Ο σχεδιασμός της εκστρατείας

Του Allan R. Millett*

Τον Νοέμβριο του 1942, αγγλο-αμερικανικές χερσαίες, αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις εισέβαλαν στο Μαρόκο και την Αλγερία, δύο χώρες οι οποίες βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του γαλλικού καθεστώτος του Βισύ, με σκοπό να εξαναγκάσουν τη Γαλλία να αλλάξει στρατόπεδο στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και την Ιταλία να αποσχιστεί από τον Αξονα. Η Συμμαχική εκστρατεία στη Μεσόγειο ήταν σύλληψη του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσώρτσιλ και αποτέλεσε το δεύτερο μέτωπο που ζητούσε η ΕΣΣΔ, η οποία μαχόταν τις ναζιστικές δυνάμεις στα ανατολικά. Ωστόσο, ο αντιπερισπασμός ήταν χλωμός μπροστά στις δυνάμεις που μάχονταν στο ανατολικό μέτωπο.

Οπως συνήθιζε να λέει ο Τσώρτσιλ, η Γαλλία του Βισύ, η φασιστική Ιταλία και τα υπό κατοχή Βαλκάνια, συνιστούσαν το «μαλακό υπογάστριο» του «Χιλιόχρονου Ράιχ» του Χίτλερ. Θεωρώντας βέβαιη την επικράτηση επί των γαλλικών αποικιοκρατικών δυνάμεων, οι οποίες δεν διέθεταν ναυτική και αεροπορική υποστήριξη, το σχέδιο προέβλεπε ότι οι αγγλικές και οι αμερικανικές δυνάμεις θα προήλαυναν στη συνέχεια προς τα ανατολικά και δη προς την Τυνησία, όπου θα σταματούσαν τις γερμανικές και ιταλικές ενισχύσεις, οι οποίες έσπευδαν προς συνδρομή του στρατάρχη Ερβιν Ρόμελ. Τον Ρόμελ μάχονταν στο μεταξύ η Ογδοη Στρατιά της Βρετανικής Κοινοπολιτείας στα σύνορα Λιβύης και Αιγύπτου. Οταν οι Συμμαχικές δυνάμεις θα διέλυαν τον Ρόμελ, θα εξασφάλιζαν παράλληλα και τον έλεγχο της Μεσογείου.

Πολλοί ήταν οι παράγοντες εκείνοι οι οποίοι συνέβαλαν, ώστε να εκτελεστεί μία άκαιρη και βιαστική εκστρατεία εναντίον μιας δύναμης με ελάχιστη σημασία για τη συνολική εξέλιξη του πολέμου. Εκτός από την παροχή ανακούφισης, έστω και συμβολικής, στη Σοβιετική Ενωση, η Επιχείρηση Πυρσός ήταν η πρώτη του πολέμου στην οποία συμμετείχαν μαζικά αμερικανικές δυνάμεις. Θα επιβράδυνε την ανάπτυξη των διασκορπισμένων αμερικανικών δυνάμεων στον Ειρηνικό εναντίον της Ιαπωνίας, στο μέτωπο δηλαδή που ενδιέφερε κυρίως το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ και τους αντιπάλους του προέδρου Φραγκλίνου Ρούζβελτ στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Τέλος, η εκστρατεία θα παρείχε στις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις την επιχειρησιακή εμπειρία που τόσο πολύ χρειάζονταν.

Ο τελευταίος αυτός παράγοντας συνδεόταν άμεσα με την ανησυχία του Ρούζβελτ και του Τσώρτσιλ ότι η αμερικανική κοινή γνώμη θα έχανε το ενδιαφέρον της για τον πόλεμο εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας, εκτός αν οι αμερικανικές χερσαίες δυνάμεις συγκρούονταν κάπου με τις γερμανικές και τις νικούσαν - οπουδήποτε και αν ήταν αυτό το κάπου. Ετσι, στη συνάντηση του Ρούζβελτ με τον Τσώρτσιλ, τον Ιούνιο του 1942, αποφασίστηκε να ξεκινήσει η επιχείρηση Πυρσός και να αναβληθεί η απόβαση στην ηπειρωτική Ευρώπη από το 1943, που ήταν προγραμματισμένο, για το 1944.

Ο Τσώρτσιλ επέμενε να τεθούν επικεφαλής της αποστολής οι Αμερικανοί, λόγω της έχθρας που είχε δημιουργηθεί μεταξύ Βρετανών και Γάλλων. Αφορμή για το κακό κλίμα ήταν η γερμανική εισβολή στη Γαλλία, το 1940, με τους Γάλλους να κατηγορούν τους Βρετανούς ότι τους εγκατέλειψαν. Προκειμένου να δώσουν λοιπόν «αμερικανικό χαρακτήρα» στην επιχείρηση Πυρσός, ο Ρούζβελτ και ο Τσώρτσιλ συμφώνησαν να θέσουν επικεφαλής όλων των Συμμαχικών δυνάμεων που θα συμμετείχαν έναν Αμερικανό στρατηγό. Το πρόσωπο στο οποίο κατέληξαν ήταν ο αντιστράτηγος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, ο οποίος εκείνη τη στιγμή οργάνωνε τις Συμμαχικές χερσαίες δυνάμεις στη Μεγάλη Βρετανία. Εμπιστος προστατευόμενος του στρατηγού Τζορτζ Μάρσαλ, αρχηγού του αμερικανικού ΓΕΕΘΑ, ο Αϊζενχάουερ είχε εντυπωσιάσει τους Βρετανούς με τις επαγγελματικές του γνώσεις, τον αισιόδοξο χαρακτήρα του και τις ικανότητές του στις διαπροσωπικές σχέσεις. Εξάλλου, οι Βρετανοί σκέφτηκαν πως ό,τι του έλειπε σε εμπειρία θα μπορούσε να συμπληρωθεί από τους έμπειρους αξιωματικούς του Βασιλικού Ναυτικού και της Βασιλικής Αεροπορίας, οι οποίοι είχαν τοποθετηθεί σε καίρια πόστα της επιχείρησης, στο αρχηγείο του Αϊζενχάουερ. Ο ίδιος ο «Αϊκ» βέβαια δεν ήταν χαζός και εξασφάλισε ότι θα έχει τους δικούς τους ανθρώπους στην επιχείρηση και κυρίως τους στρατηγούς Μαρκ Γ. Κλαρκ και Γουόλτερ Μπέντελ Σμιθ.

Η αντιπάθεια μεταξύ Βρετανών και Γάλλων επηρέασε ακόμη και τους σχηματισμούς των Συμμαχικών δυνάμεων. Οι τρεις αποβάσεις στο Μαρόκο έγιναν αποκλειστικά από αμερικανικές δυνάμεις, μέσω 53 κύριων μονάδων επιφανείας του πολεμικού ναυτικού και άλλων τόσων μεταγωγικών σκαφών, τα οποία μετέφεραν τρεις μεραρχίες, συνολικής δύναμης 34.871 αξιωματικών και οπλιτών. Ο αντιστράτηγος Τζορτζ Πάτον τέθηκε επικεφαλής των δυνάμεων απόβασης και ο αντιναύαρχος Κεντ Χιούιτ των ναυτικών δυνάμεων.

Οι αποβάσεις στην Αλγερία είχαν ως βασικό στόχο την κατάληψη των στρατηγικών λιμένων του Οράν και του Αλγερίου. Η κεντρική ομάδα κρούσης (αποτελούμενη από μία μεραρχία Αμερικανών, ενισχυμένη με ειδικές δυνάμεις και άρματα μάχης) σχεδίαζε να πραγματοποιήσει απόβαση στις δύο πλευρές του Οράν και να περικυκλώσει την πόλη. Η ανατολική ομάδα κρούσης (αποτελούμενη από μία μεραρχία πεζικού, μία βρετανική ταξιαρχία και μία μονάδα Βρετανών κομάντο) χρησιμοποίησε την ίδια τακτική, προκειμένου να καταλάβει το Αλγέρι. Συνολικά, οι δύο ομάδες χρησιμοποίησαν επτά σημεία απόβασης, γεγονός που θα προκαλούσε σύγχυση στα άπειρα πληρώματα των αποβατικών σκαφών. Οι σχεδιαστές της επιχείρησης έστειλαν επίσης ειδικά πλοία κατευθείαν στα δύο λιμάνια, προκειμένου να εμποδίσουν την καταστροφή τους από τους υπερασπιστές τους. Επρόκειτο για αποστολές υψηλού ρίσκου. Αμφότερες απέτυχαν, αλλά οι Γάλλοι δεν σχεδίαζαν ούτως ή άλλως να καταστρέψουν τις λιμενικές τους εγκαταστάσεις.

Χαοτική, αλλά επιτυχής, εκτέλεση

Η υπεροχή των Συμμάχων στη θάλασσα και τον αέρα διασφάλισε ότι η απόβαση πραγματοποιήθηκε ακριβώς την καθορισμένη ημερομηνία, στις 8 Νοεμβρίου 1942. Κατά τ’ άλλα, όμως, ελάχιστα πράγματα λειτούργησαν σύμφωνα με το σχέδιο. Ο συγχρονισμός και η εξέλιξη των αποβάσεων δεν ήταν τα αναμενόμενα, καθώς η μορφολογία του εδάφους διέφερε σε κάθε περίπτωση και τα πληρώματα των αποβατικών δεν είχαν εμπειρία. Ευτυχώς, οι Γάλλοι υπερασπιστές του εδάφους δεν διέθεταν αρκετά βαρέα πυροβόλα και δύναμη πυρός ώστε να εμποδίσουν τις αποβάσεις.

Στο πρώτο κύμα της απόβασης στο Μαρόκο, χάθηκαν τα 57 από τα 119 σκάφη. Περισσότεροι ήταν οι στρατιώτες που πνίγηκαν, παρά εκείνοι που έπεσαν από τα σποραδικά γαλλικά πυρά. Οι πρώτες επιχειρήσεις μπερδεύτηκαν τόσο πολύ, ώστε ακόμη και ο διάσημος για την ψυχραιμία του στρατηγός Πάτον χρειάστηκε τρεις ημέρες για να στήσει μία αρκετά οργανωμένη δύναμη κρούσης για την κύρια επίθεση. Σε αυτό το διάστημα, οι Γάλλοι είχαν ήδη αποφασίσει ότι η αντίσταση θα ήταν μάταιη και συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός στις 11 Νοεμβρίου.

Οι αποβάσεις στην Αλγερία αποδείχθηκαν πιο δύσκολες, εν μέρει και λόγω της πιο αποφασιστικής αντίστασης που προέβαλλαν οι Γάλλοι. Παρά την αποτυχία των δύο επιθέσεων στα λιμάνια της χώρας, τελικά οι Σύμμαχοι περικύκλωσαν το Οράν και το Αλγέρι με 35.000 άνδρες, το καθένα. Η γαλλική αντίσταση γύρω από το Οράν επεξέτεινε τις επιχειρήσεις ώς τις 10 Νοεμβρίου. Ο Γάλλος διοικητής του Αλγερίου, ναύαρχος Ζαν Ζαρλάν, ζήτησε εκεχειρία στις 8 Νοεμβρίου, ξεκινώντας έτσι πολύπλοκες διαπραγματεύσεις μεταξύ των Συμμάχων και της εξόριστης «Ελεύθερης Γαλλικής Κυβέρνησης» (του Σαρλ ντε Γκωλ) για το ποιος θα διοικήσει τη Γαλλική Βόρεια Αφρική. Από τους 1.500 Συμμαχικούς στρατιώτες που έχασαν συνολικά τη ζωή τους, το 96% ήταν Αμερικανοί. Οι Σύμμαχοι κατάφεραν όμως να ανοίξουν ένα δεύτερο μέτωπο στον πόλεμο, όπως είχαν σχεδιάσει και να αποδυναμώσουν ακόμη περισσότερο την κυβέρνηση του Βισύ.

Σε κάθε πεδίο και για κάθε Οπλο, οι Σύμμαχοι πήραν πολύτιμα επιχειρησιακά μαθήματα. Η αεροπορική και η ναυτική υποστήριξη θα έπρεπε να βελτιωθούν, ενώ οι αμφίβιες και οι αποβατικές δυνάμεις κατάλαβαν ότι χρειάζονται ακόμα πολλή εκπαίδευση. Ευτυχώς, οι Σύμμαχοι είχαν ακόμη επτά μήνες μπροστά τους για να εκπαιδευτούν πριν πραγματοποιήσουν την απόβαση στη Σικελία, τον Ιούλιο του 1943.

Η επιχείρηση Πυρσός έδωσε στους Συμμάχους τη βάση που επιζητούσαν για να συνεχίσουν τον πόλεμο εναντίον των Γερμανο-Ιταλικών δυνάμεων στα ανατολικά. Οι αγγλοαμερικανικές δυνάμεις δεν κατέλαβαν τελικά την Τυνησία, διότι ο Αξονας έστειλε μία δεύτερη στρατιά αποτελούμενη από πέντε μεραρχίες για να κρατήσει τον έλεγχο της βάσης του Ρόμελ. Η εκστρατεία στη Μεσόγειο επρόκειτο να εισέλθει σε μία νέα και πιο αιματηρή φάση.

* Ο κ. Allan R. Millett είναι καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Ορλεάνης.

http://news.kathimerini.gr