Αυτές οι διαφορές όμως επιλύονται μέσα από το διάλογο και ο διάλογος είναι αποδοτικός όταν είσαι μέσα στο σύστημα και όχι εκτός. Ήδη στη πρόσφατη διάσκεψη για την ασφάλεια που έγινε στο Μόναχο, οι αντιπρόεδροι των ΗΠΑ και Ρωσίας Τζο Μπάϊντεν και Σεργκέι Ιβανώφ διακήρυξαν την ΄΄επανεκκίνηση΄΄ των σχέσεων ΝΑΤΟ –Ρωσίας. Αμέσως μετά υπογράφηκε συμφωνία με το ΝΑΤΟ για χρησιμοποίηση του Ρωσικού εναέριου χώρου αλλά και χερσαίων διαδρόμων για τη μεταφορά εφοδίων του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, ύστερα από τα προβλήματα που παρουσιάσθηκαν στον ανεφοδιασμό μέσω Πακιστάν. Η Ρωσία μάλιστα μελετά και το ενδεχόμενο διάθεσης μεταφορικών αεροσκαφών στο ΝΑΤΟ για τη διευκόλυνση του ανεφοδιασμού των δυνάμεων που επιχειρούν στο Αφγανιστάν.

Η στρατηγική της Ρωσίας αναφορικά με τις σχέσεις της με το ΝΑΤΟ αποτυπώνεται με σαφήνεια σε συνέντευξη που έδωσε ο πρώτος Ρώσος πρέσβυς στο ΝΑΤΟ και μέλος του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας στρατηγός Totskiy, το Φθινόπωρο του 2003. ΄΄Το ΝΑΤΟ και η Ρωσία –τόνισε ο πρέσβυς- ανέλαβαν μια σοβαρή δέσμευση για το μέλλον της Ευρώπης.Και όσον αφορά την αποστολή αυτή, δεν έχει σημασία το κατά πόσο θα γίνουμε μέλη της Συμμαχίας ή θα εργασθούμε πάνω σε μια άλλη βάση΄΄.

Αυτά για όσους λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων και μικροκομματικών συμφερόντων υποτιμούν ή και μηδενίζουν τη σχέση ΝΑΤΟ-Ρωσίας.

* Υποστράτηγος ε.α.