Η αυτονομία της Ευρωπαϊκής Άμυνας

Του Ανδρέα Πενταρά*

Στην αναζήτηση επιχειρημάτων για υποστήριξη των θέσεων της αντιτιθέμενης με την ένταξη της Κύπρου στο Συνεταιρισμό για την Ειρήνη πλευράς, ανασύρθηκε στην επιφάνεια και το ζήτημα της αυτόνομης Ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας, μιας νέας δηλαδή αρχιτεκτονικής ασφάλειας της Ευρώπης, μακρυά από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ. 

Η ιδέα για μια αυτόνομη Ευρωπαϊκή άμυνα άρχισε να ωριμάζει στους Ευρωπαίους ηγέτες, διαρκούντος ακόμα του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου. Ο ΄΄πατριάρχης΄΄ του οράματος της Ευρωπαϊκής ενοποίησης Ζαν Μονέ, σε σύσκεψη του εξόριστου Γαλλικού υπουργικού συμβουλίου στο Αλγέρι το 1943, διατύπωσε την άποψη ότι ΄΄αν θέλουμε μια διαρκή ειρήνη στο μέλλον, θα πρέπει η οικοδόμηση της ασφάλειας στη μεταπολεμική Ευρώπη να οργανωθεί στη βάση ανυπαρξίας συνόρων.΄΄ Η ιδέα αυτή υλοποιείται αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου και έτσι, το 1948 ιδρύεται στα πλαίσια της συνθήκης των Βρυξελλών η Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση (ΔΕΕ), το πρώτο Ευρωπαϊκό συλλογικό σύστημα ασφάλειας, με σκοπό την άμυνα εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Η έλλειψη όμως πυρηνικών όπλων από τις Ευρωπαϊκές χώρες αναγκάζει τις ΗΠΑ να μπουν στο παιχνίδι της άμυνας της Ευρώπης και έτσι το 1949 ιδρύεται το ΝΑΤΟ, το οποίο ενσωματώνει αυτούσιο το άρθρο 5 του καταστατικού της ΔΕΕ που αναφέρεται στην υποχρέωση των κρατών μελών να σπεύσουν σε βοήθεια του κράτους που θα υποστεί επίθεση.

Καθόλη τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου αλλά και μετά από το τέλος του και μέχρι σήμερα, το ΝΑΤΟ παραμένει ο στυλοβάτης της Ευρωπαϊκής άμυνας. Η μεγάλη εξέλιξη της τεχνολογίας στο τομέα των οπλικών συστημάτων από τη μια αλλά και η απροθυμία των Ευρωπαίων ηγετών από την άλλη να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες των χωρών τους, κατέστησαν την άμυνα της Ευρώπης όλο και πιο εξαρτημένη από το ΝΑΤΟ. Μια από τις συνέπειες αυτής της εξάρτησης ήταν και η στρατηγική συνεργασία ΕΕ - ΝΑΤΟ που υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη Κοπεγχάγη το 2002, σύμφωνα με την οποία το ΝΑΤΟ επιτρέπει στην ΕΕ να χρησιμοποιεί τις δικές του υποδομές, μέσα και διαδικασίες εφόσον η ίδια αποφασίζει να διεξαγάγει επιχειρήσεις στα πλαίσια των αποστολών ΄΄Πέτερσμπεργκ΄΄. 

Το ζήτημα της απεξάρτησης της Ευρωπαϊκής άμυνας από το ΝΑΤΟ, όσο και αν είναι επιθυμητό από κάθε Ευρωπαίο πολίτη, στη πράξη είναι αδύνατο να γίνει ενόσω υφίστανται και οι δύο οργανισμοί (ΝΑΤΟ και ΕΕ). Ακόμα και αν ξεπερασθούν τα πολιτικά προβλήματα, υπάρχουν ανυπέρβλητα τεχνικά ζητήματα που δεν θα επιτρέψουν ποτέ την αμυντική αυτάρκεια και αυτονομία της ΕΕ. 

Η ανάγκη συνεργασίας στην ειρήνη και στο πόλεμο στρατών από διαφορετικές χώρες, με διαφορετική γλώσσα, διαφορετικές τακτικές και δόγματα πολέμου, διαφορετικά μέσα και διαδικασίες επιχειρήσεων κλπ, οδήγησε το ΝΑΤΟ από τα πρώτα χρόνια ίδρυσής του, στην εκπόνηση κοινών διαδικασιών για όλους τους στρατούς των χωρών-μελών, τόσο στην ειρήνη όσο και στο πόλεμο. Οι διαδικασίες αυτές που ονομάσθησαν stanags εκ του ΄΄standardization agreements΄΄ καλύπτουν όλα τα ζητήματα λειτουργίας των Ενόπλων Δυνάμεων, από τα πιο απλά μέχρι τα πιο σύνθετα. Από το πως συντάσσεται ένα έγγραφο μέχρι το τρόπο έκδοσης μιας διαταγής επιχειρήσεων, τη διεξαγωγή της μάχης, το τρόπο αεροπορικής ή ναυτικής υποστήριξης κλπ. Τα stanags είναι έγγραφα υψηλής διαβάθμισης από πλευράς εμπιστευτικότητας και περιλαμβάνονται σε εκατοντάδες τόμους οι οποίοι φυλάσσονται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους στα διάφορα στρατηγεία και έχει πρόσβαση σ αυτά μόνο ειδικά εξουσιοδοτημένο προσωπικό. Οι διαδικασίες αυτές είναι υποχρεωτικές για τα κράτη-μέλη και τα μέλη του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη και εφαρμόζονται και στα εθνικά πλαίσια των κρατών αυτών, γιατί πρακτικά είναι αδύνατο ένας στρατός να χρησιμοποιεί δύο διαφορετικές διαδικασίες στο τρόπο λειτουργίας και δράσης του. Στοιχεία των stanags έχουν κατ αναλογία περιληφθεί στους στρατιωτικούς κανονισμούς, στα εγχειρίδια εκπαίδευσης στη νομοθεσία κλπ των κρατών.

Κατά συνέπεια, όσοι από καλή πάντοτε προαίρεση υποστηρίζουν την αυτονομία της Ευρωπαϊκής άμυνας, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να τηρηθούν δύο προϋποθέσεις. Πρώτον, οι 26 χώρες της ΕΕ που είναι μέλη είτε του ΝΑΤΟ είτε του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη θα πρέπει να αποχωρήσουν από το ΝΑΤΟ και το Συνεταιρισμό, αφού η ΕΕ θα παύσει να χρησιμοποιεί τα Νατοϊκά stanags και θα συντάξει τα δικά της που θα είναι διαφορετικά από αυτά του ΝΑΤΟ. Και δεύτερον, οι Ευρωπαϊκές χώρες εν μέσω οικονομικής κρίσης, θα πρέπει να αυξήσουν τους αμυντικούς τους προϋπολογισμούς από το 2 -2,5% που είναι σήμερα στο 4-5% που είναι ο αμυντικός προϋπολογισμός των ΗΠΑ, έτσι ώστε η Ευρώπη να μπορέσει να αποκτήσει τα μέσα και τις υποδομές που δεν έχει σήμερα και τα δανείζεται από το ΝΑΤΟ, δηλαδή από τις ΗΠΑ. Και επειδή κανείς λογικός άνθρωπος πιστεύει ότι μπορεί να γίνει είτε το ένα είτε το άλλο, καιρός είναι να αντιληφθούν όλοι ότι, εφόσον η ΕΕ επιθυμεί να αναπτύξει το πυλώνα της ΚΕΠΠΑ και να παίξει το ρόλο που της αναλογεί στη λειτουργία του διεθνούς συστήματος, είναι αναγκασμένη να συνεργάζεται εσαεί με το ΝΑΤΟ. Και προπαντός ότι, εφόσον η Κυπριακή Δημοκρατία επιθυμεί να υπηρετήσει τα εθνικά της συμφέροντα, ταυτίζοντάς τα με αυτά της ΕΕ, θα πρέπει να συμμετέχει ισότιμα με τα άλλα 26 κράτη στο πυλώνα της ΚΕΠΠΑ. Και αυτό θα γίνει με την ένταξή της στο Συνεταιρισμό για την Ειρήνη.

* Υποστράτηγος ε.α.