The Ascent of Money: A Financial History of the World

Niall Ferguson 
The Ascent of Money: A Financial History of the World
Penguin Press, 2008

Του Shelby Coffey
Washington Post Book Review


Πως θα ήταν αν μια μέρα ξυπνούσα σκεπτόμενος: Μόλις χθες έχασα $400 εκατομμύρια. Οι κατάρες και οι ευλογίες, οι παραπλανήσεις και οι παγίδες του χρήματος δίνουν στο Φέργκιουσον το πιο δελεαστικό θέμα για το « The Ascent of Money», το έγκαιρο, εξαιρετικό οδηγό για την ιστορία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της κρίσης του. Ο Φέργκιουσον, ένας ζωηρός συγγραφέας, καθηγητής ιστορίας στο Χάρβαρντ και μάστορας ανεκδότων και αφορισμών, μας δείχνει πως υποσχέσεις και χαρτί έχουν σηκώσει τους ανθρώπους από απλούς αγρότες στη Βαβυλώνα σε Άρχοντες του Σύμπαντος στη Γουόλ Στρητ. Ένα από τα κύρια του επιχειρήματα είναι ότι «η φτώχεια δεν είναι το αποτέλεσμα αρπακτικών χρηματιστών που εκμεταλλεύονται τους φτωχούς. Είναι πολύ πιο σχετική με την έλλειψη χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, με την απουσία τραπεζών και όχι με την παρουσία τους.» Το Χρήμα, υποστηρίζει, είναι απαραίτητο για την πρόοδο του ανθρώπου – αποτελεί την «χαραγμένη εμπιστοσύνη» στο χαρτί και στο μέταλλο, και χωρίς αυτή την εμπιστοσύνη όλοι μας θα ήμασταν φτωχότεροι. Αλλά τώρα, κατά το σκοτεινό φθινόπωρο του 2008, αυτή η παγερή σκιά της έλλειψης εμπιστοσύνης έφτασε.

Ποιός απο εμάς δεν έχει νοιώσει την παγωνιά της; Το χρηματοπιστωτικό σύστημα, γράφει ο Φέργκιουσον, «μεγεθύνει αυτό που εμείς οι άνθρωποι είμαστε...η τάση μας να υπερβάλλουμε,» σε εκρήξεις δημιουργικές και καταστροφικές, που κάνουν πλούσιους «τους τυχερούς και τους έξυπνους, και κάνουν φτωχούς τους άτυχους και τους όχι πολύ έξυπνους». Με αυτό τον τρόπο, το χρήμα είναι ένας καθρέφτης και επομένως «δεν φταίει ο καθρέφτης» - σημειώνει – εάν «αντικατοπτρίζει τις ατέλειες μας όσο ξεκάθαρα όσο και την ομορφιά μας.» Η ευχαρίστηση του να διαβάζει κανείς το βιβλίο του Φέργκιουσον, είναι εν μέρει απόρροια της διαύγειας των ερμηνειών για τις χρηματοπιστωτικές έννοιες, αλλά περισσότερο είναι αποτέλεσμα των πορτρέτων χαρισματικών και-μη εκπροσώπων του χρηματοπιστωτικού κόσμου, που χρωματίζει με την πέννα του.

Παραδείγματος χάριν, σκιαγραφεί την ταραχώδη καριέρα του Τζόν Λο: ενός Σκοτσέζου απατεώνα, δολοφόνου, εραστή και δημιουργού – εν έτη 1719-20 – ως μιας από τις μεγαλύτερες «φούσκες» στην ιστορία της αγοράς. Ο Λο, ουσιαστικά πήρε τον έλεγχο του Γαλλικού εθνικού χρέους, αντικατέστησε το χάρτινο χρήμα με χρυσό και πούλησε μετοχές στην εταιρεία που έλεγχε την Γαλλική Λουιζιάνα. Όταν η αξία των μετοχών ανέβηκε και οι διάφοροι επενδυτές έπαιρναν δάνεια αντί αυτών, ο όγκος του χάρτινου χρήματος διπλασιάστηκε σε ένα χρόνο αναπαράγοντας πληθωρισμό, κερδοσκοπία και τον νεολογισμό «εκατομμυριούχος» πριν ακριβώς την κατάρρευση του συστήματος αυτού που ο Λο είχε δημιουργήσει. Από εκείνη την μέρα, γράφει ο Φέργκιουσον, όλες οι «φούσκες» ακολουθούν πέντε στάδια: 1) Μετατόπιση, εφόσον η οικονομική αλλαγή φέρει την ευκαιρία κερδοφορίας, 2) Ευφορία, όταν οι επενδυτές εκμεταλλευτούν την ευκαιρία αυτή, 3) Μανία εφόσον νεοφώτιστοι και ο όχλος τρέχουν να «προλάβουν», 4) Άγχος, όταν οι εκ-των–έσω αντιληφθούν ότι οι πιθανότητες κερδοφορίας μειώνονται λόγω της Μανίας, γεγονός που τους ωθεί στην μαζική πώληση και 5) Αποστροφή, όταν όλοι αρχίζουν να πατούν ο ένας τον άλλο στην προσπάθεια τους να βρουν τις εξόδους.

Μαζί με τα προαναφερθέντα, ο Φέργκιουσον πραγματεύεται και την υφιστάμενη παγκόσμια οικονομική κρίση για την οποία αναλογίζεται ότι η λύση πιθανόν να έγκειται σε μια «δημιουργική καταστροφή» με πιθανά οφέλη από την κατάρρευση εταιριών και την αποτυχία επενδύσεων. Ουσιαστικά, θεωρεί την παρούσα κατάσταση μέσα από ένα εξελικτικό πρίσμα και υποστηρίζει τον αφανισμό εκείνων που δεν μπορούν να προσαρμοστούν στο υφιστάμενο περιβάλλον. Εν κατακλείδι, ο Φέργκιουσον έχει συγγράψει ένα ομολογουμένως διαφωτιστικό βιβλίο επάξιο άλλων που θεωρούνται ως «κλασσικά».