Οι προκλήσεις του Ομπάμα για την Αίγυπτο

Του David Ignatius
The Washington Post

Το άνοιγμα του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στους Αδελφούς Μουσουλμάνους ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια, στην περίφημη ομιλία του στο Κάιρο, τον Ιούνιο του 2009. Δέκα μέλη της Αδελφότητας ήταν προσκεκλημένα στην ομιλία, με στόχο να ακούσουν τα λόγια αυτά: «Η Αμερική σέβεται το δικαίωμα όλων των φιλειρηνικών και νομοταγών φωνών να ακουστούν σε όλο τον κόσμο, ακόμη και αν διαφωνούμε μαζί τους. Θα καλωσορίσουμε κάθε εκλεγμένη, φιλειρηνική κυβέρνηση, εφόσον κυβερνά σεβόμενη τον λαό της».

Αν και ο Αιγύπτιος πρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ δεν παρευρέθη στην ομιλία, ο πρόεδρος Ομπάμα είχε και ένα –ιδιαίτερα εύστοχο, όπως αποδείχθηκε αργότερα– μήνυμα γι’ αυτόν: «Η κατάπνιξη των ιδεών ποτέ δεν κατάφερε να τις εξαφανίσει».
Η κυβέρνηση Ομπάμα στοιχημάτισε έτσι πάνω στις ειρηνικές προθέσεις των Αδελφών Μουσουλμάνων. Η προσέγγιση του 2009 βοήθησε στη νομιμοποίηση των πολιτικών τους φιλοδοξιών, ενώ η άρνηση της Ουάσιγκτον να σπεύσει σε βοήθεια του καθεστώτος Μουμπάρακ κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στην πλατεία Ταχρίρ, πριν από ένα χρόνο, εγγυήθηκε την ανάδειξη της Αδελφότητας ως κυρίαρχης πολιτικής δύναμης στη νέα Αίγυπτο.

Η Αδελφότητα βρίσκεται τώρα σε σταθερά ανοδική πορεία, με το «Κόμμα Ελευθερίας και Δικαιοσύνης» της να εξασφαλίζει σχεδόν 50% των εδρών στη μετα-επαναστατική Βουλή της χώρας. Υπάρχει μέχρι και βίντεο ραπ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στο YouTube, με σύγχρονο ρυθμό και αυτό το καθησυχαστικό ρεφρέν: «Θα προστατεύσουμε την Ελευθερία και θα διατηρήσουμε τη Δικαιοσύνη».

Όλα αυτά ακούγονται πολύ ενθαρρυντικά. Η αξιοπιστία της Αδελφότητας ως πολιτικού εταίρου, όμως, παραμένει άγνωστη, ενώ ακόμη και κυβερνητικοί αξιωματούχοι παραδέχονται ότι η μετάβαση στη δημοκρατία στην Αίγυπτο αποδείχθηκε πιο προβληματική από ό,τι περίμεναν. Την ίδια ώρα, η Αδελφότητα αποτελεί την κινητήρια δύναμη του αντιπολιτευτικού κινήματος στη Συρία.
Η σημασία της Αδελφότητας –που συνεχίζει να αποτελεί μυστήριο για τη Δύση– για το μέλλον του αραβικού κόσμου είναι τέτοια που μια ανασκόπηση της ιστορίας της είναι πάντα χρήσιμη. Η Αδελφότητα υπογράμμισε από την εποχή της ίδρυσής της τη σημασία της απελευθέρωσης των μουσουλμάνων από τη δυτική χειραγώγηση. Το αίτημα αυτό για αξιοπρέπεια και ανεξαρτησία αποτελεί τον κύριο λόγο της δημοτικότητας της οργάνωσης, καθιστώντας παράλληλα δύσκολη κάθε συμμαχία μαζί της.

Η Αδελφότητα ιδρύθηκε το 1928 από Αιγύπτιους πολέμιους της βρετανικής αποικιοκρατίας. Ο ιδρυτής της, ο δάσκαλος Χασάν αλ Μπάνα, μάζεψε γύρω του έξι φίλους, εργαζόμενους στην Εταιρεία της Διώρυγας του Σουέζ. Για να αποκλείσει τους πληροφοριοδότες από τις τάξεις της, η ομάδα υιοθέτησε περίπλοκο τελετουργικό εισόδου. Το θρησκευτικό, πολιτιστικό και πολιτικό κίνημα γνώρισε άμεση επιτυχία, στρατολογώντας 200.000 μέλη έως το 1938. Ο Μπάνα δολοφονήθηκε το 1949, αφού η Αδελφότητα επιτέθηκε κατά της διεφθαρμένης μοναρχίας του βασιλιά Φαρούκ.

Το αντιδυτικό μήνυμα της Αδελφότητας εξέφρασε με σαφήνεια ο έτερος μάρτυρας της οργάνωσης, Σαΐντ Κουτμπ. Ο ιδιοφυής δοκιμιογράφος διαμόρφωσε τις απόψεις του για τη Δύση σε επίσκεψή του στις ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1940. Αφού ταξίδεψε σε Νέα Υόρκη, Ουάσιγκτον, Κολοράντο και Λος Άντζελες, ο Κουτμπ κατέληξε ότι «η ψυχή δεν έχει καμία αξία για τους Αμερικανούς».

Η απέχθεια του Κουτμπ για την απροκάλυπτη σεξουαλικότητα που συνάντησε στις ΗΠΑ είναι σαφής: «Ένα κορίτσι σε κοιτάζει, θυμίζει μαγική παρουσία, νύμφη ή γοργόνα που δραπέτευσε. Καθώς πλησιάζει, όμως, το μόνο που νιώθεις είναι το κραυγαλέο ένστικτο, ενώ το μόνο που μυρίζεις είναι το φλεγόμενο σώμα της, όχι το άρωμά της, αλλά μόνο σάρκα, μόνο σάρκα».

Όταν ο Κουτμπ επέστρεψε στην Αίγυπτο, έγινε μέλος της Αδελφότητας. Αργότερα, αρνήθηκε κάθε προσπάθεια της κυβέρνησης του Γκαμάλ Άμπντελ Νάσερ να τον στρατολογήσει ή να τον επηρεάσει, για να εκτελεστεί τελικά το 1966.
Αντιμέτωπη με αδυσώπητη εκστρατεία εναντίον της, η Αδελφότητα μετεξελίχθηκε σταδιακά σε πολιτικό κίνημα, το οποίο –τουλάχιστον στα χαρτιά– αποκήρυττε τη βία. Έθεσε βαθιές ρίζες στις επαγγελματικές ενώσεις της Αιγύπτου και εξασφάλισε 20% των εδρών στο Κοινοβούλιο όταν της επετράπη να κατέβει στις εκλογές του 2005 και αφού είχε υιοθετήσει πιο συμβιβαστική ρητορική.

Αυτόν τον καθησυχαστικό τόνο επέλεξαν τα στελέχη της Αδελφότητας όταν ανακοίνωναν ότι σκοπεύουν να διεκδικήσουν μόλις το 30% των εδρών στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές. Στην πραγματικότητα, υποψήφιοί τους κατέβηκαν σε όλες τις περιφέρειες, εξασφαλίζοντας σημαντική –αν και όχι πλειοψηφική– παρουσία. Την ίδια στιγμή, η Αδελφότητα βρίσκεται πίσω από την αποφασιστική νίκη με 77% στο συνταγματικό δημοψήφισμα του περασμένου Μαρτίου, το οποίο εμφάνισαν ως ψήφο για την τήρηση δέσμευσης της κυβέρνησης για επιβολή του ισλαμικού νόμου–σαρία ως της «μόνης νομοθετικής πηγής».

Ο Γάλλος ειδικός του μουσουλμανικού κόσμου, Ολιβιέ Ρουά, υποστηρίζει ότι η Αδελφότητα θα διδαχθεί τη δημοκρατία, καθώς θα υποχρεωθεί να την ασκήσει: «Η δημοκρατική κουλτούρα δεν προηγείται των δημοκρατικών θεσμών. Η δημοκρατική κουλτούρα αποτελεί την ιδεολογική έκφραση των θεσμών αυτών». Αυτό είναι λοιπόν το στοίχημα του προέδρου Ομπάμα.