H ένταξη της Τουρκίας: η Νορβηγική λύση

Του Robert Ellis
GUARDIAN

Την διενέργεια δημοψηφίσματος τόσο στην Τουρκία όσο και στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αντικείμενο την ένταξη της χώρας του πρότεινε ο Τούρκος διαπραγματευτής Εγκεμέν Μπαγίς, πρόταση η οποία ενώ αποσκοπεί στο να καθησυχάσει τις ανησυχίες των κρατών-μελών, εντούτοις συνοδεύεται από όρους και προϋποθέσεις.

Από το 2005, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο μερών έχουν σε μεγάλο βαθμό περιέλθει σε τέλμα, ενώ σε σχέση με τις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις έχει καταδειχθεί ότι στόχος τους είναι η διατήρηση στην εξουσία του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης.


Εμπόδιο το Κυπριακό



Το Κυπριακό, εξακολουθεί να παραμένει κύριο εμπόδιο, και από το 2006 μέχρι και σήμερα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει παγώσει οκτώ από τα συνολικά 35 κεφάλαια (τα οποία όλες οι υποψήφιες για ένταξη χώρες θα πρέπει να διαπραγματευθούν και να κλείσουν επιτυχώς), λόγω της άρνησης της Τουρκίας να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις της και να ανοίξει τα λιμάνια και τον εναέριο της χώρο σε Ελληνοκυπριακά πλοία και αεροσκάφη. Τέσσερα επιπρόσθετα κεφάλαια έχουν μπλοκαριστεί από την Γαλλία, ενώ η Κύπρος έχει μπλοκάρει έξι, περιλαμβανομένου του κεφαλαίου της ενέργειας.

Πέρσι, ο Τούρκος πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ σε ομιλία στο Αζερμπαϊτζάν, τόνισε ότι «το σημαντικό δεν είναι η ένταξη στην Ένωση αλλά η υιοθέτηση των κανόνων λειτουργίας της.» Σύμφωνα με τον Γκιουλ, όταν η Τουρκία θα προσεγγίσει τα επίπεδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενδεχομένως, όπως και στην περίπτωση της Νορβηγίας, να επιλέξει να μην ενταχθεί ως πλήρες μέλος.

Από πλευράς του ο Μπαγίς πρότεινε όπως με την ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, όποτε γίνει αυτό, η Τουρκία και τα κράτη-μέλη της ΕΕ να διενεργήσουν δημοψηφίσματα για την ένταξη της χώρας του. Η λέξη «δημοψήφισμα» αν και προκαλεί ανησυχίες στους κόλπους της ηγεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως ιδέα έχει την αξία της.

Η πρόταση που κατατέθηκε δεν είναι χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Όπως εξήγησε ο Μπαγίς, «για να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις, θα πρέπει να ανοίξουν τα υπό διαπραγμάτευση κεφάλαια, αυτά δηλαδή που παραμένουν μπλοκαρισμένα.»

Και ακριβώς εδώ έγκειται η δυσκολία. Το πρώτο κεφάλαιο για το οποίο ενδιαφέρεται κυρίως η Τουρκία είναι αυτό της ενέργειας. Και για να καταστούν πιο ξεκάθαρες οι προθέσεις της Τουρκίας, ο Μπαγίς έκανε αναφορά στον αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου Ναμπούκο. «Αν δεν μπορώ να ανοίξω το κεφάλαιο της ενέργειας τότε δεν θα έχω και ιδιαίτερο κίνητρο να επιλύσω τα ενεργειακά προβλήματα της Ευρώπης», τόνισε χαρακτηριστικά.

Σκληρές απαιτήσεις
Με την αναφορά του αυτή ο Μπαγίς έχει θέσει το περίστροφο στον κρόταφο της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτώντας ταυτόχρονα διευθέτηση του Κυπριακού ζητήματος. Όταν ο πρωθυπουργός Ταγίπ Ερτογάν αρνήθηκε να αναγνωρίσει την Κύπρο στην σύνοδο κορυφής τον Δεκέμβριο του 2004, ο υπουργός εξωτερικών του Λουξεμβούργου Ζαν Ασσελμπόρν διακήρυξε με έμφαση ότι «τύχαμε του μέγιστου εξευτελισμού. Εδώ στην Ευρώπη δεν είμαστε έμποροι χαλιών», σημείωσε.

Για να λάβει ωστόσο εξίσου σθεναρή τοποθέτηση εκ μέρους του Μπαγίς, μερικά χρόνια μετά. Όταν τουρκικά πολεμικά παρενόχλησαν σκάφη που διενεργούσαν έρευνες για υδρογονάνθρακες στο νότιο μέρος της Κύπρου, η Λευκωσία κατηγόρησε την Τουρκία ότι συμπεριφέρεται όπως «ο ψευτοπαλληκαράς της τάξης» και προχώρησε στο μπλοκάρισμα του ανοίγματος του κεφαλαίου για την ενέργεια. Η απάντηση του Μπαγίς ήταν άμεση λέγοντας ότι «η παρεμπόδιση του ανοίγματος του συγκεκριμένου κεφαλαίου από μία μικρή χώρα-μέλος στρέφεται εναντίον των αναγκών των 500 εκατομμυρίων ευρωπαίων πολιτών.»

Η Τουρκία γνωρίζει πολύ καλά ότι η Κύπρος συνιστά το κύριο εμπόδιο στην πορεία της για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως το έθεσε ο Μπαγίς «βάλτε το εαυτό σας στην θέση ενός Κύπριου. Μία χώρα των 600.000 να βρίσκεται απέναντι από μία χώρα των 70 εκατομμυρίων, με τον μεγαλύτερο στρατό στην Ευρώπη, την έκτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, και την τρίτη ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία στην κόσμο.»

Παρόλα αυτά, η Τουρκία είναι την ίδια στιγμή ένοχη για διγλωσσία, αφού επανειλημμένα αναφέρεται σε δύο ξεχωριστά κράτη και δύο πλήρως λειτουργικές δημοκρατίες, ενώ την ίδια στιγμή δηλώνει την προσήλωση της στα κριτήρια του ΟΗΕ για την επίτευξη διζωνικής ομοσπονδίας.

Το Νορβηγικό μοντέλο
Ο Γερμανός ευρωβουλευτής και μέλος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Έλμαρ Μπρουκ, έχει επίσης εισηγηθεί όπως η Τουρκία, στη βάση του τι ισχύει για την Νορβηγία, επιδιώξει το καθεστώς του πλήρως συνεργαζόμενου μέλους στην εσωτερική αγορά και στην απαλλαγμένη από σύνορα περιοχή που καλύπτει η συνθήκη του Σιέγκεν.

Πρόταση η οποία δεν είναι ρεαλιστική, από την στιγμή που η Τουρκία επιδιώκει την δημιουργία ζώνης ελευθέρου εμπορίου στη Μέση Ανατολή μαζί με την Συρία, τον Λίβανο και την Ιορδανία, στην οποία θα περιλαμβάνεται και η κατάργηση της βίζας για τις διακινήσεις. Πρόταση που ήδη εφαρμόζεται μεταξύ χωρών του Καυκάσου και της Μέσης Ανατολής, και τυχόν προώθηση της θα καταστήσει την Τουρκία την πίσω πόρτα της Ευρώπης.

Όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα η κατάσταση, από την στιγμή που θα υπερπηδηθούν τα εμπόδια για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η πρόταση της Άγκυρας για διενέργεια δημοψηφισμάτων παρέχει λύση στο ακανθώδες ερώτημα κατά πόσον το τελικό αποτέλεσμα της διαδικασίας θα πρέπει να είναι η συνεργασία ή η πολιτική ένωση.

The Guardian