Βάση για υποκλοπές και στρατιωτικές επιχειρήσεις

Η πρεσβεία δεν πιστεύει ότι αν χαθούν υλικές υποδομές κυπριακής ιδιοκτησίας ή αν διακοπούν εξαγωγές σημαντικών πόρων από το νησί θα μπορούσε να επηρεαστεί η προστασία, η εθνική οικονομική ασφάλεια ή/και η δημόσια υγεία ή η ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Ένα μεσογειακό νησί του μεγέθους του Connecticut, κάπου 5.000
μίλια μακριά από την Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ, η Κύπρος είναι απλά πολύ μικρή, πολύ μακρινή και πολύ φτωχή σε φυσικούς πόρους για να επηρεάσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ με αυτό τον τρόπο. […] Σύμφωνα με τους όρους των Συνθηκών Ανεξαρτησίας του 1960, επετράπη στη Μεγάλη Βρετανία να διατηρήσει δύο «Κυρίαρχες Βάσεις» και πολλές άλλες εγκαταστάσεις διασκορπισμένες σε όλη την Κύπρο, όπως το ραντάρ της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας [RΑF] στον Όλυμπο, το υψηλότερο σημείο του νησιού, και διάφορες κεραίες στον Άγιο Νικόλαο, κοντά στην Αμμόχωστο. Με επίσημες συμφωνίες και ανεπίσημες διευθετήσεις, οι ΗΠΑ απολαμβάνουν κάποια πρόσβαση και οφέλη από αυτές τις βρετανικές εγκαταστάσεις. Σε αντίθεση με τις κυπριακής ιδιοκτησίας υποδομές που σημειώθηκαν πιο πάνω, τυχόν ζημία ή πλήρης απώλεια των εγκαταστάσεων στις Βρετανικές Βάσεις θα αποτελούσαν απειλή για τα συμφέροντα εθνικής ασφαλείας μας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Αυτή η αλαζονική αλλά ίσως ρεαλιστική*** εκτίμηση του Αμερικανού πρεσβευτή στη Λευκωσία συντάχθηκε το 2008, διέρρευσε πρόσφατα μέσω της οργάνωσης WikiLeaks και είναι ενδεικτική για την τεράστια σημασία των Βρετανικών Βάσεων και γενικότερα της Κύπρου για τα στρατηγικά συμφέροντα της Δύσης. Καταλαμβάνοντας 254 τετραγωνικά χιλιόμετρα ή περίπου 3% του εδάφους της Κύπρου, οι λεγόμενες Κυρίαρχες Βάσεις είναι ενδεχομένως οι πιο σημαντικές κατασκοπευτικές εγκαταστάσεις της Δύσης στην Ανατολική Μεσόγειο. Με υπερσύγχρονο εξοπλισμό και εξειδικευμένο προσωπικό υποκλέπτουν και καταγράφουν ασταμάτητα τις τηλεπικοινωνίες στη Μέση Ανατολή, τη Βόρειο Αφρική, τα Βαλκάνια, τη Ρωσία και ακόμα πιο πέρα. Επιπρόσθετα η Κύπρος υπήρξε και παραμένει η βάση για αμερικανοβρετανικές μυστικές και στρατιωτικές επιχειρήσεις, με μια από τις πρώτες την ανατροπή του πρωθυπουργού του Ιράν Μοχάμαντ Μοσαντέκ το 1953 στη διαβόητη πλέον Επιχείρηση ΑJΑΧ. Έως πολύ πρόσφατα η αεροπορική βάση της RΑFστο Ακρωτήρι συμμετέσχε στην από αέρος υποστήριξη του πολέμου στη Λιβύη, στο πλαίσιο της Επιχείρησης Εllamy.

Η αρχή έγινε το 1947, με τη μετακίνηση από την Παλαιστίνη στην Κύπρο Βρετανών στρατιωτών και τη δημιουργία του σταθμού παρακολούθησης στον Άγιο Νικόλαο. Σταδιακά ο σταθμός επεκτάθηκε σε μέγεθος και σε δυνατότητες και σήμερα αποτελεί παγκοσμίως τη δεύτερη πιο σημαντική εγκατάσταση ηλεκτρονικής κατασκοπείας της Βρετανίας μετά τη βάση της RΑF στο Μenwith Ηillτου Υorkshire.

Η βρετανική υπηρεσία που είναι αρμόδια για την υποκλοπή των τηλεπικοινωνιών ονομάζεται GCΗQ και η συνεργασία της με την με την αντίστοιχη αμερικανική υπηρεσία, την ΝSΑ, ήταν στενή εξαρχής, στηριζόμενη στην έως πρόσφατα απόρρητη συμφωνία UΚ-USΑ. Οι αναλύσεις των υποκλοπών, δηλαδή το τελικό προϊόν της συλλογής πληροφοριών, ήταν και παραμένει τεράστιας σημασίας για την αμερικανική και τη βρετανική κυβέρνηση, καθώς τους επιτρέπει να χαράσσουν την πολιτική και τις αποφάσεις τους με το σημαντικό πλεονέκτημα της συνεχούς ροής έγκυρων πληροφοριών από το στρατιωτικό και το πολιτικό πεδίο σε σχεδόν πραγματικό χρόνο.

Η ακτίνα και το εύρος των αμερικανοβρετανικών επιχειρήσεων συλλογής πληροφοριών με ηλεκτρονικά μέσα στην Κύπρο στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου φαίνονται ξεκάθαρα από μια πολύ πρόσφατη αποκάλυψη σε σχέση με τις συνθήκες θανάτου του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Dag Ηammarskjold σε υποτιθέμενο αεροπορικό δυστύχημα στις 18 Σεπτεμβρίου 1961 στη Βόρειο Ροδεσία, τη σημερινή Ζάμπια. Αξιωματικός της ΝSΑ στον αμερικανικό σταθμό παρακολούθησης στο Γερόλακκο αποκάλυψε πώς είχε υποκλέψει εκπομπή ασυρμάτου από τον κυβερνήτη ενός μαχητικού αεροσκάφους στην περιοχή της επικείμενης συντριβής, ο οποίος προσέγγισε το αεροσκάφος τύπου DC6 που μετέφερε το ΓΓ του ΟΗΕ, πολυβολώντας και φωνάζοντας «Το κτύπησα». Με αυτό τον τρόπο η ΝSΑ κατάφερε να παρακολουθήσει την προφανή επίθεση που έγινε 5,340 χιλιόμετρα μακριά από την Κύπρο και φαίνεται ότι γνώριζε εξ αρχής πως ο θάνατος του γ.γ. του ΟΗΕ δεν ήταν ατύχημα.

Μερικά χρόνια αργότερα ο ίδιος σταθμός της ΝSΑ στο Γερόλακκο, που λειτούργησε από τον Ιούνιο 1957 έως τον Απρίλιο 1974, έθεσε υπό παρακολούθηση την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΡLΟ), τη Φάταχ και το Μαύρο Σεπτέμβρη. Ένας άλλος Αμερικανός αξιωματικός αποκάλυψε ότι η ΝSΑ διαβίβαζε στη CΙΑ τις υποκλοπές που αφορούσαν τις κινήσεις πιθανών τρομοκρατών. Στη συνέχεια η CΙΑ «τις έστελνε στις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες – και μετά κάποιος βρισκόταν νεκρός. Υποκλέπταμε κάποιο μήνυμα ότι ο τάδε θα διερχόταν μέσω του αεροδρομίου της Αθήνας και μετά διαβάζαμε στην Jerusalem Ρostότι τον είχαν δολοφονήσει σε κάποιο αεροδρόμιο». Γίνεται έτσι σαφές ότι οι πληροφορίες που συλλέγονταν στο Γερόλακκο διαβιβάζονταν σε διάφορες μυστικές υπηρεσίες, ακόμα και τρίτων κρατών, και ενίοτε οδηγούσαν σε δολοφονίες υπόπτων με μυστικές επιχειρήσεις. Από το 1969 έως το 1975 στη βάση Ακρωτηρίου στάθμευαν βομβαρδιστικά Αvro Vulcan, εξοπλισμένα με πυρηνικά και έτοιμα να απογειωθούν και να κτυπήσουν με χρόνο αντίδρασης μερικά λεπτά χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας, εάν δινόταν η εντολή από το ΝΑΤΟ. Οι βρετανικές και αμερικανικές εγκαταστάσεις στην Κύπρο συνέχισαν το έργο τους στη διάρκεια της τουρκικής εισβολής το 1974 και μάλιστα υπέκλεψαν το μήνυμα της χούντας στη Λευκωσία που ενημέρωνε την Αθήνα ότι το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου είχε αρχίσει.

Ο αμερικανικός σταθμός FΒΙS στον Καραβά, παρακλάδι της CΙΑ, λειτουργούσε από το 1949 καταγράφοντας και μεταφράζοντας έντυπα και ραδιοφωνικά ΜΜΕ στην Κύπρο και πολλές χώρες της περιοχής. Το 1974 στο σταθμό εργάζονταν 85 υπάλληλοι, από τους οποίους οι 13 Αμερικανοί, και πολλοί παγιδεύτηκαν για τρεις ημέρες εν μέσω διασταυρούμενων πυρών κατά την πρώτη φάση της εισβολής. Ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες παρατηρούσαν την τουρκική απόβαση και την εξέλιξη των επιχειρήσεων, στέλλοντας λεπτομερείς αναφορές στην αμερικανική πρεσβεία. Ο διοικητής του FΒΙS στον Καραβά ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «η Κύπρος είναι τελειωμένη. […] Οι Τούρκοι διδάχτηκαν τα θεωρητικά της απόβασης στο Fort Βenning της πολιτείας Georgia και τα εφάρμοσαν στην Κύπρο. Ο εξοπλισμός τους ήταν αμερικανικός. Οι άδειοι κάλυκες που έπεφταν γύρω από το σταθμό από τα πολυβόλα 20 χιλιοστών των τουρκικών αεροσκαφών έφεραν ένδειξη ότι κατασκευάστηκαν στις ΗΠΑ το Μάρτιο του 1972».

Από την Κύπρο Αμερικανοί και Βρετανοί παρακολουθούσαν ανελλιπώς τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ και τις κινήσεις του σοβιετικού στόλου στην Ανατολική Μεσόγειο. Ούτε οι δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων στη σοβιετική ενδοχώρα μπορούσαν να κρυφτούν από το αμερικανικό ραντάρ εντοπισμού εκτοξεύσεων που λειτουργούσε αρχικά στο Ακρωτήρι από το 1964 και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στον Άγιο Νικόλαο.
Εκτός από διάφορες κεραίες παρακολούθησης τηλεπικοινωνιών στα βραχέα κύματα (ΗF) με κάλυψη σχεδόν όλου του πλανήτη, στον Άγιο Νικόλαο συνεχίζει τη λειτουργία του το διαβόητο σύστημα Εchelon, που υποκλέπτει φαξ, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τηλεφωνικές κλήσεις που διαβιβάζονται μέσω δορυφόρων.
Ωστόσο η σημασία του Εchelon έχει μειωθεί δραστικά τα τελευταία χρόνια, λόγω της ευρείας χρήσης οπτικών ινών για τις διεθνείς τηλεπικοινωνίες.

Εδώ και μισό αιώνα το βρετανικό ραντάρ στον Όλυμπο καταγράφει τις κινήσεις πολιτικών και στρατιωτικών αεροσκαφών πάνω και γύρω από την Κύπρο, τη Συρία, το Λίβανο, το Ισραήλ και σε μέρος της Αιγύπτου και της Τουρκίας. Ο σταθμός Τροόδους, κοντά στη δημοφιλή πλατεία, λειτουργεί από το 1878 και σήμερα έχει εξελιχθεί σε κέντρο ανάλυσης των συστημάτων αεράμυνας στις γειτονικές χώρες και εντοπισμού πλοίων και αεροσκαφών από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που εκπέμπουν. Στο σταθμό λειτουργεί επίσης το σύστημα Starbrook, που ανιχνεύει δορυφόρους και άλλα διαστημικά αντικείμενα μεγέθους μόλις ενάμισι μέτρου.

Στο Ακρωτήρι ένα πανίσχυρο ιονοσφαιρικό ραντάρ ύψους 100 μέτρων και πλάτους 200 εκπέμπει ακτινοβολίες ισχύος ενός μεγαβάτ και ανιχνεύει αεροσκάφη και πυραύλους σε ακτίνα που φτάνει έως το Αφγανιστάν και το Καζακστάν. Ο δέκτης του ραντάρ βρίσκεται σε τρεις τεράστιες ορθογώνιες διατάξεις κεραιών στον Άγιο Νικόλαο.
Στο Ακρωτήρι σταθμεύουν από τη δεκαετία του 1960 αμερικανικά κατασκοπευτικά αεροσκάφη U-2, τα οποία πρόσφατα έλαβαν μέρος στην επιβολή της ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στη Λιβύη. Η δράση τους παραλίγο να προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας το 2008, όταν αποκαλύφθηκε ότι οι Αμερικανοί τα χρησιμοποίησαν για να συλλέξουν πληροφορίες για τη Χιζμπολάχ και τους Κούρδους και στη συνέχεια τις διαβίβασαν στις αρχές του Λιβάνου και της Τουρκίας αντίστοιχα. Προφανώς για να μην εξαρτώνται αποκλειστικά από τους Βρετανούς, οι ΗΠΑ διενεργούν μαζική υποκλοπή των τηλεπικοινωνιών και υπό διπλωματική ασυλία, από τις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις τους στην αμερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία. Ο αμερικανικός σταθμός στον Αρχάγγελο συνεχίζει το έργο του προκατόχου του στον Καραβά και συλλέγει πληροφορίες που μεταδίδονται στο Διαδίκτυο και στα ΜΜΕ της Κύπρου και άλλων χωρών της περιοχής.

Θα ήταν παράλειψη στο σημείο αυτό να μην γίνει αναφορά στη φημολογούμενη σχέση της ΝSΑ με την ελβετική εταιρεία κρυπτογραφικού εξοπλισμού Crypto ΑG, που προμηθεύει δεκάδες κυβερνήσεις με μηχανήματα ασφαλών τηλεπικοινωνιών. Σύμφωνα με διάφορες πηγές, πράκτορες της ΝSΑ κατάφεραν να εξασφαλίσουν πρόσβαση στα κρυπτογραφημένα μηνύματα πολλών κυβερνήσεων, μεταξύ των οποίων και της Κύπρου, της οποίας το Υπουργείο Εξωτερικών απότο 1972 χρησιμοποιούσε 13 τηλέτυπα της Crypto ΑG για να επικοινωνεί με τις πρεσβείες στο εξωτερικό. Μόλις οι πληροφορίες για την πιθανή σχέση της ΝSΑ με την Crypto ΑG έγιναν γνωστές το 1992, το κυπριακό ΥΠΕΞ τερμάτισε τη χρήση των τηλετύπων. Αν όμως πραγματικά ο εξοπλισμός είχε δεχθεί παρεμβάσεις της ΝSΑ, θα σήμαινε ότι για 20 χρόνια οι Αμερικανοί είχαν ανεμπόδιστη πρόσβαση στο σύνολο της διπλωματικής αλληλογραφίας της Κύπρου που μεταδιδόταν με τηλέτυπα.

 Γιώργος Γεωργίου  Νομικός, ερευνητής.

*** Αν και εκτός πλαισίου της παρούσας, κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί άλλη μια διαπίστωση του Αμερικανού πρεσβευτή στην ίδια αναφορά: «Η Κύπρος έχει μελετήσει σε περιορισμένο βαθμό τις απειλές στην υποδομή και τους πόρους της που είναι κρίσιμης σημασίας. […] Γενικά, ωστόσο, οι πλείστοι από αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις δεν θεωρούν ότι η υποδομή και οι πόροι της νήσου απειλούνται και δίνουν λίγη σημασία στην προστασία τους. Για παράδειγμα, παρόλο που το νησί εξαρτάται σε τεράστιο βαθμό από την παροχή χρηματοοικονομικών και τραπεζικών υπηρεσιών, οι επαφές μας αποκαλύπτουν ότι υπάρχει σχεδόν πλήρης απουσία εγκαταστάσεων προηγμένης τεχνολογίας και διαδικασιών για την προστασία δεδομένων. Συναφώς, οι εγκαταστάσεις ύδρευσης, ιδίως οι μονάδες αφαλάτωσης, είναι σχεδόν αφύλακτες και συνεπώς ευάλωτες σε δολιοφθορά».

ΠΕΡΑ από στρατιωτικές και κατασκοπευτικές επιχειρήσεις, η Κύπρος χρησιμοποιείται από τους Δυτικούς και ως βάση προπαγάνδας. Ο σταθμός στο Κάβο Γκρέκο μεταδίδει προγράμματα της Γαλλικής Ραδιοφωνίας στη Μέση Ανατολή και την Αφρική απότο 1970,ενώ η Φωνή της Αμερικής εκπέμπει σε διάφορες γλώσσες από το 2002. Στις εκπομπές συμμετέχει και η διεθνής υπηρεσία του ΒΒCαπό το ραδιοφωνικό σταθμό Ζυγίου. Είναι προφανές ότι παρά το μικρό της μέγεθος και την απόστασή της από τις ΗΠΑ, για περισσότερο από μισό αιώνα η Κύπρος παραμένει ζωτικής σημασίας για τα στρατηγικά συμφέροντα της Δύσης. Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου μυστικές πληροφορίες που συνελέγησαν στην Κύπρο βοήθησαν να διατηρηθεί η εύθραυστη ισορροπία με το Σοβιετικό Μπλοκ και να αποφευχθεί το πυρηνικό ολοκαύτωμα, προβάλλοντας παράλληλα την αμερικανική, βρετανική και νατοϊκή ισχύ σε όλη τη γύρω περιοχή. 

Με την απαρχή του 21ου αιώνα οι απειλές για τα δυτικά συμφέροντα έχουν αλλάξει. Η διεθνής τρομοκρατία και το οργανωμένο, παγκοσμιοποιημένο έγκλημα διεκδικούν υψηλή θέση στις προτεραιότητες των κυβερνήσεων, μαζί με τη δράση ανταγωνιστικών κρατών. Δυστυχώς η Κύπροςαπέτυχε διαχρονικά να αποκομίσει ουσιαστικά οφέλη από τη χρήση του εδάφους της από τη Δύση και αντίθετα οδηγήθηκε στην καταστροφή. Όσο η πολιτική της εκάστοτε ηγεσίας στο θέμα αυτό παραμένει η ίδια, είναι αμφίβολο αν η Κύπρος θα επιτύχει στα επόμενα χρόνια ό,τι δεν κατάφερε τον περασμένο μισό αιώνα.

Η ΠΑΡΟΥΣΑ είναι περίληψη της μελέτης μου με τίτλο Βritish Βases in Cyprus and SignalsΙntelligence που δημοσιεύτηκε στο Εtudes Ηelleniques- ΗellenicStudies: La Republique de Chypre: 50 ansapres – Τhe RepublicofCyprus: 50 Υears Αfter, τόμος 19/2, 2011, όπου παραπομπές και τεκμηρίωση.

Πηγή : Φιλελεύθερος 20/08/2012 ,«Βάση για υποκλοπές και στρατιωτικές επιχειρήσεις»