Τί αναμένεται από την επίσκεψη Ομπάμα στην Τουρκία;

Του Χρήστου Ιακώβου
Διευθυντή του Κυπριακού Κέντρου Μελετών

Η πρόσφατη επίσκεψη της Χίλαρυ Κλίντον στην Άγκυρα και η επικείμενη επίσκεψη του νέου Αμερικανού προέδρου Μπάρακ Ομπάμα στην Τουρκία δρομολογούν διαδικασίες ενός παζαρέματος προκειμένου να διευκολυνθούν οι νέοι σχεδιασμοί τακτικής της Ουάσιγκτον στην περιοχή. Η διαπραγμάτευση αναμένεται να εξελιχθεί σε ένα παζάρι έξι θεμάτων.

Πρώτο θέμα διαπραγμάτευσης θα είναι αυτό του Αφγανιστάν όπου οι Αμερικανοί ζητούν πρόσθετες στρατιωτικές δυνάμεις. Μετά την απροθυμία διαφόρων Ευρωπαϊκών κρατών του ΝΑΤΟ να αποστείλουν στρατεύματα στο Αφγανιστάν ο Μπάρακ Ομπάμα αναμένεται να ζητήσει κάτι τέτοιο από την Τουρκία. 

Δεύτερο θέμα παζαρέματος αναμένεται να είναι οι σχέσεις με την Αρμενία. Η Τουρκία θα ρίξει στο παζάρι το θέμα του ανοίγματος των συνόρων με την Αρμενία, ως χειρονομία καλής θέλησης προκειμένου να ζητήσει από τον Ομπάμα την αναβολή του ψηφίσματος για τη γενοκτονία, παρά το ότι ο Αμερικανός πρόεδρος, προεκλογικά, δεσμεύτηκε για το αντίθετο. 

Τρίτο θέμα διαπραγμάτευσης είναι ο παράγοντας ενέργεια. Η Τουρκία θα ζητήσει από τις ΗΠΑ να αποτελέσει κεντρικό μέρος της υλοποίησης του στρατηγικής σημασίας σχεδίου μεταφοράς ενέργειας στην Ευρώπη, γνωστού ως Ναμπούκο. Με αυτό το σενάριο η Τουρκία ενισχύει γεωστρατηγικά τη θέση της έναντι της Ευρώπης και εξασφαλίζει πολλαπλές πηγές προκειμένου να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες. 

Τέταρτο θέμα στο παζάρι, το οποίο η Τουρκία θεωρεί κομβικής σημασίας σε αυτή την επίσκεψη και αναμένεται να το διαπραγματευτεί σκληρά είναι το θέμα της αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ. Η Άγκυρα θέλει να απαλείψει τις αρνητικές διπλωματικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, που δημιούργησε η άρνηση της το 2003 να παραχωρήσει εδαφικές διευκολύνσεις κατά τη διάρκεια της Αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ. Θέλοντας να παρουσιαστεί σήμερα ως παράγοντας που θα συμβάλει στην σταθερότητα το Ιράκ θα παίξει το χαρτί της διευκόλυνσης. 

Πέμπτο θέμα είναι και ο μεγάλος πονοκέφαλος της Τουρκίας, το Κουρδικό, δηλαδή οι εξελίξεις στο Βόρειο Ιράκ και το ζήτημα της δράσης του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ). Ο Ομπάμα θα ζητήσει την δύσκολη για την Τουρκία κίνηση να σταματήσει να υποσκάπτει την Κουρδική αυτόνομη διοίκηση του Βορείου Ιράκ με αντάλλαγμα την εφαρμογή σχεδίου διάλυσης του ΡΚΚ. 

Οι αμερικανοί φαίνεται ότι πλέον έχουν κάνει τις στρατηγικές τους επιλογές στο κουρδικό ζήτημα του Βορείου Ιράκ, ενισχύοντας σταδιακά μία αυτόνομη Κουρδική οντότητα. Δεν θέλουν όμως να εγκαταλείψουν την Τουρκία στο έλεος των εξελίξεων. Ως αντιστάθμισμα θα πρέπει να δώσουν στην Τουρκία ανταλλάγματα. Μέσα σε αυτή τη διπλωματική λογική των αμερικανών εγγράφεται και το Κυπριακό όπου θα είναι το τελευταίο θέμα του παζαριού. 

Στην προσπάθειά τους να διασφαλίσουν την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας θα πρέπει βοηθήσουν την Άγκυρα να απεγκλωβιστεί από τις υποχρεώσεις που ανέλαβε έναντι του Κυπριακού και να μην λειτουργήσουν πιέσεις προς αυτή για σοβαρές υποχωρήσεις, και επιπλέον να μην της επιρριφθούν ευθύνες εάν οι συνομιλίες αποτύχουν. Έτσι, μέσα σε αυτά τα πλαίσια αυτό που πιθανόν να ζητήσει ο Ομπάμα από την Άγκυρα είναι το άνοιγμα των λιμανιών για τα πλοία της Κυπριακής Δημοκρατίας με αντάλλαγμα την άσκηση πιέσεων προς την κυπριακή κυβέρνηση για άρση του εμπάργκο κατά των κατεχομένων.  

Στην ουσία δεν πρόκειται για συνολικό στρατηγικό σχεδιασμό της Ουάσιγκτον σε σχέση με την Τουρκία αλλά για κινήσεις τακτικής μέσα στα πλαίσια των οποίων η Άγκυρα αποκτά συγκυριακά αναβαθμισμένο ρόλο. Οι Αμερικανοί γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να πιέσουν για πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ και ως εκ τούτου αυτό το οποίο αναμένεται να κάνουν είναι να διαμορφώσουν σταδιακά τις συνθήκες για την ειδική σχέση της Τουρκίας με τη ΕΕ. Αυτό έρχεται να το επιβεβαιώσει και το ψήφισμα της 12ης Μαρτίου του Ευρωκοινοβουλίου για την Τουρκία, το οποίο είναι προσαρμοσμένο πάνω στα προαναφερθέντα θέμα διαπραγμάτευσης.