Το «κουρδικό σταυρόλεξο»

Του Ιωαννη Ν. Γρηγοριαδη* Δεν έχουν περάσει ούτε τρία χρόνια από την πανηγυρική ειρηνική επιστροφή τριάντα τεσσάρων μελών του Κόμματος Κούρδων Εργατών (Partiya Karkaren Kurdistan-ΡΚΚ) από το βόρειο Ιράκ στην Τουρκία. Η πρωτοβουλία αυτή είχε αποτελέσει την κορωνίδα του λεγόμενου «Κουρδικού Ανοίγματος» της κυβερνήσεως Ερντογάν και προοιωνιζόταν μια πολιτική συμφιλιώσεως μεταξύ της τουρκικής πλειονότητος και της κουρδικής μειονότητος και επανεντάξεως των Κούρδων αυτονομιστών. Οι εικόνες από τη θριαμβευτική υποδοχή των τριάντα τεσσάρων στις ιδιαίτερες πατρίδες τους προκάλεσαν τόση αντίδραση στην τουρκική κοινή γνώμη, ώστε η κυβέρνηση Ερντογάν «ανέκρουσε πρύμναν». Ενας μετά τον άλλον οι επαναπατρισθέντες συνελήφθησαν, ενώ εκατοντάδες άλλοι διακεκριμένοι Κούρδοι πολίτες παρεπέμφθησαν σε δίκη με την κατηγορία συμμετοχής στην «Ενωση Κοινοτήτων του Κουρδιστάν» (Koma Civaken Kurdistan-ΚCK), μιας οργανώσεως με μέλη απ’ όλες τις χώρες με κουρδικό πληθυσμό, την οποία οι τουρκικές αρχές θεώρησαν τρομοκρατική. Αλλο ένα φιλοκουρδικό πολιτικό κόμμα, το «Κόμμα Δημοκρατικής Κοινωνίας» (Demokratik Toplum Partisi-DTP) απαγορεύθηκε, για να αντικατασταθεί από το «Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας» (Baris ve Demokrasi Partisi-BDP). Ως πιθανότερη αιτία αυτής της αλλαγής πλεύσεως φαίνεται να είναι η στρατηγική διεμβολισμού της τουρκικής ακροδεξιάς από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Αναπτύξεως (Adalet ve Kalknma Partisi-AKP). Για να εδραιώσει την πολιτική του ηγεμονία στον χώρο της τουρκικής Δεξιάς, το ΑΚΡ έδειξε διατεθειμένο να υπαναχωρήσει από καίριες πτυχές της πολιτικής του επί του Κουρδικού. Η τακτική αυτή απέδωσε εκλογικώς. Στις βουλευτικές εκλογές του 2011, το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσεως (Milliyetci Hareket Partisi-MHP) είδε την πολιτική του επιρροή να μειώνεται. Δεδομένου ότι η εκλογή προέδρου Δημοκρατίας, θέμα προσωπικού ενδιαφέροντος του πρωθυπουργού Ερντογάν, θα γίνει για πρώτη φορά απευθείας από τον λαό το αργότερο έως το 2014, καθώς και ότι μόνος εφικτός τρόπος για την αναθεώρηση του τουρκικού Συντάγματος κατά τις επιθυμίες του Τούρκου πρωθυπουργού είναι το δημοψήφισμα, είναι δύσκολο να παρατηρηθεί ουσιώδης απόκλιση από την παρούσα πολιτική. Αν όμως εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες επέβαλαν την αλλαγή πλεύσεως στο Κουρδικό, οι διεθνείς και περιφερειακές εξελίξεις αυξάνουν εκθετικά το ρίσκο αυτής της πολιτικής. Η «Αραβική Ανοιξη» αναδεικνύει το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλη τη Μέση Ανατολή και φέρνει στο προσκήνιο τη -διόλου ευχάριστη για την Τουρκία- συζήτηση περί «Κουρδικής Ανοίξεως» σε Συρία, Ιράκ, Ιράν αλλά και εντός της ίδιας της Τουρκίας. Η ευθεία παρέμβαση στη συριακή κρίση υπέρ των αντιπολιτευομένων δυνάμεων έφερε το καθεστώς Ασαντ πιο κοντά στο ΡΚΚ. Η τακτική υποχώρηση των συριακών κυβερνητικών δυνάμεων από τις επαρχίες της βορειοανατολικής Συρίας προ μερικών εβδομάδων και η παραχώρηση του ελέγχου της περιοχής σε κουρδικές δυνάμεις φίλα προσκείμενες στο ΡΚΚ αποτέλεσαν δείγμα μόνο των μοχλών πίεσης που το καθεστώς Ασαντ εξακολουθεί να διαθέτει εις βάρος της Τουρκίας. Οι εντεινόμενες αιματηρές επιθέσεις του ΡΚΚ και οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού εντείνουν τον φαύλο κύκλο της βίας και περιορίζουν τους διαπραγματευτικούς ελιγμούς εκατέρωθεν. Οι συνεχείς λεκτικές επιθέσεις από την τουρκική κυβέρνηση και τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ στους βουλευτές του φιλοκουρδικού BDP δείχνουν ότι η στρατηγική έντασης παραμένει και ότι δεν υπάρχει ενδιαφέρον μεσολαβήσεως από τη μετριοπαθή πτέρυγα του κουρδικού πολιτικού κινήματος. Προ ετών ο Τούρκος υπουργός Eξωτερικών κ. Νταβούτογλου είχε θέσει την επίλυση του Κουρδικού ως προϋπόθεση για την πραγμάτωση των νέων περιφερειακών και παγκοσμίων φιλοδοξιών της Τουρκίας. Κατά τα φαινόμενα, η απαλλαγή της Τουρκίας από τον «κακό δαίμονα» του Κουρδικού μάλλον υπερβαίνει τις προθέσεις και τις δυνατότητες της κυβερνήσεως του ΑΚΡ. * Ο κ. Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.